جایگاه «امر به معروف و نهی از منکر» در سیره علوی
گروه معارف: ما باید با انکار اعمال و افکار منکر و زشت، اردوگاه خود را از زشت‌کاران جدا کنیم و روشن نماییم با آنها پیوندی نداریم کمااینکه امام علی(ع) در این رابطه فرموده است: «امر به معروف کن و خود نیز از اهل آن باش و با دست و زبان، کار زشت را انکار کن و با تلاش خود از کسی که آن‌را انجام میدهد، دوری گزین و از سرزنش ملامت‌گران بیمناک نباش».
به گزارش خبرگزاری
بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، در فراز هفتم از نامه امام علی(ع) به
فرزندش امام حسن‌مجتبی(ع) در نهج‌البلاغه میخوانیم که: «امر به معروف کن و
خود نیز از اهل آن باش و با دست و زبان، کار زشت را انکار کن و با تلاش
خود از کسی که آن‌را انجام میدهد، دوری گزین و در راه خدا ـ آن‌گونه که
باید ـ جهاد کن و در راه او، از سرزنش ملامت‌گران بیمناک نباش و در
دشواری‌ها برای حق ـ هرجا که باشد ـ فرو برو».
این فراز از صحبت امام علی(ع) راه‌کار بلندی است که انسان را در فضایی از سعادت قرار میدهد که در ابتدای امر، برکات آن قابل تصور نیست.اگر آثار تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و ... امر به معروف را بدانیم میفهمیم چگونه این‌کار انسان را به آینده‌ای پاک امیدوار میکند و از سوار شدن بر موج‌های سهمگین میرهاند؛ البته به شرط این‌که شرایط امر به معروف را رعایت کنیم.
خداوند متعال در آیه 71 سوره توبه در این رابطه فرموده است: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ؛ و مردان و زنان با ايمان دوستان يكديگرند كه به كارهاى پسنديده وا می دارند و از كارهاى ناپسند باز می‌دارند و نماز را بر پا میكنند و زكات میدهند و از خدا و پيامبرش فرمان میبرند آنانند كه خدا به‌زودى مشمول رحمتشان قرار خواهد داد كه خدا توانا و حكيم است».
این آیه بر رابطه محبت‌آمیز بین آنهایی که به یکدیگر امر به معروف و نهی از منکر میکنند، تاکید میکند کمااینکه معروف چیزی است که خدا میپسندد و باید به آن امر کرد.اگر به معروف امر نکنیم از زندگی‌های غیر معروف که از ارزش‌های الهی فاصله دارند منفعل میشویم و برای حفظ خودمان در روابط اجتماعی غلط، دچار کابوسی میشویم که همواره اطراف زندگی ما را اشغال میکند.همچنان که به ما فرمودند با ترک امر به معروف و نهی از منکر شرورترین افراد جامعه که بر کسی رحم نمیکنند بر شما حاکم میشوند.آن‌وقت تلاش شما و دعای شما اثر نمیکند کمااینکه در جلد 90 بحارالانوار آمده است: «البته باید شما امر به معروف و نهی از منکر کنید وگرنه خداوند اشرار و بدان شما را بر خودتان مسلط و چیره فرماید پس نیکان شما دعا میکنند و دعای ایشان مستجاب نشود».
نهی از منکر با دست و زبان
ما باید با انکار اعمال و افکار منکر و زشت، اردوگاه خود را از زشت‌کاران جدا کنیم و روشن نماییم با آنها پیوندی نداریم؛ مثلاً هنگامیکه عده‌ای به سراغ دنیاطلبی رفته‌اند باید با عمل نشان دهیم که دنیاپرست نیستیم و با زبان هم آن‌را تاکیدکنیم تا فضای فرهنگی به ضرر ما و جامعه مسلمین تمام نشود، به همین جهت حضرت علی(ع) فرموده است: «راه خود را از کسانی‌که با زشتی‌ها و تجملات و دنیاداریها زندگی میکنند، جدا کن و در این رابطه جبهه خود را از جبهه آنان متمایز بگردان و برای خود مرز تعیین کن وگرنه اسیر فضاهای باطلی میشوی که آنها همواره ایجاد میکنند».
جهاد و کوشش کامل در راه خدا
حضرت علی(ع) برای سلامت جامعه و محفوظ ماندن افراد از خطر فرهنگی دشمن، فرموده است: «در راه خدا چنان که باید و شاید تلاش کن و از سرزنش ملامت‌گران هرگز نگران نباش».
معلوم است که برای به صحنه آوردن نیکوییهایی که خداوند میخواهد اولاً: به تلاشی پیگیر نیاز است.ثانیاً: باید از ملامت اهل منکر نگرانی نداشت و گرنه با اولین حمله از طرف آنها عقب‌نشینی میکنید.
قرآن هم در این رابطه در آیه 78 سوره حج به مسلمانان توصیه میکند: «وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ؛ در راه خدا چنانكه حق جهاد [در راه] اوست جهاد كنيد اوست كه شما را [براى خود] برگزيده و در دين بر شما سختى قرار نداده است آيين پدرتان ابراهيم [نيز چنين بوده است] او بود كه قبلاً شما را مسلمان ناميد و در اين [قرآن نيز همين مطلب آمده است] تا اين پيامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشيد پس نماز را برپا داريد و زكات بدهيد و به پناه خدا رويد او مولاى شماست چه نيكو مولايى و چه نيكو ياورى».
همچنین خدای متعال در آیه 54 سوره مائده درباره صفات مؤمنان میفرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ؛ اى كسانى‌كه ايمان آورده ايد هر كس از شما از دين خود برگردد به‌زودى خدا گروهى [ديگر] را میآورد كه آنان را دوست میدارد و آنان [نيز] او را دوست دارند [اينان] با مؤمنان فروتن [و] بر كافران سرفرازند در راه خدا جهاد میكنند و از سرزنش هيچ ملامت‌گرى نمیترسند اين فضل خداست آن‌را به هر كه بخواهد مىدهد و خدا گشايشگر داناست».
خداوند متعال همچین در آیه 69 سوره عنکبوت فرموده است: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ؛ و كسانى‌كه در راه ما كوشيدهاند به يقين راه‌هاى خود را بر آنان می‌نماييم و در حقيقت خدا با نيكوكاران است».
بنابراین در مسیر حرکت الیالله و جهاد در راه خدا نباید از نکوهش، سرزنش‌کنندگان سست و دل‌سرد شد بلکه باید با اراده قوی و صبر و استقامت این راه را ادامه داد.
فرو رفتن در گرداب حق
امام علی(ع) در این فراز از نامه خود به امام حسن‌مجتبی(ع) با این مضمون «برای خدا، خود را به گرداب‌هایی که در این راه پیش میآید بیفکن، بگذار هرچه میخواهد بشود» میخواهد بگوید: در دین‌داری محکم باش و اگر برای دین‌داری هزینه‌ای باید پرداخت کنی، آن‌را پرداخت کن و به وظیفه خود عمل کن و از هیچ چیزی هراسی نداشته باش، که خداوند پاداش عمل تو را خواهد داد.
حق متاعی با ارزش و گران‌بهاست، لذا هرگونه فداکاری در راه تحصیل آن ارزش دارد و تحمل هرگونه شدائد و سختیها به‌جاست از این‌رو پیامبران و اولیای الهی جان خود را در راه حق تقدیم کردند و سختیها را به جان خریدند.
این فراز از صحبت امام علی(ع) راه‌کار بلندی است که انسان را در فضایی از سعادت قرار میدهد که در ابتدای امر، برکات آن قابل تصور نیست.اگر آثار تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و ... امر به معروف را بدانیم میفهمیم چگونه این‌کار انسان را به آینده‌ای پاک امیدوار میکند و از سوار شدن بر موج‌های سهمگین میرهاند؛ البته به شرط این‌که شرایط امر به معروف را رعایت کنیم.
خداوند متعال در آیه 71 سوره توبه در این رابطه فرموده است: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ؛ و مردان و زنان با ايمان دوستان يكديگرند كه به كارهاى پسنديده وا می دارند و از كارهاى ناپسند باز می‌دارند و نماز را بر پا میكنند و زكات میدهند و از خدا و پيامبرش فرمان میبرند آنانند كه خدا به‌زودى مشمول رحمتشان قرار خواهد داد كه خدا توانا و حكيم است».
این آیه بر رابطه محبت‌آمیز بین آنهایی که به یکدیگر امر به معروف و نهی از منکر میکنند، تاکید میکند کمااینکه معروف چیزی است که خدا میپسندد و باید به آن امر کرد.اگر به معروف امر نکنیم از زندگی‌های غیر معروف که از ارزش‌های الهی فاصله دارند منفعل میشویم و برای حفظ خودمان در روابط اجتماعی غلط، دچار کابوسی میشویم که همواره اطراف زندگی ما را اشغال میکند.همچنان که به ما فرمودند با ترک امر به معروف و نهی از منکر شرورترین افراد جامعه که بر کسی رحم نمیکنند بر شما حاکم میشوند.آن‌وقت تلاش شما و دعای شما اثر نمیکند کمااینکه در جلد 90 بحارالانوار آمده است: «البته باید شما امر به معروف و نهی از منکر کنید وگرنه خداوند اشرار و بدان شما را بر خودتان مسلط و چیره فرماید پس نیکان شما دعا میکنند و دعای ایشان مستجاب نشود».
نهی از منکر با دست و زبان
ما باید با انکار اعمال و افکار منکر و زشت، اردوگاه خود را از زشت‌کاران جدا کنیم و روشن نماییم با آنها پیوندی نداریم؛ مثلاً هنگامیکه عده‌ای به سراغ دنیاطلبی رفته‌اند باید با عمل نشان دهیم که دنیاپرست نیستیم و با زبان هم آن‌را تاکیدکنیم تا فضای فرهنگی به ضرر ما و جامعه مسلمین تمام نشود، به همین جهت حضرت علی(ع) فرموده است: «راه خود را از کسانی‌که با زشتی‌ها و تجملات و دنیاداریها زندگی میکنند، جدا کن و در این رابطه جبهه خود را از جبهه آنان متمایز بگردان و برای خود مرز تعیین کن وگرنه اسیر فضاهای باطلی میشوی که آنها همواره ایجاد میکنند».
جهاد و کوشش کامل در راه خدا
حضرت علی(ع) برای سلامت جامعه و محفوظ ماندن افراد از خطر فرهنگی دشمن، فرموده است: «در راه خدا چنان که باید و شاید تلاش کن و از سرزنش ملامت‌گران هرگز نگران نباش».
معلوم است که برای به صحنه آوردن نیکوییهایی که خداوند میخواهد اولاً: به تلاشی پیگیر نیاز است.ثانیاً: باید از ملامت اهل منکر نگرانی نداشت و گرنه با اولین حمله از طرف آنها عقب‌نشینی میکنید.
قرآن هم در این رابطه در آیه 78 سوره حج به مسلمانان توصیه میکند: «وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ؛ در راه خدا چنانكه حق جهاد [در راه] اوست جهاد كنيد اوست كه شما را [براى خود] برگزيده و در دين بر شما سختى قرار نداده است آيين پدرتان ابراهيم [نيز چنين بوده است] او بود كه قبلاً شما را مسلمان ناميد و در اين [قرآن نيز همين مطلب آمده است] تا اين پيامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشيد پس نماز را برپا داريد و زكات بدهيد و به پناه خدا رويد او مولاى شماست چه نيكو مولايى و چه نيكو ياورى».
همچنین خدای متعال در آیه 54 سوره مائده درباره صفات مؤمنان میفرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ؛ اى كسانى‌كه ايمان آورده ايد هر كس از شما از دين خود برگردد به‌زودى خدا گروهى [ديگر] را میآورد كه آنان را دوست میدارد و آنان [نيز] او را دوست دارند [اينان] با مؤمنان فروتن [و] بر كافران سرفرازند در راه خدا جهاد میكنند و از سرزنش هيچ ملامت‌گرى نمیترسند اين فضل خداست آن‌را به هر كه بخواهد مىدهد و خدا گشايشگر داناست».
خداوند متعال همچین در آیه 69 سوره عنکبوت فرموده است: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ؛ و كسانى‌كه در راه ما كوشيدهاند به يقين راه‌هاى خود را بر آنان می‌نماييم و در حقيقت خدا با نيكوكاران است».
بنابراین در مسیر حرکت الیالله و جهاد در راه خدا نباید از نکوهش، سرزنش‌کنندگان سست و دل‌سرد شد بلکه باید با اراده قوی و صبر و استقامت این راه را ادامه داد.
فرو رفتن در گرداب حق
امام علی(ع) در این فراز از نامه خود به امام حسن‌مجتبی(ع) با این مضمون «برای خدا، خود را به گرداب‌هایی که در این راه پیش میآید بیفکن، بگذار هرچه میخواهد بشود» میخواهد بگوید: در دین‌داری محکم باش و اگر برای دین‌داری هزینه‌ای باید پرداخت کنی، آن‌را پرداخت کن و به وظیفه خود عمل کن و از هیچ چیزی هراسی نداشته باش، که خداوند پاداش عمل تو را خواهد داد.
حق متاعی با ارزش و گران‌بهاست، لذا هرگونه فداکاری در راه تحصیل آن ارزش دارد و تحمل هرگونه شدائد و سختیها به‌جاست از این‌رو پیامبران و اولیای الهی جان خود را در راه حق تقدیم کردند و سختیها را به جان خریدند.
