تفسیرکننده قرآن باید چه نکاتی را رعایت کند

کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ،آیت الله روح الله قرهی، موسس و مدیر حوزه علمیه امام مهدی(عج) تهران شب گذشته اول اسفند ماه در جلسه هفتگی درس تفسیر خود که در مسجد امام حسن مجتبی (ع) برگزار شد، با اشاره به اینکه قرآن تنها راه هدایت انسان است، گفت: انسان اگر بخواهد در این دنیا هدایت بشود تنها راهش اتصال به کلام الله قرآن است.

وی ادامه داد: صورت ظاهر قرآن صامت است اما در حقیقت آن پر از معنا و محتوا وجود دارد.

چرا به تفسیر نیاز داریم؟
آیت الله قرهی با اشاره به روایتی از امام علی(ع) که می فرماید: «مَنِ اتَّخَذَ قَولَ اللهَ دَلیلًا، هُدِیَ اِلَی الَّتی هِیَ اَقوَم»، بیان کرد: امام در این روایت فرمودند هر کس که سخن پروردگار عالم را راهنمای خودش قرار داد به استوارترین راه‌ها هدایت می شود.
این مفسر قرآن کریم به بیان علت اینکه چرا به تفسیر قرآن نیاز داریم، گفت: اگر جدی کسی سخن خداوند را راهنمای خودش بگیرد به استوارترین راه‌ها هدایت می‌شود که در حقیقت دیگر در دنیا خوفی ندارد و دنیا و آخرتش حسنه می‌شود.

وی افزود: پس به خاطر اینکه ظاهر قرآن نمی‌تواند معنا و مفهومی به انسان برساند و قرآن حقیقتی در باطن خود دارد که در ظاهر آن نمی توان بدان رسید ما نیاز به تفسیر داریم.

ویژگی های تفسیر قرآن به قرآن
آیت الله قرهی در ادامه به ویژگی‌های تفسیر قرآن به قرآن پرداخت و گفت: تفسیر قرآن به قرآن یکی از انواع تفسیر است که در این نوع تفسیر خود آیات قرآن نسبت به آیات دیگر مطلبی دارد.

وی افزود: پروردگار عالم در قرآن عنوان «هدایت» را مطرح نموده است؛ در جایی می‌فرماید: «هُدىً لِلنَّاسِ» یعنی هدایت برای همه مردم است.اما از یک طرف در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ» یعنی بدون هیچ ریبی این هدایت برای متقین است. حال سوالی که پیش می‌آید این است که اگر هدایت للناس است پس چرا در آیه دیگر فرموده فقط متقین.

آیت الله قرهی ادامه داد: در این خصوص وقتی آیات الهی را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که چرا اینها به عنوان فقط متقین ذکر شده است از جمله در آیه 36 سوره نحل خداوند می‌فرماید: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا في‏ کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَي اللَّهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَيْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُکَذِّبينَ، و البته ما در میان هر امتی فرستاده‌ای برانگیختیم که خدا را عبادت کنید و از طاغوت (شیطانی و انسانی) دوری جویید، پس خداوند برخی از آنها را ( که اصول دعوت را پذیرفتند به مراحل کمال ) هدایت کرد و بر برخی از آنها (که دعوت را رد کردند) ضلالت و گمراهی حتمی شد. پس در روی زمین بگردید و بنگرید که عاقبت تکذیب کنندگان چگونه بود».

تفسیر قرآن به قرآن به تنهایی جوابگو نیست
این استاد درس خارج حوزه علمیه با جوابگو نبودن تفسیر قرآن به قرآن گفت: از یک طرف می‌خوانیم که قرآن هدایت‌گر است اما از طرف دیگر می‌فرماید هدایت برای متقین است و در جایی دیگر می فرماید خدا هر کس را خواست هدایت می کند. پس معلوم می‌شود تفسیر قرآن به قرآن به خوبی نمی‌تواند جواب بدهد.

تفسیر قرآن و روایات
آیت الله قرهی در ادامه به ویژگی‌های تفسیر روایی پرداخت و بیان کرد: دومین تفسیر، تفسیر قرآن و روایات است، در این تفسیر عنوان روایات معصومین با خود آیات قرآن بیان می‌شود.

این مفسیر قرآن کریم خاطر نشان کرد: شما می‌گویید تفسیر قرآن به قرآن جواب نمی‌دهد پس نیاز به کسی دارید که خودش تسلط بر قرآن داشته باشد و او خود تفسیر را بگوید. در تفسیر روایی ما به صاحب تفسیر قرآن مراجعه می‌کنیم به کسی مراجعه می‌کنیم که این قرآن کریم بر قلب او نازل شده و کسانی که بعد از او انسان کامل هستند.

آیت الله قرهی با اشاره به آیه شریفه که می‌فرماید: «لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ» گفت: در صفحه اول اکثر قرآن‌ها این آیه درج شده که کسی جز پاکان نمی‌تواند به آن دست بزند.

تفسیر کننده باید چه نکاتی را رعایت کند
مدیر حوزه امام مهدی (عج) در بخش دیگری از سخنانش به نکاتی در باب تفسیر که توسط کسی که می خواهد تفسیر بگوید باید رعایت کند اشاره و اظهار کرد: اولین چیزی که باید فردی که می‌خواهد تفسیر بگوید رعایت کند تسلط داشتن بر ادبیات عرب است چنین فردی باید به ادبیات عرب مسلط باشد و گرنه در ترجمه اشتباه می کند.

وی ادامه داد : در مدتی برخی از ترجمه‌های قرآن را بررسی کردم که دیدم تعدادی در اصل اشکال ترجمه داشتند، کسی که تفسیر می‌گوید باید مراقب باشد که بار سنگینی بر دوش دارد.

آیت الله قرهی افزود: بعد از تسلط بر ادبیات عرب کسی که تفسیر می‌گوید باید لغت شناس هم باشد. بداند این لغات چیست؟ معنایش چیست؟ در این خصوص در ترجمه «بسم الله الرحمن الرحیم» به ظاهر ترجمه شده به نام خداوند بخشنده مهربان. پس اگر «رحمان» و «رحیم» از یک ریشه است چرا یکی را بخشنده و دیگری را مهربان می‌گویید این یک بحث در ترجمه است که باید فرد تفسیر کننده بر آن مسلط باشد.
 
آیت الله قرهی اظهار کرد: تازه  تسلط بر ادبیات عرب، صرف و نحو، کلمه شناسی، لغت شناسی، اینها مقدمه و ابزار است و فرد با داشتن و تسلط بر آن نمی تواند تفسیر بگوید.

این استاد درس خارج حوزه علمیه تهران به جمله شناس بودن مفسر تاکید و بیان کرد: در روش تحقیق ما چیزی به اسم «جمله» داریم حالا آیا در آیات الهی هم همین جمله است؟ آیا این آیه به آیه قبل و بعد ارتباط دارد یا ندارد؟ پس مسئله بعدی در تفسیر گفتن تخصص در جمله شناسی است.

علت حروف مقطعه در قرآن
آیت الله قرهی در ادامه به علت حروف مقطعه در قرآن اشاره و گفت: مرحوم ملا محسن فیض کاشانی بیان می فرماید که در بحث تفسیر چرا حروف مقطعه را آورده‌اند؟ دلیلش این است که پروردگار عالم می‌خواهد بگوید من گاهی بر سر کلمات حروفی آورده‌ام که اگر شما حروف شناس نباشید معنای آن کلمه را درک نمی کنید.

امیرمحسن سلطان احمدی