ایکنا گزارش می‌دهد؛
ترویج «مصرف انبوه» برای «فروش انبوه»/ بی‌اخلاقی‌هایی که از رواج مصرف‌گرایی هم بدتر است
گروه اقتصاد: نباید در تبلیغات کالاها، مردم را به اشتباه انداخت اما اکنون برخی، بیشتر در حال بازاریابی و جلب نظر مشتری به هر قیمتی هستند. این امر رواج مصرف‌گرایی و مشتری را به اشتباه انداختن است. در این تبلیغات، مبالغه شده و سبک‌های جدیدی از خرید کردن تبلیغ می‌شود. در معامله و در خرید و فروش باید اخلاق رعایت شود و طرف را به اشتباه نیاندازیم که این امر از رواج مصرف‌گرایی هم بدتر است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بررسی وضعیت کنونی خرید و مصرف در ایران و تبلیغات گسترده‌ای که سبک‌های جدیدی از خرید کردن را رواج می‌دهند، نشان می‌دهد که وضعیتی در اقتصاد کشور پدید آمده است که در تضاد اساسی با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب است. با توجه به رکود حاکم بر اقتصاد ایران و پشت سر گذاشتن تحریم‌های شدید اقتصادی که هنوز هم آثار آن در اقتصاد کشور نمایان است، توجه به شیوه مناسب مصرف در کشور، از جمله نیازهای ضروری کشور در شرایط فعلی است.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که به دلیل نوساناتی که در نرخ ارز رخ داده و افزایش قیمت آن، هزینه ورود کالاهای خارجی بسیار افزایش پیدا کرده و در نتیجه باید نحوه مصرف ایرانیان، مخصوصا در زمینه استفاده از کالاهای خارجی که بسیاری از آنها تجملی و غیرضروری هستند، به خوبی مدیریت شود اما متأسفانه در شرایط کنونی مشاهده می‌کنیم که از طریق تبلیغات در رسانه ملی و در سطح خیابان‌ها، سبک‌های جدیدی از خرید کردن و مصرف‌گرایی رواج داده می‌شود که مسلما در تضاد با تعالیم اسلامی و اقتصاد مقاومتی است.
البته باید توجه داشت که در اقتصاد کنونی جهان، فعالیت شرکت‌ها و بنگاه‌های تولید‌کننده کالاها و مواد مصرفی، مبتنی بر تبلیغات در راستای رواج مصرف‌گرایی و فروش کالاهای آنان است؛ چراکه این ایجاد انگیزه در میان مردم برای خرید کردن و همچنین رواج مصرف‌گرایی در میان آنان، منجر به افزایش تولید و فروش کالاهای تولید شده توسط بنگاه‌های تولیدی خواهد شد و البته باید توجه داشت که این امر در سطح ملی و اجتماعی، آسیب‌های اقتصادی فراوانی را در پی دارد.
اما دین مبین اسلام مسئله مصرف را مورد غفلت قرار نداده و سیاست‌های لازم در این زمینه را ابلاغ کرده است و در زمینه مصرف، معتقد به رعایت حد وسط و اعتدال است. البته باید توجه داشت که اسلام، مخالف رفاه و آسایش انسان‌ها نیست بلکه با اسراف و تبذیر و تجمل‌گرایی مخالف است. در اینجا لازم است دیدگاه کارشناسان اقتصادی درباره دیدگاه دین مبین اسلام و اقتصاد اسلامی درباره نحوه صحیح خرید و مصرف کردن و عواقب مصرف‌گرایی برای جامعه اسلامی را مورد بررسی قرار دهیم.
حجت‌السالام والمسلمین سیدرضا حسینی، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، درباره نحوه مواجهه دین مبین اسلام با پدیده مصرف‌گرایی و سبک‌های جدید خرید کردن که به این پدیده دامن می‌زند، به ایکنا گفت: در آیات و روایات، در زمینه مصرف، اصول کلی بسیاری، از قبیل حرمت اسراف، حرمت تبذیر و اعتدال و میانه‌روی در مصرف و عدم ذخیره سازی، شریک کردن دیگران در مصرف بیان شده است و در برخی از روایات هم، مصرف کالاها و خدماتی که باعث تشبه جامعه اسلامی به جامعه کفار می‌شود، نهی شده است.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: مسلم است که اصول کلی در آیات قرآن و روایات به میزان فراوانی بیان شده اما در مورد شرایط و اقتضائات زمانی و مکانی، باید در برخی مسائل، کارشناسی صورت گرفته و آن اصول کلی با مسائل روز تطبیق داده شود.
حسینی درباره دیدگاه دین مبین اسلام درباره سبک مناسب خرید کردن اظهار کرد: این موارد را هم باید تطبیق داد و اگر منظور از سبک خرید کردن، چه مقدار خریدن و به چه کیفیتی توجه کردن است، در این موارد، محدودیت‌هایی وجود دارد که خطوط قرمز محسوب می‌شوند و کالاهایی که مصرف آنها حرام است، همانند آلات قمار، مشروبات و مواد مخدر و امثالهم، ممنوع است.
وی می‌افزاید: این اصل کلی است و اسلام بر خرید کالاهای طیب و کالاهایی که هم از منظر شرعی، حرام نباشند و هم از جهت کیفیت و جذاب بودن و مطلوبیت، برای انسان لذت‌بخش و جذاب باشد، تأکید کرده است. در مورد تجملی بودن کالاها هم باید گفت این اصل طیب بودن، هم مسئله شرعی و حلال و حرام بودن آن و هم دلپذیر بودن آن را پوشش می‌دهد.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی یادآور شد: در مورد تجمل‌گرایی هم دو جنبه وجود دارد که یکی، به آراستگی و منظم و مرتب بودن برمی‌گردد که این امر مورد تشویق اسلام است که ظاهر مسلمان باید آراسته باشد و حد معقولی از آراستگی و توجه به زیبایی کالاها در حد معقولی مورد توجه قرار گیرد. در روایات ما آمده است که پیغمبر اسلام(ص) بیشترین پول را برای خرید عطر مصرف می‌کردند و سفارش کرده‌اند که انسان‌ها لباس‌های مرتب بپوشند و ظاهری آراسته داشته باشند.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایان سخنان خود گفت: اما یک جانب افراط هم در اینجا وجود دارد که ممکن است انسان از حد مطلوب آراستگی فراتر رود و وارد منطقه تجمل‌گرایی شود که این مسئله در اسلام ممنوع است. در این موارد ممکن است افراد به کیفیت و میزان کالاهایی که مصرف می‌کنند، توجه نداشته باشند و دچار تنگ‌نظری در مصرف شوند. هر دوی این موارد در اسلام نفی شده و مهم این است که انسان، حد وسط و حد معقول را که هم سلامتی جسمی انسان را حفظ کند و هم حیثیت و آبرو و جلوه اجتماعی زندگی انسان را در حد معقول فراهم می‌کند، رعایت کند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است، در شرایط کنونی اقتصاد جهانی، پدیده مصرف به هدف اصلی فعالیت‌های اقتصادی تبدیل شده است و نقشی اثرگذار در سایر عوامل اقتصادی به دنبال دارد. برای بررسی بیشتر این وضعیت و همچنین دیدگاه اقتصاد اسلامی و دین مبین اسلامی در مواجه با پدیده مصرف‌گرایی، به عنوان یکی از عوامل متضاد با اقتصاد مقاومتی، با محمد جواد توکلی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به گفت‌وگو نشستیم. وی در این گفت‌گو تصریح کرد: در مورد سبک مصرف در اقتصاد اسلامی و همچنین اقتصاد مقاومتی باید گفت که ارزشی به نام ارزش قناعت و مصرف در حد اعتدال مطرح شده که از آن با عنوان مصرف در حد کفاف هم یاد می‌شود.
توکلی می‌گوید: اگر به منظومه اقتصاد اسلامی دقت کنیم، متوجه خواهیم شد که اسلام، سه ارزش را در زمینه تولید، توزیع و مصرف معرفی می‌کند. در تولید برای کسب درآمد از راه حلال، محدودیتی نیست و پرکاری و پرتلاشی باعث دامن زدن به تولید می‌شود اما در عرصه مصرف، بحث قناعت و مصرف در حد کفاف مطرح است و دلیل آن هم این است که در اسلام به دنبال این هستیم که نهایت تلاش خود را برای تولید و کار داشته باشیم تا درآمدی برای کسب هزینه‌های زندگی کسب کرده و مازادی هم برای انفاق داشته باشیم.
وی می‌افزاید: مدل سبک زندگی اقتصاد اسلامی اینگونه است که هم کارایی افزایش پیدا کرده و هم اینکه عدالت از طریق مشارکت مردم در فقرزدایی بهبود پیدا کند. با توجه به این مسائل، اسلام، برخی از الگوهای مصرفی جدید را نمی‌پذیرد. امروزه برخی مسائل از طریق تبلیغات رسانه‌ای ترویج می‌شود که به «مصرف انبوه» دامن می‌زنند و شاید بتوان گفت اگر بخواهیم در عرصه اقتصاد مقاومتی، الگویی را راجع به مصرف ارائه دهیم، چند مؤلفه یا ویژگی برای سبک مصرف در اقتصاد مقاومتی وجود دارد.
توکلی معتقد است: اولین مورد این است که باید مصرف در حد کفاف شکل بگیرد، چراکه اسلام از یک طرف، اسراف را ممنوع می‌داند و از طرف دیگر به اصطلاح قرآنی، کم گذاشتن برای مصرف خانوار را هم نهی می‌کند و معتقد به رعایت حد وسط است. از طرف دیگر نوعی جهت‌گیری در مصارف هم وجود دارد که در مصارف، جنبه اجتماعی هم لحاظ شود و اولا مصرف مبتنی بر چشم و هم‌چشمی شکل نگیرد؛ چون تبعات اجتماعی دارد و خودش آتش مصرف گرایی را تقویت می‌کند و دوم اینکه مصرف باید ناظر بر مصالح جامعه اسلامی هم باشد.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی ادامه می‌دهد: چیزی که ما به عنوان اولویت مصرف کالاهای داخلی از آن یاد می‌کنیم، ناظر بر همین داستان است که ما وقتی کالایی را مصرف می‌کنیم، بر اساس دیدگاه اسلامی باید به تبعات آن هم توجه کنیم. اگر مصرف کالایی باعث تقویت اقتصاد جامعه اسلامی می‌شود، این مصرف پذیرفتنی است اما اگر این مصرف باعث تضعیف اقتصاد نظام اسلامی بشود، چنین مصرفی جایز نیست.
وی بیان می‌کند: اگر به بیانات مقام معظم رهبری در ابتدای سال دقت کنید، ایشان حتی به تفسیر برخی، نوعی حکم حکومتی هم درباره مصرف کالاهای خارجی که مشابه داخلی دارد مطرح کردند که حرام شرعی و قانونی است اما متأسفانه این مسئله به خوبی منعکس نشد که آیا می‌توان آن را حکم حکومتی دانست یا خیر و الزامات حکم حکومتی را دارد یا نه، اما جا دارد که این بحث به میزان بیشتر تبیین شود.
آنچه در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که عمده آسیب‌هایی که به اقتصاد کشور از طریق رواج مصرف گرایی وارد می‌شود ناشی از ترویج سبک‌های جدید خرید و سبک‌های زندگی است که به وسیله تبلیغات و بازاریابی انجام می‌شود که البته عمده این تبلیغات توسط رسانه ملی صورت می‌گیرد.
در اینباره توکلی معتقد است: متأسفانه همراه با نظام تبلیغاتی که اخذ کردیم، هنجارهایی که در نظام سرمایه‌داری وجود دارد را هم اخذ کردیم. در نظام سرمایه‌داری، از انقلاب صنعتی به بعد، آنان با مشکل تولید انبوه مواجه شدند و یکی از راهکارهایی که برای به مصرف رساندن تولیدات انبوه خود داشتند این بود که از ابزارهای تبلیغاتی خود استفاده کنند و اکنون هم مرتب مردم را به مصرف تشویق می‌کنند.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در پایان سخنان خود می‌گوید: ما هم همین ابزارها را عملا در رسانه‌های خودمان استفاده می‌کنیم که چندان موافق سبک زندگی اقتصادی مورد نظر اسلام نیست و به انواع مختلف، مصرف زیاد تبلیغ می شود، در حالی‌که در اسلام، چنین سبکی از زندگی مورد نظر نیست؛ چون هم منابع هدر داده می‌شود و هم اینکه وقتی افراد، بیش از حد مصرف می‌کنند، درآمد مازاد آنها برای مسائلی همانند تأمین اجتماعی و ارتقای زندگی بقیه اختصاص پیدا نمی‌کند و این امر کارکرد سیستمی نظام اقتصادی اسلام را دچار مشکل می‌کند.
آنچه در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که فعالیت اغلب تولیدکنندگان در سراسر دنیا مبتنی بر سیاست‌های مصرفی و انجام تبلیغات در راستای فروش بیشتر و دامن زدن به مصرف بیشتر است؛ چراکه رواج مصرف‌گرایی منجر به تولید بیشتر و در نتیجه سود بیشتر برای آنان خواهد شد. برای بررسی بیشتر آثار تبلیغات بر گسترش مصرف‌گرایی و دامن زدن به سبک‌های جدید خرید، با حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم که وی در اینباره به ایکنا می‌گوید: اگر هدف از این تبلیغات، اطلاع‌رسانی باشد تا مردم از کیفیت این کالاها به شکل واقعی اطلاع پیدا کنند، اقدامی مناسب است اما اگر هدف این است که همانند وضعیت تبلیغاتی غرب به انواع و شیوه‌های گوناگون، نظر مشتریان جلب شود، اقدام مناسبی نیست و از نظر دین مبین اسلام هم ناپسند است.
وی معتقد است: اقداماتی که در برخی رسانه‌های صورتی و تصویری در زمینه بازاریابی و دامن زدن به مصرف‌گرایی صورت می گیرد اقدامی قابل قبول نیست اما تبلیغاتی همانند معرفی داروها و مطلع کردن مردم از تولیدات داخلی، اقدام مناسبی است؛ بنابراین نباید در تبلیغات کالاها مردم را به اشتباه انداخت اما اکنون برخی، بیشتر در حال بازاریابی و جلب نظر مشتری به هر قیمتی هستند.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان سخنان خود می‌گوید: این امر رواج مصرف‌گرایی و مشتری را به اشتباه انداختن است. در این تبلیغات، مبالغه شده و سبک‌های جدیدی از خرید کردن تبلیغ می‌شود. در معامله و در خرید و فروش باید اخلاق رعایت شود و طرف را به اشتباه نیاندازیم که این امر از رواج مصرف‌گرایی هم بدتر است اما اطلاع‌رسانی باید بشود و آگاهی مردم افزایش پیدا کند.
نکاتی که در بالا بیان شد، بیانگر اهمیت مبارزه با مصرف‌گرایی به عنوان پدیده‌ای متضاد با اقتصاد مقاومتی و مانعی بر سر راه رشد و توسعه اقتصادی است که با مبانی دین مبین اسلام و اقتصاد اسلامی هم تضاد اساسی دارد. بنابراین لازم است که حرکتی فرهنگی در جامعه رواج پیدا کند تا در راستای حمایت از تولید ملی و اشتغال و همچنین مبارزه با ورود کالاهای تجملی خارجی، به گسترش مصرف‌گرایی در کشور پایان داده شود.
مصرف‌گرایی کنونی که عمدتا از طریق تبلیغات و بازاریابی حاصل شده است می‌تواند در آینده نزدیک آسیب‌هایی جدی به اقتصاد کشور وارد کند و با توجه به اینکه بسیاری از این محصولات مصرفی، وارداتی هستند، در این شرایط، اهمیت فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی مخصوصا از جانب رسانه‌ها دو چندان می‌شود و امید است که مسئولان کشور هم از چنین اقداماتی، حمایت لازم را به عمل آورند تا گامی در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد کشور برداشته شود.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که به دلیل نوساناتی که در نرخ ارز رخ داده و افزایش قیمت آن، هزینه ورود کالاهای خارجی بسیار افزایش پیدا کرده و در نتیجه باید نحوه مصرف ایرانیان، مخصوصا در زمینه استفاده از کالاهای خارجی که بسیاری از آنها تجملی و غیرضروری هستند، به خوبی مدیریت شود اما متأسفانه در شرایط کنونی مشاهده می‌کنیم که از طریق تبلیغات در رسانه ملی و در سطح خیابان‌ها، سبک‌های جدیدی از خرید کردن و مصرف‌گرایی رواج داده می‌شود که مسلما در تضاد با تعالیم اسلامی و اقتصاد مقاومتی است.
البته باید توجه داشت که در اقتصاد کنونی جهان، فعالیت شرکت‌ها و بنگاه‌های تولید‌کننده کالاها و مواد مصرفی، مبتنی بر تبلیغات در راستای رواج مصرف‌گرایی و فروش کالاهای آنان است؛ چراکه این ایجاد انگیزه در میان مردم برای خرید کردن و همچنین رواج مصرف‌گرایی در میان آنان، منجر به افزایش تولید و فروش کالاهای تولید شده توسط بنگاه‌های تولیدی خواهد شد و البته باید توجه داشت که این امر در سطح ملی و اجتماعی، آسیب‌های اقتصادی فراوانی را در پی دارد.
حجت‌السالام والمسلمین سیدرضا حسینی، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، درباره نحوه مواجهه دین مبین اسلام با پدیده مصرف‌گرایی و سبک‌های جدید خرید کردن که به این پدیده دامن می‌زند، به ایکنا گفت: در آیات و روایات، در زمینه مصرف، اصول کلی بسیاری، از قبیل حرمت اسراف، حرمت تبذیر و اعتدال و میانه‌روی در مصرف و عدم ذخیره سازی، شریک کردن دیگران در مصرف بیان شده است و در برخی از روایات هم، مصرف کالاها و خدماتی که باعث تشبه جامعه اسلامی به جامعه کفار می‌شود، نهی شده است.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: مسلم است که اصول کلی در آیات قرآن و روایات به میزان فراوانی بیان شده اما در مورد شرایط و اقتضائات زمانی و مکانی، باید در برخی مسائل، کارشناسی صورت گرفته و آن اصول کلی با مسائل روز تطبیق داده شود.
حسینی درباره دیدگاه دین مبین اسلام درباره سبک مناسب خرید کردن اظهار کرد: این موارد را هم باید تطبیق داد و اگر منظور از سبک خرید کردن، چه مقدار خریدن و به چه کیفیتی توجه کردن است، در این موارد، محدودیت‌هایی وجود دارد که خطوط قرمز محسوب می‌شوند و کالاهایی که مصرف آنها حرام است، همانند آلات قمار، مشروبات و مواد مخدر و امثالهم، ممنوع است.
وی می‌افزاید: این اصل کلی است و اسلام بر خرید کالاهای طیب و کالاهایی که هم از منظر شرعی، حرام نباشند و هم از جهت کیفیت و جذاب بودن و مطلوبیت، برای انسان لذت‌بخش و جذاب باشد، تأکید کرده است. در مورد تجملی بودن کالاها هم باید گفت این اصل طیب بودن، هم مسئله شرعی و حلال و حرام بودن آن و هم دلپذیر بودن آن را پوشش می‌دهد.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایان سخنان خود گفت: اما یک جانب افراط هم در اینجا وجود دارد که ممکن است انسان از حد مطلوب آراستگی فراتر رود و وارد منطقه تجمل‌گرایی شود که این مسئله در اسلام ممنوع است. در این موارد ممکن است افراد به کیفیت و میزان کالاهایی که مصرف می‌کنند، توجه نداشته باشند و دچار تنگ‌نظری در مصرف شوند. هر دوی این موارد در اسلام نفی شده و مهم این است که انسان، حد وسط و حد معقول را که هم سلامتی جسمی انسان را حفظ کند و هم حیثیت و آبرو و جلوه اجتماعی زندگی انسان را در حد معقول فراهم می‌کند، رعایت کند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است، در شرایط کنونی اقتصاد جهانی، پدیده مصرف به هدف اصلی فعالیت‌های اقتصادی تبدیل شده است و نقشی اثرگذار در سایر عوامل اقتصادی به دنبال دارد. برای بررسی بیشتر این وضعیت و همچنین دیدگاه اقتصاد اسلامی و دین مبین اسلامی در مواجه با پدیده مصرف‌گرایی، به عنوان یکی از عوامل متضاد با اقتصاد مقاومتی، با محمد جواد توکلی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به گفت‌وگو نشستیم. وی در این گفت‌گو تصریح کرد: در مورد سبک مصرف در اقتصاد اسلامی و همچنین اقتصاد مقاومتی باید گفت که ارزشی به نام ارزش قناعت و مصرف در حد اعتدال مطرح شده که از آن با عنوان مصرف در حد کفاف هم یاد می‌شود.
توکلی می‌گوید: اگر به منظومه اقتصاد اسلامی دقت کنیم، متوجه خواهیم شد که اسلام، سه ارزش را در زمینه تولید، توزیع و مصرف معرفی می‌کند. در تولید برای کسب درآمد از راه حلال، محدودیتی نیست و پرکاری و پرتلاشی باعث دامن زدن به تولید می‌شود اما در عرصه مصرف، بحث قناعت و مصرف در حد کفاف مطرح است و دلیل آن هم این است که در اسلام به دنبال این هستیم که نهایت تلاش خود را برای تولید و کار داشته باشیم تا درآمدی برای کسب هزینه‌های زندگی کسب کرده و مازادی هم برای انفاق داشته باشیم.
توکلی معتقد است: اولین مورد این است که باید مصرف در حد کفاف شکل بگیرد، چراکه اسلام از یک طرف، اسراف را ممنوع می‌داند و از طرف دیگر به اصطلاح قرآنی، کم گذاشتن برای مصرف خانوار را هم نهی می‌کند و معتقد به رعایت حد وسط است. از طرف دیگر نوعی جهت‌گیری در مصارف هم وجود دارد که در مصارف، جنبه اجتماعی هم لحاظ شود و اولا مصرف مبتنی بر چشم و هم‌چشمی شکل نگیرد؛ چون تبعات اجتماعی دارد و خودش آتش مصرف گرایی را تقویت می‌کند و دوم اینکه مصرف باید ناظر بر مصالح جامعه اسلامی هم باشد.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی ادامه می‌دهد: چیزی که ما به عنوان اولویت مصرف کالاهای داخلی از آن یاد می‌کنیم، ناظر بر همین داستان است که ما وقتی کالایی را مصرف می‌کنیم، بر اساس دیدگاه اسلامی باید به تبعات آن هم توجه کنیم. اگر مصرف کالایی باعث تقویت اقتصاد جامعه اسلامی می‌شود، این مصرف پذیرفتنی است اما اگر این مصرف باعث تضعیف اقتصاد نظام اسلامی بشود، چنین مصرفی جایز نیست.
وی بیان می‌کند: اگر به بیانات مقام معظم رهبری در ابتدای سال دقت کنید، ایشان حتی به تفسیر برخی، نوعی حکم حکومتی هم درباره مصرف کالاهای خارجی که مشابه داخلی دارد مطرح کردند که حرام شرعی و قانونی است اما متأسفانه این مسئله به خوبی منعکس نشد که آیا می‌توان آن را حکم حکومتی دانست یا خیر و الزامات حکم حکومتی را دارد یا نه، اما جا دارد که این بحث به میزان بیشتر تبیین شود.
آنچه در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که عمده آسیب‌هایی که به اقتصاد کشور از طریق رواج مصرف گرایی وارد می‌شود ناشی از ترویج سبک‌های جدید خرید و سبک‌های زندگی است که به وسیله تبلیغات و بازاریابی انجام می‌شود که البته عمده این تبلیغات توسط رسانه ملی صورت می‌گیرد.
در اینباره توکلی معتقد است: متأسفانه همراه با نظام تبلیغاتی که اخذ کردیم، هنجارهایی که در نظام سرمایه‌داری وجود دارد را هم اخذ کردیم. در نظام سرمایه‌داری، از انقلاب صنعتی به بعد، آنان با مشکل تولید انبوه مواجه شدند و یکی از راهکارهایی که برای به مصرف رساندن تولیدات انبوه خود داشتند این بود که از ابزارهای تبلیغاتی خود استفاده کنند و اکنون هم مرتب مردم را به مصرف تشویق می‌کنند.
آنچه در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که فعالیت اغلب تولیدکنندگان در سراسر دنیا مبتنی بر سیاست‌های مصرفی و انجام تبلیغات در راستای فروش بیشتر و دامن زدن به مصرف بیشتر است؛ چراکه رواج مصرف‌گرایی منجر به تولید بیشتر و در نتیجه سود بیشتر برای آنان خواهد شد. برای بررسی بیشتر آثار تبلیغات بر گسترش مصرف‌گرایی و دامن زدن به سبک‌های جدید خرید، با حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم که وی در اینباره به ایکنا می‌گوید: اگر هدف از این تبلیغات، اطلاع‌رسانی باشد تا مردم از کیفیت این کالاها به شکل واقعی اطلاع پیدا کنند، اقدامی مناسب است اما اگر هدف این است که همانند وضعیت تبلیغاتی غرب به انواع و شیوه‌های گوناگون، نظر مشتریان جلب شود، اقدام مناسبی نیست و از نظر دین مبین اسلام هم ناپسند است.
وی معتقد است: اقداماتی که در برخی رسانه‌های صورتی و تصویری در زمینه بازاریابی و دامن زدن به مصرف‌گرایی صورت می گیرد اقدامی قابل قبول نیست اما تبلیغاتی همانند معرفی داروها و مطلع کردن مردم از تولیدات داخلی، اقدام مناسبی است؛ بنابراین نباید در تبلیغات کالاها مردم را به اشتباه انداخت اما اکنون برخی، بیشتر در حال بازاریابی و جلب نظر مشتری به هر قیمتی هستند.
نکاتی که در بالا بیان شد، بیانگر اهمیت مبارزه با مصرف‌گرایی به عنوان پدیده‌ای متضاد با اقتصاد مقاومتی و مانعی بر سر راه رشد و توسعه اقتصادی است که با مبانی دین مبین اسلام و اقتصاد اسلامی هم تضاد اساسی دارد. بنابراین لازم است که حرکتی فرهنگی در جامعه رواج پیدا کند تا در راستای حمایت از تولید ملی و اشتغال و همچنین مبارزه با ورود کالاهای تجملی خارجی، به گسترش مصرف‌گرایی در کشور پایان داده شود.
مصرف‌گرایی کنونی که عمدتا از طریق تبلیغات و بازاریابی حاصل شده است می‌تواند در آینده نزدیک آسیب‌هایی جدی به اقتصاد کشور وارد کند و با توجه به اینکه بسیاری از این محصولات مصرفی، وارداتی هستند، در این شرایط، اهمیت فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی مخصوصا از جانب رسانه‌ها دو چندان می‌شود و امید است که مسئولان کشور هم از چنین اقداماتی، حمایت لازم را به عمل آورند تا گامی در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد کشور برداشته شود.
