اردوغان و رؤیای شیرین خودکامگی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مردم ترکیه دیروز، یکشنبه، 27 فروردین‌ماه، در همه‌پرسی موافقت یا مخالفت با اصلاحیه قانون اساسی به پای صندوق‌های رأی رفتند.

خبرگزاری «آناتولی» ترکیه درباره آخرین نتایج این همه‌پرسی گزارش داد، نتایج حاصل از شمارش ۹۸.۸۲ درصد آرا نشان می‌دهد، ۵۱.۳۴ درصد شرکت‌کنندگان به اصلاحات قانون اساسی «آری» و ۴۸.۶۶ «نه» گفته‌اند. میزان مشارکت در این همه‌پرسی نیز حدود ۷۶ درصد اعلام شده است.

این آمار در حالی شکل گرفته که اردوغان چندی است برای رسیدن به این جایگاه تلاش‌های بسیار می‌کند و جریان‌های پیش‌آمده در این مدت نیز به تحقق اهداف وی کمک کردند.

کودتای نافرجام 15 جولای در ترکیه این بهانه را به اردوغان داد تا مخالفان خود را زندانی و محدود کند و بمب‌گذاری‌های پی در پی شعاری شد برای او تا به مردم تلقین کند این آری، به اتحاد بیشتر و امنیت مضاعف کشور ترکیه منتهی خواهد شد.

اردوغان به عنوان رئیس‌جمهور با پیروزی در این رفراندوم بر تخت رؤیاهای خودکامگی خود تکیه زد، وی این شانس را دارد که تا سال 2029 در این منصب بماند. رئیس‌جمهور ترکیه با رفراندوم اداره این کشور را از نظام پارلمانی به نظام ریاستی تغییر داد.

احزاب مخالف این تصمیم اذعان دارند که هیچ تریبونی برای تبلیغ یا آگاه‌سازی مردم نداشتند و حتی حق اینکه در خیابان پلاکاردی در دست بگیرند نیز از آنها سلب شده است و تلویزیون دولتی ترکیه نیز برای رسیدن اردوغان به خواسته خود برنامه‌های هدف دار و جهت‌گیری شده‌ای را برای مردم پخش کرده است.

نکته قابل تأمل این است که آیا واقعاُ تمامی مردم در جریان موارد اصلاحی قانون اساسی مدنظر رئیس‌جمهور بوده‌اند و با آگاهی کامل رای به آری داده‌اند؟

عقل سلیم به این مورد شک می‌کند ولو اینکه احزاب مخالف به نتیجه شمارش نیز اعتراض دارند و اخبار ناآرامی‌ها و موج مخالفت از منطقه کردنشین ترکیه به گوش می‌رسد.

آمارها نیز نشان می‌دهد که بیشتر روشنفکران، فرهیختگان و هنرمندان ترکیه به همه‌پرسی نه گفتند.

رفراندوم ترکیه؛ دموکراسی یا دموقراضه؟

از طرفی رفراندوم ترکیه و دادن رای «آری» به تغییر قانون اساسی «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور کشور ترکیه تداعی کتاب دموکراسی یا دموقراضه سید مهدی شجاعی است.

او در کتابش می‌گوید:«دموکراسی کلمه‌ای است که این روزها زیاد می‌شنویم و بحث درباره‌ آن، نقل محافل سیاسی و اجتماعی است. از غرب تا شرق، فیلسوفان، جامعه‌شناسان و حتی مردم عادی هم در دفاع یا رد آن نظر ‌‌می‌دهند. از آنجا که دموکراسی «محصولِ جایگاه آراء عوام در کنار آراء خواص است»، یعنی همه مردم در وضع قوانین شرکت می‌کنند و دارای حقوقی یکسان هستند، امروزه در دنیا بسیار مورد نقد قرار گرفته است، آنان که با دموکراسی از اصل مخالفند، در نقد آن می‌گویند که این شکل از حکومت ناتوان‌ترین نوع حکومت است. این دسته از مخالفان معتقدند که چون این حکومت‌ها مسائل پیچیده سیاست را در حد فهم عامه مردم ساده می‌کنند، در نتیجه تصمیم‌گیری‌های مهم تحت تأثیر انتخاب عوام قرار می‌گیرند. در واقع معنای حرف مخالفان دموکراسی این است که ساده‌کردن مسائل پیچیده سیاست باعث می‌شود عامه مردم که سواد کافی در مورد امور سیاسی ندارند، تصمیم‌های اشتباه بگیرند».

«سید مهدی شجاعی» در این اثر سعی دارد که با طنزی ظریف ملاک‌ها و شاخصه‌های این نوع حکومت را به خواننده معرفی کند. شجاعی برای بیان دیدگاه‌ها و نقدهایش در داستانِ خود، کشوری خیالی به نام «غربستان» را خلق کرده است. حوادث و اتفاقات رمان از زبان پژوهشگری تاریخی روایت ‌می‌شود که در حال انجام تحقیقات بر روی این کشور و نحوه حکومت‌داری در آن است. نویسنده در ابتدای داستان سرزمینی را توصیف می‌کند که پادشاه آن بیست و پنج پسر دارد. پادشاه در روزهای قبل از مرگش تصمیم می‌گیرد برای انتخاب جانشینی از میان پسرانش در بین مردم رأی گیری کند و هر کسی که مردم انتخاب کردند برای مدت دو سال مجدداً بعد از دو سال رأی گیری تکرار و حاکم بعدی انتخاب شود. در نهایت بعد از چرخیدن حکومت در بین بیست و چهار حاکم، پادشاهی به کوچک‌ترین و ناشایسته‌ترین پسر پادشاه که«دموکافیه» نام دارد (دمو یعنی فرزند و چون بسیار ناقص الخلقه بوده لقب قراضه گرفت) ‌می‌رسد و این سرآغاز حوادث عجیب داستان دموکراسی و دموقراضه است.

رفراندوم ترکیه مسائل پیچیده سیاست را در حد فهم عامه مردم ساده کرد؛ چرا که اعضای حزب «عدالت و توسعه» برای این‌که مردم را به «آری‌گفتن» به این همه‌پرسی ترغیب کنند، از ابزارهای گسترده‌ای از جمله رسانه بهره بردند،آنان به صورت غیر مستقیم مخالفان قانون اساسی جدید را در ردیف گروه «پ.ک.ک»(حزب کارگران کردستان ترکیه) و جریان فتح‌الله گولن(جریان مخالف اردوغان) قرار می‌دادند و به مردم اعلام می‌کردند که کسانی که رأی «نه» بدهند، تروریست نیستند؛ اما همه تروریست‌ها به این رفراندوم نه می‌گویند.

در مقابل احزاب مخالف نیز رأی «خیر(نه)» را با واژه «خیر و برکت» تعبیر کرده و این رأی را مایه نجات کشور می‌دانستند و با ساخت شخصیت‌های کارتونی به نام‌های «خیرالدین» و«خیریه» اعتراض خود را به این همه پرسی نشان داده و مردم را با خود همراه می‌کردند.

اگر چه در ظاهر امر این‌طور به نظر می‌آید که یک رفراندوم همگانی و آزاد در ترکیه برگزار شده است و آحاد مردم به پای صندوق‌های رأی رفتند و با دستان خود خواسته آری «EVET» یا نه «HAYIR» را به صندوق های رأی انداخته‌اند، اما به نظر می‌رسد پشت این نمایش، سناریوی دیگری رقم خورده است که با گذشت زمان آشکار می‌شود.

در پایان می‌توان گفت ترکیه پیش رو، شرایط دشوار و متشنجی را تجربه خواهد کرد و تدابیر شدید امنیتی در میدان تقسیم استانبول نیز حکایت از این موضوع دارد.

روح‌انگیز انوشی