اثرات ترتیل بر جریان‌سازی انس با قرآن/ نوید حضور قاریان نوآور و نظریهپرداز
گروه فعالیت‌های قرآنی: مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی طی یادداشتی به بیان برداشت‌های خود از سیزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن پرداخته و اظهار کرده است که برگزاری این نشست نوید حضور قاریان نوآور و نظریهپرداز را به دنبال دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، طی روزهای گذشته سیزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن که به موضوع ترتیل اختصاص یافته بود با حضور و استقبال خوبی از سوی قاریان برجسته و جوان کشورمان مواجه شد.
محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی که خود از حاضران در این نشست بود، برداشت‌های خود از این نشست را در قالب یک یادداشت در اختیار ایکنا قرار داده است که شرح آن در زیر آمده است.
1. برگزاری نشست‌های علمی در امور قرآنی یکی از نیاز‌های اساسی توسعه فرهنگ قرآنی است، نشست بررسی ابعاد تلاوت ترتیل/ مرتل قرآن نیز در همین راستا کاری پسندیده بود که با عنایت الهی و با حضور فعال اصحاب تلاوت قرآن به خوبی برگزار شد. بنابراین به عنوان یک عضو دعوت شده و حاضر در این نشست از زحمات برگزار‌کنندگان و شرکت‌کنندگان و خصوصاً مشارکت‌کنندگان در ارائه مطالب علمی آن سپاسگزاری می‌کنم.
2. انتظار از جامعه دانشگاهی قرآنی این است که موضوع مهم تلاوت و ابعاد و آثار فرهنگی و علمی آن به عنوان یکی از مسائل جدی در حوزه پژوهش و مطالعات قرآنی تلقی شده و به آن پرداخته شود. زمان کوتاه ارائه و نقد مقالات و سخنرانی‌های علمی همایش این نکته را یاد آور بود که لازم است نشست‌های نقد و بررسی علمی ابعاد تلاوت و از جمله تلاوت ترتیل /مرتل در وقت موسوم و حتی هفتگی در طول سال برگزار و در رسانه قرآنی ملی به خوبی پوشش داده شود. بدیهی است بهترین مکان برای این کار محیط دانشگاهی و حوزوی است. حاصل این کار مستمر می‌تواند در چنین نشست‌های سالانه‌ای به صورت جشنواره‌ای مطرح و تبلیغ شود.
3. برای امثال بنده که از بستر جلسات تلاوت وارد عرصه برنامه‌ریزی امور قرآنی شده‌ایم حضور در این نشست‌های هنری و معنوی، نعمت است. خصوصاً آن که دوستان با‌اخلاص فعال در ترویج هنر تلاوت و البته فرهنگ قرآنی را زیارت مجدد می‌کنیم، حسن دیگر چنین توفیقی آن است که می‌توانیم بار دیگر به جایگاه و نقش این هنر ماندگار در توسعه فرهنگ قرآنی توجه مجدد کنیم و در ابعاد مختلف آن بیندیشیم و بهره ببریم.
4. نگارنده توفیق یافت که از افتتاح نشست بررسی ابعاد تلاوت ترتیل تا حدود ظهر جمعه در حسینیه الزهرا(س) حضور یابد و به طور مستقیم در جریان مطالب علمی و فضای همایش قرار گیرد. بنابراین به عنوان یک مشاهده‌گر مطالعه کننده این واقعه نکاتی را در خدمت جامعه اساتید و قاریان ارجمند و دیگر فعالان قرآنی عرض می‌کنم. امید است که قدمی در مشارکت و تعاون بر برّ و تقوی باشد.
الف- مهمترین برداشت بنده از همایش تلاوت ترتیل آن بود که به لطف الهی جامعه اساتید و قاریان سال به سال از ابعاد علمی و هنری بالاتری برخوردار می‌شوند. به‌خصوص نسل جوان قاریان تحصیلکرده در رشته علوم قرآنی نوید بخش فضای نوآوری و حتی نظریه پردازی در مباحث علمی و هنری تلاوت است. باید این نعمت بزرگ را قدر دانست و از بزرگ این سلسله که با هدایت و حمایت معنوی خود این «فئة قلیلة» را پدرانه رشد داده‌اند قدردانی ویژه کرد.
ب- باز شدن نگاه فرهنگی به موضوع تلاوت از دیگر نکات قابل مشاهده در همایش بود.
برخی مدرسان و قاریان درجه یک کشور در این همایش به کارکرد ویژه فرهنگی تلاوت ترتیل در گسترش انس مردم با قرآن پرداخته و حتی به ضرورت توجه به این کارکرد در حوزه فنّی و علمی تلاوت نیز تذکر دادند. سخنرانی استاد عزیز جناب آقای حاج احمد ابوالقاسمی از نظر بنده یکی از برجسته‌ترین ارائه‌ها در توجه به ابعاد فرهنگی تلاوت ترتیل بود که جا دارد از ایشان تشکر کنم.
ج- فضای مباحث و نقدهای همایش حاکی از آن بود که فضای گفتمانی در مقولات دارای سابقه بیشتر مانند حوزه تجوید، وقف و ابتدا و خصوصاً الحان و نغمات از اتقان قابل توجهی برخورداراست. اما حوزه مبانی و اصول حاکم بر تلاوت و استناد آن به سیره، قرآن و حدیث هنوز هم وادی ناشناخته‌ای است که نیاز به تتبع و طرح سوال و پژوهش کاربردی و بنیادی دارد. همچنین موضوع لحن بیان و توجه به تکیه‌های آوایی در کلمات علیرغم گستردگی طرح آن هنوز موضوعی است که برای اتقان علمی و فنی نیاز به آن دارد که نشست‌های نقد و بررسی ویژه‌ای به صورت مستمر در آن برگزار شود. در این میان توجه به جایگاه نحوی کلمات و عبارات زیر و بم در زنجیره گفتاری و تاثیر آن در نبر کلمات و مواکبه کمتر پرداخته شده است.
د- به نظر می‌رسد که می‌توان در دوره‌های بعدی چنین همایشی، بخشی از آن را به موضوع روش تحقیق در ابعاد اسنادی و میدانی آن اختصاص داد. خوشبختانه در میان استادان و قاریان، افراد آشنا با این
مقوله وجود دارد و چنانچه از آنها خواسته شود می‌توانند ارائه قابل استفاده و در خور توجهی در این دو موضوع داشته باشند، چنین کاری یقیناً نوع نگاه و برداشت جامعه اهل تلاوت را از مسیر برداشت‌های ذوقی به روش تحقیق و ارائه علمی سوق خواهد داد. این ادبیات می‌تواند علاوه بر نتایج متقن علمی، حضور و گفتمان سازی اهل تلاوت را در محیط‌های حوزوی و دانشگاهی به دنبال داشته باشد و این ضرورتی انکار ناپذیر است.
ه- یکی از برجستگی‌های مشهود در این همایش، حضور متعدد اساتید و قاریان روحانی بود. در بخشی از همایش نیز این عزیزان نقدهایی نسبت به کم مهری به موضوع تلاوت در فضای آموزشی و فرهنگی روحانیت داشتند که البته موضوعی در خور تامل و پیگیری است. اما به نظر بنده برای گفتمان سازی نسبت به آثار فرهنگی و اجتماعی تلاوت در فرهنگسازی دینی و تقویت این جریان در نهاد روحانیت باید به لسان قوم اقدام کرد. روحانیون اهل تلاوت باید تمرکز خود را بر تولید مقالات علمی متقن به روش اجتهادی حوزوی بگذارند. به نظر می‌رسد می‌توان با تحقیق و دقت اجتهادی، مبانی نگاه مقام معظم رهبری نسبت به جایگاه تلاوت در فرهنگ دینی و جایگاه تعلیم و تعلم عمومی قرآن و ابعاد آن براساس منابع قرآن و سنت شناسایی و آن را در محیط علمی حوزوی ترویج کرد. چنین کاری می‌تواند انقلاب فرهنگی در توجه به قرآن در میان مقالات دینی و انقلاب و در محیط‌های معنوی مورد اقبال جامعه ایجاد کند.
خدایا، این موج قرآنی را که به برکت امام و شهیدان و با نفس اولیای تو ایجاد شده است روز به روز در ابعاد مختلف آن وسعت بخش و سیره قرآنی اهل بیت را در میان امت عاشق آنان رواج فرما.
