برگزیده جشنواره فارابی:
یافته‌های باستان‌شناسی ادعای لوکزنبرگ درباره زبان قرآن را رد می‌کند
گروه دانشگاه: عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن دانشگاه شیراز اظهار کرد: لوکزنبرگ مدعی است زبان قرآن زبان عربی محض نبوده، اما بر خلاف ادعای وی، زبان قرآن عربی است؛ زیرا شواهد تاریخی - باستانی، وجود زبان و خط عربی در زمان نزول را اثبات می‌کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) محمدعلی همتی، عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن کریم شیراز، در هشتمین جشنواره بین‌المللی فارابی، با اثر «گزارش نقد و بررسی آراء کریستف لوکزنبرگ در کتاب قرائت آرامی سریانی قرآن»، به عنوان برگزیده بخش بزرگسالان از گروه فقه، اصول و علوم قرآن و حدیث شناخته شد و از وی تقدیر به عمل آمد. به همین مناسبت با وی گفت‌وگویی پیرامون این اثر برگزیده انجام دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
ادعاهای کریستف لوکزنبرگ پیرامون آیات قرآن کریم
همتی در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه شخصی آلمانی به نام کریستف لوکزنبرگ که خود را متخصص زبان‌شناسی معرفی می‌کند، در سال ۲۰۰۰، کتابی پيرامون زبان قرآن تحت عنوان «قرائت آرامی سریانی قرآن» منتشر کرد، اظهار کرد: به زعم وی نزدیک به یک چهارم آیات قرآن ابهام دارد و مدعی است که زبان قرآن زبان عربی محض نبوده و ادعا می‌کند که برخی از آیات قرآن ابهام دارد از این رو تلاش می‌کند تا از برخی آیات ابهام‌زدایی کند.
وی افزود: لوکزنبرگ در کتاب خود می‌نویسد در صدر اسلام زبان عربی، ترکیبی از آرامی - عربی بوده، و خط عربی هم ناقص بوده و عرب‌ها برای نوشتن زبان خود از خط سریانی استفاده می‌کردند، زبان سریانی نیز یکی از شاخه‌های زبان آرامی است. لذا نزدیک یک قرن و نیم بعد، اعراب به اشتباه افتاده و برخی آیات را درست نفهمیدند. برای حل این مشکل باید از طریق زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی کمک گرفت و به مقایسه برخی آیات میان زبان عربی و سریانی پرداخت تا مفهوم صحیح استخراج شود.
زبان‌شناسی تاریخ تطبیقی؛ روش کار لوکزنبرگ
وی ادامه داد: لوکزنبرگ می‌گوید بنای ما این است که بر اساس زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی، این مشکلات را حل کنیم و مفهوم صحیح آیات را توضیح دهیم؛ مهمترین مبانی لوکزنبرگ این است که در صدر اسلام و در منطقه حجاز، شامات و حتی ایران، زبان آرامی با شاخه مهم آن به نام سریانی رایج بوده است و نه زبان عربی و دیگر آنکه عرب‌ها خط نداشتند و زبان خود را با خط سریانی نگارش می‌کردند. بر همین اساس وی وارد حوزه قرآن می‌شود و برای رفع ابهام از آیات قرآنی که طبق دیدگاه وی ابهام دارد، با روش خود ابهام‌زدایی می‌کند. وی ابتدا به فرهنگ‌های عربی مراجعه می‌کند و اگر با استفاده از فرهنگ‌های عربی در رمزگشایی آیات موفق نبود به فرهنگ‌های سریانی مراجعه می‌کند و اگر این بار نیز موفق نشد به تغییر نقطه‌های کلمات روی می‌آورد و اگر این بار هم موفق نشد جای حروف را تغییر می‌دهد و در نهایت اگر با هیچ‌کدام از روش‌های فوق در رمزگشایی آیات قرآن موفق نبود به گرته‌برداری یا معادل‌سازی واژه روی می‌آورد تا ابهام آیه را بر طرف کند.
بررسی و نقد مبانی آراء لوکزنبرگ
همتی گفت: در این کتاب ضمن اینکه مبانی لوکزنبرگ را بررسی و مورد نقد قرار دادم، چند مورد از روش کار وی را نیز بررسی و نقد کردم، لذا دو مورد خیلی مهم که بخش عظیمی از کتاب وی را شامل می‌شود و حتی در جهان غرب بسیار مورد توجه قرار گرفته و روی آن مانور داده شده را بررسی و نقد کردم.
واژه‌های «حور»، «زوجنا» و «روحنا»
عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن دانشگاه شیراز، گفت: یکی از ادعاهای لوکزنبرگ این است که آیاتی از قرآن که اشاره به «حور عین» دارد، به معنای دوشیزگان پاک نمی‌باشد و مسلمانان از این عبارت برداشت اشتباه کرده‌اند و چیزی به نام «حور عین» در بهشت وجود ندارد و بر اساس واژه‌شناسی تاریخی تطبیقی، واژگان «زوجنا»، «حور» و «عین» را بررسی کرده و معتقد است؛ به این دلیل که در خط ابتدایی عربی نقطه وجود نداشته، «زوجنا» در اصل «روحنا» بوده، و «روحنا» نیز به معنای «آن‌ها را استراحت می‌دهیم» است، همچنین واژه «حور» را به معنای «باغ‌های انگور» ذکر کرده است. از این‌رو معنا آیه اینگونه می‌شود: «و ما آنان را در زیر درختان انگور استراحت می‌دهیم»، این بحث تقریبا بیشترین بخش کتاب لوکزنبرگ را شامل می‌شود، و تمامی آیاتی که در قرآن به نحوی به حور عین مربوط می‌شود را با زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی خود به تاکستان‌های انگور ارتباط داده است.
محمدعلی همتی گفت: کل این آیات را مورد بررسی قرار داده و مفاهیمی که لوکزنبرگ درباره واژه «حور عین» در کتاب خود آورده بود را بر اساس زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی خود لوکزنبرگ، مورد بررسی و نقد قرار دادم. ضمن آنکه وی در مبانی‌اش نیز معتقد بود پیامبر(ص) در رابطه با تفسیر بعضی آیات، صحبتی نکرده، و این موضوع را نیز بررسی کرده و ثابت کردیم که مبانی لوکزنبرگ نیز دارای اشکال است.
بهره‌گیری از یافته‌های باستان‌شناسی در رد ادعای لوکزنبرگ
وی ادامه داد: در رابطه با این مسئله که آیا در صدر اسلام خط سریانی رایج بوده یا خیر، بنده در کتاب بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی به این نتیجه رسیدم که خط عربی در صدر اسلام برگرفته از خط سریانی نبوده، بلکه برگرفته از خط نبطی است. ایشان معتقد است نقطه‌ها و حروف الفبا از حروف سریانی الگوبرداری شده است و نیز مدعی بود شخصی به نام یعقوب الرهاوی این نقطه‌ها و مصوت‌ها را اختراع کرده و سپس عرب‌ها از آن بهره گرفتند، من بر اساس تحقیقات متعدد به این نتیجه رسیدم که درست است که تکوین نقاط و مصوت‌ها در هر دو زبان عربی و سریانی تقریبا هم‌عصر بوده است، اما این دلیل نمی‌شود که زبان عربی این‌ها را از سریانی اقتباس کرده باشد، بلکه ممکن است عکس آن باشد و آنان از زبان عربی الگو گرفته باشند.
همتی گفت: بر خلاف ادعای وی، زبان قرآن عربی است؛ زیرا شواهد تاریخی - باستانی، وجود زبان و خط عربی در زمان نزول را اثبات می‌کند. موارد رمزگشایی شده توسط لوکزنبرگ، راه‌گشا نیست و علاوه بر اینکه منابع عربی موید آن نمی‌باشند، منابع و معاجم سریانی نیز آن را تایید نمی‌کنند.
آیه 24 سوره مبارکه مریم
برگزیده هشتمین جشنواره بین‌المللی فارابی در ادامه گفت‌وگو اظهار کرد: از دیگر مواردی که لوکزنبرگ با زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی بررسی کرده، آیه 24 سوره مبارکه مریم است، که مدعی شده عرب‌ها آن را نفهمیده‌اند، «فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلاَّ تَحْزَني قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِيًّا؛ پس از زير پاى او فرشته وى را ندا داد كه غم مدار پروردگارت زير پاى تو چشمه آبى پديد آورده است»، مفسران درباره این آیه تفسیرهای متفاوتی ارائه داشته‌اند، لوکزنبرگ معتقد است، در خصوص واژه «سریا» که مفسران دو معنای «رودخانه و حضرت عیسی(ع)»، برای آن قائل‌اند، مسلمانان دچار اشتباه شدند و مدعی می‌شود معنای آیه اینگونه است: پس خداوند از زیر پایش ندا داد، نگران نباش خداوند زایمان تو را مشروع قرار داده است.
آراء لوکزنبرگ دستمایه رسانه‌های غربی
وی افزود: لوکزنبرگ معتقد است واژه «سریا» در سریانی «شریا» بوده و شریا به معنای حلال‌زاده است و مسلمانان اشتباه فهمیده‌اند، من با روش خود لوکزنبرگ دیدگاه وی را نقد کرده و خلاف ادعای ایشان را نتیجه گرفتم. زمانی که برج‌های دوقلو آمریکا را با عملیات انتحاری منفجر کردند، در روزنامه‌های غربی نوشتند؛ مسلمان‌ها با این کارشان فکر نکنند، در بهشت «حور عین» نصیب‌شان می‌شود. بلکه طبق اثبات لوکزنبرگ چنین موجوداتی در بهشت وجود ندارند و منظور درختان انگور است و این‌ها خود را نکشند تا به بهشت برسند! زیرا در آن‌جا باغ‌های انگور است، این دیدگاه لوکزنبرگ از لحاظ تبلیغاتی در سطح دنیا سر و صدا به‌پا کرد و کتاب وی با تیراژ بالا در غرب منتشر شد. بنابراین ضرورت داشت تا دیدگاه وی مورد بررسی و نقد واقع شود.
یادآور می‌شود، محمدعلی همتی با رساله دکتری خود تحت عنوان «گزارش نقد و بررسی آراء کریستف لوکزنبرگ در کتاب قرائت» در جشنواره فارابی شرکت کرده بود که علاوه بر لوح تقدیر رئیس جمهور، لوح تقدیر آیسسکو، یونسکو، بنیاد ملی نخبگان، یادمان جشنواره و جایزه نقدی را نیز دریافت کرد.
ادعاهای کریستف لوکزنبرگ پیرامون آیات قرآن کریم
همتی در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه شخصی آلمانی به نام کریستف لوکزنبرگ که خود را متخصص زبان‌شناسی معرفی می‌کند، در سال ۲۰۰۰، کتابی پيرامون زبان قرآن تحت عنوان «قرائت آرامی سریانی قرآن» منتشر کرد، اظهار کرد: به زعم وی نزدیک به یک چهارم آیات قرآن ابهام دارد و مدعی است که زبان قرآن زبان عربی محض نبوده و ادعا می‌کند که برخی از آیات قرآن ابهام دارد از این رو تلاش می‌کند تا از برخی آیات ابهام‌زدایی کند.
وی افزود: لوکزنبرگ در کتاب خود می‌نویسد در صدر اسلام زبان عربی، ترکیبی از آرامی - عربی بوده، و خط عربی هم ناقص بوده و عرب‌ها برای نوشتن زبان خود از خط سریانی استفاده می‌کردند، زبان سریانی نیز یکی از شاخه‌های زبان آرامی است. لذا نزدیک یک قرن و نیم بعد، اعراب به اشتباه افتاده و برخی آیات را درست نفهمیدند. برای حل این مشکل باید از طریق زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی کمک گرفت و به مقایسه برخی آیات میان زبان عربی و سریانی پرداخت تا مفهوم صحیح استخراج شود.
زبان‌شناسی تاریخ تطبیقی؛ روش کار لوکزنبرگ
وی ادامه داد: لوکزنبرگ می‌گوید بنای ما این است که بر اساس زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی، این مشکلات را حل کنیم و مفهوم صحیح آیات را توضیح دهیم؛ مهمترین مبانی لوکزنبرگ این است که در صدر اسلام و در منطقه حجاز، شامات و حتی ایران، زبان آرامی با شاخه مهم آن به نام سریانی رایج بوده است و نه زبان عربی و دیگر آنکه عرب‌ها خط نداشتند و زبان خود را با خط سریانی نگارش می‌کردند. بر همین اساس وی وارد حوزه قرآن می‌شود و برای رفع ابهام از آیات قرآنی که طبق دیدگاه وی ابهام دارد، با روش خود ابهام‌زدایی می‌کند. وی ابتدا به فرهنگ‌های عربی مراجعه می‌کند و اگر با استفاده از فرهنگ‌های عربی در رمزگشایی آیات موفق نبود به فرهنگ‌های سریانی مراجعه می‌کند و اگر این بار نیز موفق نشد به تغییر نقطه‌های کلمات روی می‌آورد و اگر این بار هم موفق نشد جای حروف را تغییر می‌دهد و در نهایت اگر با هیچ‌کدام از روش‌های فوق در رمزگشایی آیات قرآن موفق نبود به گرته‌برداری یا معادل‌سازی واژه روی می‌آورد تا ابهام آیه را بر طرف کند.
بررسی و نقد مبانی آراء لوکزنبرگ
همتی گفت: در این کتاب ضمن اینکه مبانی لوکزنبرگ را بررسی و مورد نقد قرار دادم، چند مورد از روش کار وی را نیز بررسی و نقد کردم، لذا دو مورد خیلی مهم که بخش عظیمی از کتاب وی را شامل می‌شود و حتی در جهان غرب بسیار مورد توجه قرار گرفته و روی آن مانور داده شده را بررسی و نقد کردم.
واژه‌های «حور»، «زوجنا» و «روحنا»
عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن دانشگاه شیراز، گفت: یکی از ادعاهای لوکزنبرگ این است که آیاتی از قرآن که اشاره به «حور عین» دارد، به معنای دوشیزگان پاک نمی‌باشد و مسلمانان از این عبارت برداشت اشتباه کرده‌اند و چیزی به نام «حور عین» در بهشت وجود ندارد و بر اساس واژه‌شناسی تاریخی تطبیقی، واژگان «زوجنا»، «حور» و «عین» را بررسی کرده و معتقد است؛ به این دلیل که در خط ابتدایی عربی نقطه وجود نداشته، «زوجنا» در اصل «روحنا» بوده، و «روحنا» نیز به معنای «آن‌ها را استراحت می‌دهیم» است، همچنین واژه «حور» را به معنای «باغ‌های انگور» ذکر کرده است. از این‌رو معنا آیه اینگونه می‌شود: «و ما آنان را در زیر درختان انگور استراحت می‌دهیم»، این بحث تقریبا بیشترین بخش کتاب لوکزنبرگ را شامل می‌شود، و تمامی آیاتی که در قرآن به نحوی به حور عین مربوط می‌شود را با زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی خود به تاکستان‌های انگور ارتباط داده است.
محمدعلی همتی گفت: کل این آیات را مورد بررسی قرار داده و مفاهیمی که لوکزنبرگ درباره واژه «حور عین» در کتاب خود آورده بود را بر اساس زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی خود لوکزنبرگ، مورد بررسی و نقد قرار دادم. ضمن آنکه وی در مبانی‌اش نیز معتقد بود پیامبر(ص) در رابطه با تفسیر بعضی آیات، صحبتی نکرده، و این موضوع را نیز بررسی کرده و ثابت کردیم که مبانی لوکزنبرگ نیز دارای اشکال است.
بهره‌گیری از یافته‌های باستان‌شناسی در رد ادعای لوکزنبرگ
وی ادامه داد: در رابطه با این مسئله که آیا در صدر اسلام خط سریانی رایج بوده یا خیر، بنده در کتاب بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی به این نتیجه رسیدم که خط عربی در صدر اسلام برگرفته از خط سریانی نبوده، بلکه برگرفته از خط نبطی است. ایشان معتقد است نقطه‌ها و حروف الفبا از حروف سریانی الگوبرداری شده است و نیز مدعی بود شخصی به نام یعقوب الرهاوی این نقطه‌ها و مصوت‌ها را اختراع کرده و سپس عرب‌ها از آن بهره گرفتند، من بر اساس تحقیقات متعدد به این نتیجه رسیدم که درست است که تکوین نقاط و مصوت‌ها در هر دو زبان عربی و سریانی تقریبا هم‌عصر بوده است، اما این دلیل نمی‌شود که زبان عربی این‌ها را از سریانی اقتباس کرده باشد، بلکه ممکن است عکس آن باشد و آنان از زبان عربی الگو گرفته باشند.
همتی گفت: بر خلاف ادعای وی، زبان قرآن عربی است؛ زیرا شواهد تاریخی - باستانی، وجود زبان و خط عربی در زمان نزول را اثبات می‌کند. موارد رمزگشایی شده توسط لوکزنبرگ، راه‌گشا نیست و علاوه بر اینکه منابع عربی موید آن نمی‌باشند، منابع و معاجم سریانی نیز آن را تایید نمی‌کنند.
آیه 24 سوره مبارکه مریم
برگزیده هشتمین جشنواره بین‌المللی فارابی در ادامه گفت‌وگو اظهار کرد: از دیگر مواردی که لوکزنبرگ با زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی بررسی کرده، آیه 24 سوره مبارکه مریم است، که مدعی شده عرب‌ها آن را نفهمیده‌اند، «فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلاَّ تَحْزَني قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِيًّا؛ پس از زير پاى او فرشته وى را ندا داد كه غم مدار پروردگارت زير پاى تو چشمه آبى پديد آورده است»، مفسران درباره این آیه تفسیرهای متفاوتی ارائه داشته‌اند، لوکزنبرگ معتقد است، در خصوص واژه «سریا» که مفسران دو معنای «رودخانه و حضرت عیسی(ع)»، برای آن قائل‌اند، مسلمانان دچار اشتباه شدند و مدعی می‌شود معنای آیه اینگونه است: پس خداوند از زیر پایش ندا داد، نگران نباش خداوند زایمان تو را مشروع قرار داده است.
آراء لوکزنبرگ دستمایه رسانه‌های غربی
وی افزود: لوکزنبرگ معتقد است واژه «سریا» در سریانی «شریا» بوده و شریا به معنای حلال‌زاده است و مسلمانان اشتباه فهمیده‌اند، من با روش خود لوکزنبرگ دیدگاه وی را نقد کرده و خلاف ادعای ایشان را نتیجه گرفتم. زمانی که برج‌های دوقلو آمریکا را با عملیات انتحاری منفجر کردند، در روزنامه‌های غربی نوشتند؛ مسلمان‌ها با این کارشان فکر نکنند، در بهشت «حور عین» نصیب‌شان می‌شود. بلکه طبق اثبات لوکزنبرگ چنین موجوداتی در بهشت وجود ندارند و منظور درختان انگور است و این‌ها خود را نکشند تا به بهشت برسند! زیرا در آن‌جا باغ‌های انگور است، این دیدگاه لوکزنبرگ از لحاظ تبلیغاتی در سطح دنیا سر و صدا به‌پا کرد و کتاب وی با تیراژ بالا در غرب منتشر شد. بنابراین ضرورت داشت تا دیدگاه وی مورد بررسی و نقد واقع شود.
یادآور می‌شود، محمدعلی همتی با رساله دکتری خود تحت عنوان «گزارش نقد و بررسی آراء کریستف لوکزنبرگ در کتاب قرائت» در جشنواره فارابی شرکت کرده بود که علاوه بر لوح تقدیر رئیس جمهور، لوح تقدیر آیسسکو، یونسکو، بنیاد ملی نخبگان، یادمان جشنواره و جایزه نقدی را نیز دریافت کرد.
مطالب مرتبط
