آموزش مبانی دینی در مدارس روسیه مورد علاقه خانواده‌ها بوده است؟
میزگرد «تربیت معنوی و اخلاقی در سیستم آموزشی؛ وضعیت، مشکلات و چشم‌انداز» در کمیته آموزش و علوم دومای روسیه برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، تسنیم نوشت: میزگرد «تربیت معنوی و اخلاقی در سیستم آموزشی؛ وضعیت، مشکلات و چشم‌انداز» در کمیته آموزش و علوم دومای روسیه برگزار شد. در این میزگرد تاکید شد در مناطقی که مبانی اخلاق غیردینی و فرهنگ دینی نه تنها در سال چهارم بلکه در کلاس‌های بالاتر نیز تدریس می‌شود، بزهکاری و اعتیاد به میزان قابل توجهی کمتر است. این گزارش را رایزنی فرهنگی ایران در مسکو در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است.
نمایندگان مجلس، اعضای شورای فدراسیون، نمایندگان وزارتخانه‌ها و سازمان‌های فدرال و ارگان‌های منطقه‌ای، نمایندگان کلیسای ارتودوکس روسی و نمایندگان جامعه علمی-آموزشی و والدین در این بحث و گفتگو شرکت داشتند.
در آغاز "ویچیسلاف نیکاناف" رئیس کمیته آموزش و علوم تأکید کرد:«تربیت معنوی، ابزاری است که انسان را در مقابل انواع رویدادهای منفی مصون می‌دارد.» استدلال وی این بود که در مناطقی که مبانی اخلاق غیردینی و فرهنگ دینی نه تنها در سال چهارم بلکه در کلاس‌های بالاتر نیز تدریس می‌شود، بزهکاری و اعتیاد به میزان قابل توجهی کمتر است. رئیس این کمیته در ادامه اظهار داشت:«در زمینه آموزش، امکان همکاری میان دولت و کلیسا وجود دارد اما کسی به طبیعت سکولار آموزش در روسیه دست نمی‌زند. وظیفه ما تربیت شهروندانی است که دارای ارزش‌های سنتی همچون عدالت، حیثیت، شرافت، ایمان و خانواده باشند.»
همچنین ِرکوری (ایوانُف)، اسقف اعظم رُستُف و ناواچِرکاسک و رئیس شورای عالی آموزش دینی کلیسای ارتودوکس روسی گفت: «آشنایی با ادیان سنتی در مدارس، بی‌مورد نیست بلکه جزء طبیعی و لاینفک تربیت و آموزش است. سناریوهای بسیاری برای رشد مدارس کشور در دستور کار قرار دارد. بازگشت به برنامه دین و فرهنگ‌شناسی مدرسه با تکیه بر مطالعه فرهنگ‌های دینی-سنتی اقوام روسیه برای بازسازی معنوی و اخلاقی ضرورت دارد؛ لذا بخشی از تمام سناریوها خواهد بود.»
اسقف اعظم رُستُف و ناواچِرکاسک در ادامه افزود: «در سال تحصیلی 2016-2017 تعداد کسانی که مبانی فرهنگ ارتودوکس را برای فرزندان خود انتخاب کرده‌اند هم در سطح روسیه و هم تقریبا در تمام نواحی فدرال افزایش داشته است (حدود 37%). امسال 32400 نفر بیشتر از سال گذشته، در کلاس چهارم مبانی ارتودوکس را فرا می‌گیرند. تعداد والدینی که چنین تصمیمی گرفته‌اند در منطقه کامچات، استان‌های آرِنبورگ، ماگادان، تومِن و تیوا و چوواشِستان و استان خودمختار چوکُتسک به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. این در حالی است که در یکسری از مناطق جنوبی و قفقاز شمالی، تعداد افرادی که مبانی ارتودوکس را ترجیح داده‌اند همچون گذشته کم است. در همه جا، ترکیب نژادی مردم تأثیرگذار نبوده است. در اوستیای شمالی، که حدود نیمی از مردم مسیحی ارتودوکس هستند، کمتر از 2% والدین، مبانی ارتودوکس را برگزیده‌اند. این یعنی عملا ممنوعیت یادگیری ارتودوکس در منطقه را به رسمیت شناختند. اکنون پنجمین سال است که در جمهوری تاتارستان واقع در ناحیه فدرالی پریوُلژسک (ولگا) نمی‌توانیم در رابطه با ممنوعیتی که در عمل، مقامات محلی برای یادگیری یک فرهنگ دینی در مدرسه (بر اساس انتخاب) ایجاد کرده‌اند، اقدامی انجام دهیم. اما مسئله اصلی این است که این درس همچنان به صورت آزمایشی ارائه می‌شود. فعلا فقط یک جلسه در هفته و فقط در کلاس چهارم است؛ روی هم رفته، 34 ساعت آموزشی. از این رو عدم تناسب میان زمان صرف شده و وظیفه تربیتی مشهود است.»
به نظر اسقف اعظم نبود مربیان خوب و دوره‌های ضعیف، تجربه آموزش دینی در مدارس غیردینی را بی‌ارزش میکند. به اعتقاد وی زمان آن رسیده که آموزش آزمایشی را پشت سر گذاشته و فرهنگ دینی را به صورت شایسته از کلاس دوم تا دهم تدریس کنیم. این طرح مربوط می‌شود به سال 2012. اکنون، بهترین زمان برای اجرای آن است.
«سوتلانا ییرماکُوا» رئیس بخش حمایت از ویژگی‌های فرهنگی قومی و آموزش‌های خاص دپارتمان سیاسی وزارت آموزش در زمینه آموزش همگانی، اظهار داشت که مذاهب دینی سنتی جزئی از پروسه آموزشی در مدارس غیردینی شده‌اند؛ در حالی که فرهنگ دینی، موضوع مباحثات داغ اجتماعی شده است. تقریبا نیمی از دانش‌آموزان کلاس چهارم با ادیان آشنا می‌شوند (بیشتر با مسیحیت ارتودوکس). بقیه، مبانی اخلاق غیردینی را ترجیح می‌دهند.
طبق آمار مورخ 20 اکتبر 2016، هفتاد هزار مربی در سراسر روسیه تدریس دوره‌های مبانی فرهنگ‌های دینی و اخلاق غیردینی را آغاز کرده‌اند که اغلب ایشان، معلمان کلاس‌های ابتدایی هستند. 95% از این مربیان تا آغاز سال تحصیلی، دوره دانش‌افزایی را به پایان رسانده‌اند. آزمونی که اخیرا به صورت داوطلبانه از مربیان به عمل آمد، نشان داده است که همه معلمان به خوبی با محتوای دوره آشنا نیستند. ضمنا بدترین نتایج مربوط می‌شد به بخش «مبانی فرهنگ ارتودوکس».
این نماینده وزارت آموزش و علوم تصریح کرد که بخشی از مشکلات مربوط می‌شود به کتب درسی. در برخی مناطق، تعداد کتب درسی از تعداد دانش‌آموزان بیشتر است؛ در حالی که در برخی مناطق دیگر با کمبود کتاب مواجه هستیم.
به گفته سوتلانا ییرماکُوا موضوع آموزش اجباری ادیان سنتی از کلاس دوم تا دهم نیاز به بررسی، بحث و گفتگوی جدی دارد. اما هم اکنون وزارتخانه تحت ریاست "اُلگا واسیلییِوا" قدم‌هایی در رابطه با آماده‌سازی برنامه تدریس فرهنگ ارتودوکس برداشته است.
"آمورُسی" (ییرماکُف)، اسقف اعظم پیتیرگُف و رئیس آکادمی و مدرسه دینی سنپترزبورگ، معتقد است، تکوین معنوی و اخلاقی شخصیت، در همه مراحل بلوغ باید با آشنایی با ارزش‌های فرهنگی دینی همراه باشد.
"والری تیشکُف" استاد راهنمای انستیتو قوم‌شناسی و مردمشناسی آکادمی علوم روسیه پیشنهاد کرد از تدریس اخلاق غیردینی در چارچوب دوره صرف نظر شود. به عقیده وی، به این موضوعات میتوان در تاریخ، جامعه‌شناسی و در کارغیرکلاسی توجه کرد. آن هنگام دوره مبانی ادیان، کاملتر، متناسب‌تر و قابل درکتر خواهد بود و میتوان درباره تخصیص ساعات آموزشی بیشتری به آن فکر کرد. اما این آموزش باید برای دوره متوسطه در نظر گرفته شود، نه ابتدایی.
"ویکتور کاندراشین" عضو کمیته شورای فدراسیون علوم، آموزش و فرهنگ، در آموزش تکمیلی امکانات بیشتری را برای تربیت دینی و اخلاقی می‌بیند. به گفته وی، هم اکنون چنین تجربه‌ای در برخی مناطق وجود دارد.
"دمیر محیالدینُف" معاون اول رئیس اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه، از این که در زمان طرح‌ریزی دوره جدید مبانی فرهنگ معنوی و اخلاقی اقوام روسیه، عقیده مسلمانان در نظر گرفته نشده است گله کرد. وی در این رابطه گفت: «دلم نمی‌خواست در این خصوص، رقابت ایجاد شود و به دنبال مسکو، حومه مسکو، بیلگارُدچینا، تاتارستان، تیوا و قالموقستان، به سرعت، کلاس‌های فرهنگ دینی بومیان در مدارس برگزار کنند؛ هر چند همین حالا هم روسای جمهور قفقاز شمالی چنین فرامینی صادر کرده‌اند.»
به نظر دمیر محیالدینُف کتاب مبانی فرهنگ اسلامی که توسط دپارتمان آموزش مسکو برای معلمان تهیه شده است به احساسات مؤمنان اهانت میکند و در ذهن محصلان جوان، تصوری منفی نسبت به اسلام بر جای میگذارد. وی اعتراف کرد:«از خودم می‌پرسم آیا ارزش دارد فرزند خود را برای فراگیری مبانی اعتقادات مسلمانان به مدرسه بفرستم؟ آیا تضمینی وجود دارد که مطالب، صادقانه و غیرمغرضانه تفسیر و تشریح شود؟ من مطمئن نیستم. به همین دلیل احتمالا مطالعه مبانی اخلاق غیردینی یا تمام ادیان را به فرزندم توصیه می‌کردم.»
"آلِک سمُلین" معاون اول رئیس کمیته آموزش و علوم، مسئله تربیت اخلاقی را بسیار با اهمیت دانست وگفت: «ما هنوز از فاجعه اخلاقی که در دهه 90 آغاز شد بیرون نیامده‌ایم. 8.5 میلیون نفر در روسیه، مواد مخدر مصرف میکنند که 3 میلیون نفر آنها معتاد به مواد مخدر هستند. فقط 15% نوجوانان به واسطه گرایش‌های بشردوستانه، یعنی توانایی همدردی و کمک به دیگران متمایز می‌شوند.»
به عقیده این نماینده، برای حل مشکلات، تشریک مساعی مقامات دینی و غیردینی ضروری است. اما مفاهیم "اخلاقی معنوی" و "دینی" در آموزش و پرورش یکسان نیستند. وی در ادامه افزود: «کشور ما در زمان شوروی به لحاظ گرایش نسبت به ارزش‌های غیرمادی در جهان مطرح بود. اما امروز از جوامع اروپا عقب افتاده‌ایم». سمُلین همچنین به خطر جدایی دانش‌آموزان بر اساس اصول دینی اشاره و پیشنهاد کرد: «باید قانون دقیقا مشخص کند منظور از آموزش غیردینی چیست و مرزهای حضور ادیان در پروسه آموزشی چگونه است». سمُلین اخطار داد تحمیل دوره‌های آموزش فرهنگ‌های دینی ممکن است در نهایت، موجب جدایی شود. به گفته او، یادگیری این مبحث به صورت اختیاری، بیش از هر چیز میتواند موجب وفاق در جامعه شود.
نمایندگان مجلس، اعضای شورای فدراسیون، نمایندگان وزارتخانه‌ها و سازمان‌های فدرال و ارگان‌های منطقه‌ای، نمایندگان کلیسای ارتودوکس روسی و نمایندگان جامعه علمی-آموزشی و والدین در این بحث و گفتگو شرکت داشتند.
در آغاز "ویچیسلاف نیکاناف" رئیس کمیته آموزش و علوم تأکید کرد:«تربیت معنوی، ابزاری است که انسان را در مقابل انواع رویدادهای منفی مصون می‌دارد.» استدلال وی این بود که در مناطقی که مبانی اخلاق غیردینی و فرهنگ دینی نه تنها در سال چهارم بلکه در کلاس‌های بالاتر نیز تدریس می‌شود، بزهکاری و اعتیاد به میزان قابل توجهی کمتر است. رئیس این کمیته در ادامه اظهار داشت:«در زمینه آموزش، امکان همکاری میان دولت و کلیسا وجود دارد اما کسی به طبیعت سکولار آموزش در روسیه دست نمی‌زند. وظیفه ما تربیت شهروندانی است که دارای ارزش‌های سنتی همچون عدالت، حیثیت، شرافت، ایمان و خانواده باشند.»
همچنین ِرکوری (ایوانُف)، اسقف اعظم رُستُف و ناواچِرکاسک و رئیس شورای عالی آموزش دینی کلیسای ارتودوکس روسی گفت: «آشنایی با ادیان سنتی در مدارس، بی‌مورد نیست بلکه جزء طبیعی و لاینفک تربیت و آموزش است. سناریوهای بسیاری برای رشد مدارس کشور در دستور کار قرار دارد. بازگشت به برنامه دین و فرهنگ‌شناسی مدرسه با تکیه بر مطالعه فرهنگ‌های دینی-سنتی اقوام روسیه برای بازسازی معنوی و اخلاقی ضرورت دارد؛ لذا بخشی از تمام سناریوها خواهد بود.»
اسقف اعظم رُستُف و ناواچِرکاسک در ادامه افزود: «در سال تحصیلی 2016-2017 تعداد کسانی که مبانی فرهنگ ارتودوکس را برای فرزندان خود انتخاب کرده‌اند هم در سطح روسیه و هم تقریبا در تمام نواحی فدرال افزایش داشته است (حدود 37%). امسال 32400 نفر بیشتر از سال گذشته، در کلاس چهارم مبانی ارتودوکس را فرا می‌گیرند. تعداد والدینی که چنین تصمیمی گرفته‌اند در منطقه کامچات، استان‌های آرِنبورگ، ماگادان، تومِن و تیوا و چوواشِستان و استان خودمختار چوکُتسک به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. این در حالی است که در یکسری از مناطق جنوبی و قفقاز شمالی، تعداد افرادی که مبانی ارتودوکس را ترجیح داده‌اند همچون گذشته کم است. در همه جا، ترکیب نژادی مردم تأثیرگذار نبوده است. در اوستیای شمالی، که حدود نیمی از مردم مسیحی ارتودوکس هستند، کمتر از 2% والدین، مبانی ارتودوکس را برگزیده‌اند. این یعنی عملا ممنوعیت یادگیری ارتودوکس در منطقه را به رسمیت شناختند. اکنون پنجمین سال است که در جمهوری تاتارستان واقع در ناحیه فدرالی پریوُلژسک (ولگا) نمی‌توانیم در رابطه با ممنوعیتی که در عمل، مقامات محلی برای یادگیری یک فرهنگ دینی در مدرسه (بر اساس انتخاب) ایجاد کرده‌اند، اقدامی انجام دهیم. اما مسئله اصلی این است که این درس همچنان به صورت آزمایشی ارائه می‌شود. فعلا فقط یک جلسه در هفته و فقط در کلاس چهارم است؛ روی هم رفته، 34 ساعت آموزشی. از این رو عدم تناسب میان زمان صرف شده و وظیفه تربیتی مشهود است.»
به نظر اسقف اعظم نبود مربیان خوب و دوره‌های ضعیف، تجربه آموزش دینی در مدارس غیردینی را بی‌ارزش میکند. به اعتقاد وی زمان آن رسیده که آموزش آزمایشی را پشت سر گذاشته و فرهنگ دینی را به صورت شایسته از کلاس دوم تا دهم تدریس کنیم. این طرح مربوط می‌شود به سال 2012. اکنون، بهترین زمان برای اجرای آن است.
«سوتلانا ییرماکُوا» رئیس بخش حمایت از ویژگی‌های فرهنگی قومی و آموزش‌های خاص دپارتمان سیاسی وزارت آموزش در زمینه آموزش همگانی، اظهار داشت که مذاهب دینی سنتی جزئی از پروسه آموزشی در مدارس غیردینی شده‌اند؛ در حالی که فرهنگ دینی، موضوع مباحثات داغ اجتماعی شده است. تقریبا نیمی از دانش‌آموزان کلاس چهارم با ادیان آشنا می‌شوند (بیشتر با مسیحیت ارتودوکس). بقیه، مبانی اخلاق غیردینی را ترجیح می‌دهند.
طبق آمار مورخ 20 اکتبر 2016، هفتاد هزار مربی در سراسر روسیه تدریس دوره‌های مبانی فرهنگ‌های دینی و اخلاق غیردینی را آغاز کرده‌اند که اغلب ایشان، معلمان کلاس‌های ابتدایی هستند. 95% از این مربیان تا آغاز سال تحصیلی، دوره دانش‌افزایی را به پایان رسانده‌اند. آزمونی که اخیرا به صورت داوطلبانه از مربیان به عمل آمد، نشان داده است که همه معلمان به خوبی با محتوای دوره آشنا نیستند. ضمنا بدترین نتایج مربوط می‌شد به بخش «مبانی فرهنگ ارتودوکس».
این نماینده وزارت آموزش و علوم تصریح کرد که بخشی از مشکلات مربوط می‌شود به کتب درسی. در برخی مناطق، تعداد کتب درسی از تعداد دانش‌آموزان بیشتر است؛ در حالی که در برخی مناطق دیگر با کمبود کتاب مواجه هستیم.
به گفته سوتلانا ییرماکُوا موضوع آموزش اجباری ادیان سنتی از کلاس دوم تا دهم نیاز به بررسی، بحث و گفتگوی جدی دارد. اما هم اکنون وزارتخانه تحت ریاست "اُلگا واسیلییِوا" قدم‌هایی در رابطه با آماده‌سازی برنامه تدریس فرهنگ ارتودوکس برداشته است.
"آمورُسی" (ییرماکُف)، اسقف اعظم پیتیرگُف و رئیس آکادمی و مدرسه دینی سنپترزبورگ، معتقد است، تکوین معنوی و اخلاقی شخصیت، در همه مراحل بلوغ باید با آشنایی با ارزش‌های فرهنگی دینی همراه باشد.
"والری تیشکُف" استاد راهنمای انستیتو قوم‌شناسی و مردمشناسی آکادمی علوم روسیه پیشنهاد کرد از تدریس اخلاق غیردینی در چارچوب دوره صرف نظر شود. به عقیده وی، به این موضوعات میتوان در تاریخ، جامعه‌شناسی و در کارغیرکلاسی توجه کرد. آن هنگام دوره مبانی ادیان، کاملتر، متناسب‌تر و قابل درکتر خواهد بود و میتوان درباره تخصیص ساعات آموزشی بیشتری به آن فکر کرد. اما این آموزش باید برای دوره متوسطه در نظر گرفته شود، نه ابتدایی.
"ویکتور کاندراشین" عضو کمیته شورای فدراسیون علوم، آموزش و فرهنگ، در آموزش تکمیلی امکانات بیشتری را برای تربیت دینی و اخلاقی می‌بیند. به گفته وی، هم اکنون چنین تجربه‌ای در برخی مناطق وجود دارد.
"دمیر محیالدینُف" معاون اول رئیس اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه، از این که در زمان طرح‌ریزی دوره جدید مبانی فرهنگ معنوی و اخلاقی اقوام روسیه، عقیده مسلمانان در نظر گرفته نشده است گله کرد. وی در این رابطه گفت: «دلم نمی‌خواست در این خصوص، رقابت ایجاد شود و به دنبال مسکو، حومه مسکو، بیلگارُدچینا، تاتارستان، تیوا و قالموقستان، به سرعت، کلاس‌های فرهنگ دینی بومیان در مدارس برگزار کنند؛ هر چند همین حالا هم روسای جمهور قفقاز شمالی چنین فرامینی صادر کرده‌اند.»
به نظر دمیر محیالدینُف کتاب مبانی فرهنگ اسلامی که توسط دپارتمان آموزش مسکو برای معلمان تهیه شده است به احساسات مؤمنان اهانت میکند و در ذهن محصلان جوان، تصوری منفی نسبت به اسلام بر جای میگذارد. وی اعتراف کرد:«از خودم می‌پرسم آیا ارزش دارد فرزند خود را برای فراگیری مبانی اعتقادات مسلمانان به مدرسه بفرستم؟ آیا تضمینی وجود دارد که مطالب، صادقانه و غیرمغرضانه تفسیر و تشریح شود؟ من مطمئن نیستم. به همین دلیل احتمالا مطالعه مبانی اخلاق غیردینی یا تمام ادیان را به فرزندم توصیه می‌کردم.»
"آلِک سمُلین" معاون اول رئیس کمیته آموزش و علوم، مسئله تربیت اخلاقی را بسیار با اهمیت دانست وگفت: «ما هنوز از فاجعه اخلاقی که در دهه 90 آغاز شد بیرون نیامده‌ایم. 8.5 میلیون نفر در روسیه، مواد مخدر مصرف میکنند که 3 میلیون نفر آنها معتاد به مواد مخدر هستند. فقط 15% نوجوانان به واسطه گرایش‌های بشردوستانه، یعنی توانایی همدردی و کمک به دیگران متمایز می‌شوند.»
به عقیده این نماینده، برای حل مشکلات، تشریک مساعی مقامات دینی و غیردینی ضروری است. اما مفاهیم "اخلاقی معنوی" و "دینی" در آموزش و پرورش یکسان نیستند. وی در ادامه افزود: «کشور ما در زمان شوروی به لحاظ گرایش نسبت به ارزش‌های غیرمادی در جهان مطرح بود. اما امروز از جوامع اروپا عقب افتاده‌ایم». سمُلین همچنین به خطر جدایی دانش‌آموزان بر اساس اصول دینی اشاره و پیشنهاد کرد: «باید قانون دقیقا مشخص کند منظور از آموزش غیردینی چیست و مرزهای حضور ادیان در پروسه آموزشی چگونه است». سمُلین اخطار داد تحمیل دوره‌های آموزش فرهنگ‌های دینی ممکن است در نهایت، موجب جدایی شود. به گفته او، یادگیری این مبحث به صورت اختیاری، بیش از هر چیز میتواند موجب وفاق در جامعه شود.
مطالب مرتبط
