در نشست جهان‌شمولی آموزه‌های قرآن مطرح شد:
بزرگ‌ترین شرک بشر امروزه نمایان شده است/ نسبت تنوع عرف و ثوابت شرع
گروه اندیشه: سیدمحسن میرباقری در سومین پیش‌همایش ملی «جهان‌شمولی آموزه‌های قرآن و روایی در دنیای معاصر»، تصریح کرد: بشر امروز بزرگ‌ترین شرک را پیش گرفته است؛ پلیدترین و در عین حال زیباترین بت تاریخ انسان است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، سومین پیش‌همایش ملی «جهان‌شمولی آموزه‌های قرآن و روایی در دنیای معاصر» با حضور سیدمحسن میرباقری، زهره اخوان‌مقدم و محمدرضا فخر روحانی صبح امروز 2 اسفندماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
سید محسن میرباقری در این همایش که با مشارکت دانشگاه علوم و معارف قرآن برگزار می‌شود، گفت: دین با فطرت هماهنگ است. خلقت خدا تبدیل نمی‌کند، این انسان‌ها هستند که تغییر می‌کنند و باید انسان خود را با آن هماهنگ کند. اسلام دین دائم است، زیرا با فطرت انسان ماندگار است. برای مثال گرایش به جنس موافق که در غرب وجود دارد، چون مخالف فطرت است پابرجا نخواهد بود.
میرباقری افزود: انبیاء آمدند نور خدا را به بشر بدهند. قرآن در آیه ۱۳ سوره شورا، پنج پیامبر را نام می‌برد که به آنها شریعت داده است. اولین شریعت را به نوح و آخرین شریعت را به حضرت ختمی مرتبت داده است. هیچ پیامبری مانند این پنج پیامبر در قرآن تاکید نشده است. همه این پیامبران به خدای واحد دعوت می‌کنند. انسان امروز خط الهی را به خط آزادی از خدا تبدیل کرده است.
وی افزود: بشر امروز بزرگ‌ترین شرک بشر را پیش گرفته است. بزرگ‌ترین، پلیدترین و در عین حال زیباترین بت تاریخ انسان است. هیچ آیه‌ای در خصوص آزادی انسان در قرآن نیست و در عوض ارزش اصلی قرآنی بندگی خدا بالاترین ارزش خداست.
میرباقری تصریح کرد: انبیای الهی به تدریج بشر را به کمال رسانده‌اند. هیچ پیامبری مانند پیامبر اسلام دین را توسعه نداده است. متن قرآن بر خلاف دیگر کتب مقدس، آسمانی است. الفاظ متعلق به خداست. قرآن اعجاز است و هیچ وقت کهنه نمی‌شود. قرآن جاودانه است. بر اساس آیه ۲ سوره اسرا، تورات مربوط به قوم بنی اسرائیل است و قرآن در آیه ۲۸ سوره سبا یا ۱۹ سوره انعام، تنها پیامبر جهانی را حضرت محمد(ص) بر می‌شمرد. از سوی دیگر قرآن جامع دنیا و آخرت است و همچنین قرآن بر اساس وعده الهی از دستبرد و تحریف مصون مانده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: چطور یک دین می‌تواند در همه زمان‌ها استمرار یابد؟ یک تئوری تفکیک دین و معرفت دین است. این تئوری با دین مطابق نیست، زیرا ما ثوابتی در دین داریم. تئوری دیگر این است که دین ثابت و متغیراتی دارد، این از نظر اول بهتر است، اما اصلاحیه این نظر این است که قرآن شاکله دین را ارائه می‌دهد که ثابت است اما جوامع عرف‌های متفاوتی دارند و قرآن به دنبال هماهنگی اصول با عرف هستند، اما اکثر عرف جوامع متقین توسط ائمه ساخته می‌شود و خیلی از آداب و رسوم ما با دین تطبیق یافته است. همچنین دین عرف را مورد بازبینی قرار می‌دهد و عرف باطل را کنار می‌گذارد. ولایت الله دین را به جامعه تزریق می‌کند.
بی‌نیازی از رسول پس از پیامبر به لحاظ کمی و کیفی
درادامه زهره اخوان‌مقدم در خصوص «جهان شمولی آیات قرآن بر اساس آیه کمال» سخنرانی کرد و گفت: توحید اصل اساسی تربیتی قرآن است. بحث‌های مربوط به توحید با اثبات صانع و صفات صانع توام با این بحث است. در میان صفات خداوند صفت عدل محل بحث در میان متکلمین است و شیعه و معتزله خداوند را از هر گونه فعل قبیح و ظلم منزه می‌دانند.
وی افزود: جهل، عجز، نیاز و عمل از روی دلخواه مبنای فعل قبیح و ظلم است که از خدا دور است. خداوند که انسان را خلق کرد، لازم است که به جعل قوانین بپردازد. فرع دوم صفت عدل قاعده لطف است، یعنی لازم است که خداوند از سر لطف کاری را که به بندگی بیشتر لازم است را انجام دهد. قاعده لطف خدا را ملزم به ارسال رسول می‌کند. فایده ارسال رسل قطع عذر و ارائه الگوی بشری از جنس خود انسان است. در آیات ۱۵ اسرا، ۴۲ انفال، ۱۴۹ انعام و ۲۱ احزاب این مسئله تصریح شده است.
اخوان ادامه داد: آیه‌های خاتمیت به علاوه آیه اکمال نشان می‌دهد که که دیگر رسول دیگری لازم نیست، در آیه ۳ سوره مائده تاکید شده است که «الیوم» تاکید شود و در «لکم» مراد همه انسان‌هاست. معنای اکمال در این آیه این است، دین را به تمام معنا کامل می‌کند. در این آیه خدا می‌گوید هم کمیات را تمام می‌کند و هم کیفیات را. جهان‌شمولی قرآن یعنی قرآن هم از نظری و هم عملی در کارهای فردی و عملی همه چیز را در بر گرفته است. قرآن نیازهای فردی و اجتماعی را تامین می‌کند، به زندگی معنا می‌دهد، عطش جاودانگی را سیراب می‌کند و فرد را از گرداب تنهایی نجات می‌دهد.
وی در پایان گفت: جهان‌شمولی به معنای شمول‌گرایی نیست. مسیحیان معتقدند تنها دین هدایت بخش مسیحیت است. شمول‌گرایان معتقدند هدایت منحصر به دین خاص نیست هرچند حقیقت خاص مسیحیت است. کثرت‌گرایی حقیقت را خطوطی موازی در ادیان مختلف می‌داند و همه ادیان بهره‌ای از حقیقت دارند که مولانا هم همین نظر دارد. در قرآن صراط واحد است و تنها صراط واحد تنها به برکت قرآن و اهل بیت قابل رسیدن است.
توجه به ابعاد جهان‌شمول اسلام
در ادامه فخر روحانی به بیان سخنانی با عنوان «ضرورت‌ها و پیش‌نیازهای جهانی‌سازی قرآن»، گفت: جهانی بودن در ذات آیات و روایات وجود دارد. در خطابات قرآنی می‌بینیم انسان و مردم وجود دارد و تنها مسلمانان مخاطب قرار نگرفته‌اند.
وی افزود: جهانی اندیشیدن مقدمه جهان‌شمول کردن آیات قرآن و اهل بیت است و ما امروز در کنار جهانی‌سازی، جهان‌شمولی را هم داریم. ما نیاز به ارائه معارف اهل بیت به انگلیسی داریم. در ادبیات انگلیسی ژانری به نام ژانر اهل بیت وجود ندارد و ما می‌توانیم این ها را ایجاد بکنیم.
فخر روحانی تصریح کرد: ما باید در ترجمه زیارت‌نامه‌ها را ساده‌سازی کرده و توضیحات لازم را بدهیم. در ترجمه این آثار لزومی ندارد که وارد اختلافات فتاوا بشویم و البته باید این ترجمه‌ها باید به همراه مخاطب‌شناسب باشد. در زمینه جهانی‌سازی متون اسلامی باید ادبیات اسلامی با محوریت ثقلین تولید شود.
سید محسن میرباقری در این همایش که با مشارکت دانشگاه علوم و معارف قرآن برگزار می‌شود، گفت: دین با فطرت هماهنگ است. خلقت خدا تبدیل نمی‌کند، این انسان‌ها هستند که تغییر می‌کنند و باید انسان خود را با آن هماهنگ کند. اسلام دین دائم است، زیرا با فطرت انسان ماندگار است. برای مثال گرایش به جنس موافق که در غرب وجود دارد، چون مخالف فطرت است پابرجا نخواهد بود.
میرباقری افزود: انبیاء آمدند نور خدا را به بشر بدهند. قرآن در آیه ۱۳ سوره شورا، پنج پیامبر را نام می‌برد که به آنها شریعت داده است. اولین شریعت را به نوح و آخرین شریعت را به حضرت ختمی مرتبت داده است. هیچ پیامبری مانند این پنج پیامبر در قرآن تاکید نشده است. همه این پیامبران به خدای واحد دعوت می‌کنند. انسان امروز خط الهی را به خط آزادی از خدا تبدیل کرده است.
وی افزود: بشر امروز بزرگ‌ترین شرک بشر را پیش گرفته است. بزرگ‌ترین، پلیدترین و در عین حال زیباترین بت تاریخ انسان است. هیچ آیه‌ای در خصوص آزادی انسان در قرآن نیست و در عوض ارزش اصلی قرآنی بندگی خدا بالاترین ارزش خداست.
میرباقری تصریح کرد: انبیای الهی به تدریج بشر را به کمال رسانده‌اند. هیچ پیامبری مانند پیامبر اسلام دین را توسعه نداده است. متن قرآن بر خلاف دیگر کتب مقدس، آسمانی است. الفاظ متعلق به خداست. قرآن اعجاز است و هیچ وقت کهنه نمی‌شود. قرآن جاودانه است. بر اساس آیه ۲ سوره اسرا، تورات مربوط به قوم بنی اسرائیل است و قرآن در آیه ۲۸ سوره سبا یا ۱۹ سوره انعام، تنها پیامبر جهانی را حضرت محمد(ص) بر می‌شمرد. از سوی دیگر قرآن جامع دنیا و آخرت است و همچنین قرآن بر اساس وعده الهی از دستبرد و تحریف مصون مانده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: چطور یک دین می‌تواند در همه زمان‌ها استمرار یابد؟ یک تئوری تفکیک دین و معرفت دین است. این تئوری با دین مطابق نیست، زیرا ما ثوابتی در دین داریم. تئوری دیگر این است که دین ثابت و متغیراتی دارد، این از نظر اول بهتر است، اما اصلاحیه این نظر این است که قرآن شاکله دین را ارائه می‌دهد که ثابت است اما جوامع عرف‌های متفاوتی دارند و قرآن به دنبال هماهنگی اصول با عرف هستند، اما اکثر عرف جوامع متقین توسط ائمه ساخته می‌شود و خیلی از آداب و رسوم ما با دین تطبیق یافته است. همچنین دین عرف را مورد بازبینی قرار می‌دهد و عرف باطل را کنار می‌گذارد. ولایت الله دین را به جامعه تزریق می‌کند.
بی‌نیازی از رسول پس از پیامبر به لحاظ کمی و کیفی
درادامه زهره اخوان‌مقدم در خصوص «جهان شمولی آیات قرآن بر اساس آیه کمال» سخنرانی کرد و گفت: توحید اصل اساسی تربیتی قرآن است. بحث‌های مربوط به توحید با اثبات صانع و صفات صانع توام با این بحث است. در میان صفات خداوند صفت عدل محل بحث در میان متکلمین است و شیعه و معتزله خداوند را از هر گونه فعل قبیح و ظلم منزه می‌دانند.
وی افزود: جهل، عجز، نیاز و عمل از روی دلخواه مبنای فعل قبیح و ظلم است که از خدا دور است. خداوند که انسان را خلق کرد، لازم است که به جعل قوانین بپردازد. فرع دوم صفت عدل قاعده لطف است، یعنی لازم است که خداوند از سر لطف کاری را که به بندگی بیشتر لازم است را انجام دهد. قاعده لطف خدا را ملزم به ارسال رسول می‌کند. فایده ارسال رسل قطع عذر و ارائه الگوی بشری از جنس خود انسان است. در آیات ۱۵ اسرا، ۴۲ انفال، ۱۴۹ انعام و ۲۱ احزاب این مسئله تصریح شده است.
اخوان ادامه داد: آیه‌های خاتمیت به علاوه آیه اکمال نشان می‌دهد که که دیگر رسول دیگری لازم نیست، در آیه ۳ سوره مائده تاکید شده است که «الیوم» تاکید شود و در «لکم» مراد همه انسان‌هاست. معنای اکمال در این آیه این است، دین را به تمام معنا کامل می‌کند. در این آیه خدا می‌گوید هم کمیات را تمام می‌کند و هم کیفیات را. جهان‌شمولی قرآن یعنی قرآن هم از نظری و هم عملی در کارهای فردی و عملی همه چیز را در بر گرفته است. قرآن نیازهای فردی و اجتماعی را تامین می‌کند، به زندگی معنا می‌دهد، عطش جاودانگی را سیراب می‌کند و فرد را از گرداب تنهایی نجات می‌دهد.
وی در پایان گفت: جهان‌شمولی به معنای شمول‌گرایی نیست. مسیحیان معتقدند تنها دین هدایت بخش مسیحیت است. شمول‌گرایان معتقدند هدایت منحصر به دین خاص نیست هرچند حقیقت خاص مسیحیت است. کثرت‌گرایی حقیقت را خطوطی موازی در ادیان مختلف می‌داند و همه ادیان بهره‌ای از حقیقت دارند که مولانا هم همین نظر دارد. در قرآن صراط واحد است و تنها صراط واحد تنها به برکت قرآن و اهل بیت قابل رسیدن است.
توجه به ابعاد جهان‌شمول اسلام
در ادامه فخر روحانی به بیان سخنانی با عنوان «ضرورت‌ها و پیش‌نیازهای جهانی‌سازی قرآن»، گفت: جهانی بودن در ذات آیات و روایات وجود دارد. در خطابات قرآنی می‌بینیم انسان و مردم وجود دارد و تنها مسلمانان مخاطب قرار نگرفته‌اند.
وی افزود: جهانی اندیشیدن مقدمه جهان‌شمول کردن آیات قرآن و اهل بیت است و ما امروز در کنار جهانی‌سازی، جهان‌شمولی را هم داریم. ما نیاز به ارائه معارف اهل بیت به انگلیسی داریم. در ادبیات انگلیسی ژانری به نام ژانر اهل بیت وجود ندارد و ما می‌توانیم این ها را ایجاد بکنیم.
فخر روحانی تصریح کرد: ما باید در ترجمه زیارت‌نامه‌ها را ساده‌سازی کرده و توضیحات لازم را بدهیم. در ترجمه این آثار لزومی ندارد که وارد اختلافات فتاوا بشویم و البته باید این ترجمه‌ها باید به همراه مخاطب‌شناسب باشد. در زمینه جهانی‌سازی متون اسلامی باید ادبیات اسلامی با محوریت ثقلین تولید شود.
