غربت کتاب در نمایشگاه کتاب/ از شهر بازی کودکان تا بازار میوه تره‌بار
گروه ادب: نمایشگاه کتاب برای دومین سال متوالی در شهر آفتاب برگزار می‌شود و جدا از تمام نقاط قوت و ضعف آن، این رویداد بزرگ فرهنگی که می‌تواند بستری مناسب برای توسعه و رونق مطالعه و کتابخوانی در جامعه باشد، به عنوان فضایی برای سرگرمی و تفریح تلقی می‌شود و سیاست‌گذاری مسئولان نیز با این رویکرد همراه شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، سی‌امین نمایشگاه کتاب تهران را در حالی تجربه می‌کنیم که توجه شمار فراوانی از افراد جامعه درگیر و مشغول موضوع انتخابات ریاست جمهوری است؛ موضوعی بسیار مهم و سرنوشت‌ساز برای کشور و آحاد مردم جامعه که بُعد زمانی برگزاری نمایشگاه را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.
نمایشگاه کتاب؛ بیرون از شهر
نمایشگاه
کتاب که مهم‌ترین رویداد فرهنگی سال به شمار می‌آید، از منظر مکانی نیز برای دومین سال متوالی در
فضایی دور از شهر و در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب و در جوار حرم امام راحل(ره)
برپا شده است. پیش از این، نمایشگاه کتاب در
مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شد که به خاطر مشکلات ترافیکی و رفت‌وآمدی اعتراضات زیادی را برانگیخته بود.
یکی از موضوعاتی که در این باره مشکل‌آفرین است، بُعد مسافت و وجود مترو شهر آفتاب به عنوان تنها وسیله نقلیه برای افرادی است که فاقد وسیله نقلیه هستند و قصد عزیمت به این مکان را دارند. بسیاری از افرادی که در اتوبوس‌های حامل مسافران برای انتقال از پارکینگ به فضای نمایشگاه حضور دارند، از دوری مسافت گلایه‌مند هستند و از این موضوع سخن می‌گویند که اگر می‌دانستیم نمایشگاه تا این حد از شهر دور است، به اینجا نمی‌آمدیم.
بخش‌های مفرح و متنوع کودک
شاید در نگاه نخست تعجب‌آور باشد که تعداد زیادی از والدین را به همراه فرزندان کوچکی که در آغوش آنان یا در کالسکه جای گرفته‌اند یا گروهی که همراه با فرزندان به صورت خانوادگی راهی نمایشگاه کتاب شده‌اند را می‌بینی. برایت سؤال می‌شود که در این هوای گرم و دوری مسافت، چرا این افراد به خود زحمت داده و فرزندان را به سختی انداخته‌اند که به این فضا بیایند.
مدت زمان زیادی نمی‌گذرد که جواب سؤالت را می‌گیری. با ورود به بخش‌های کودک نمایشگاه کتاب به‌ویژه بخشی که برای خردسالان و کودکان در نظر گرفته و به کوشش شهرداری تهران و مناطق 22 گانه و فرهنگسراها برپا شده است، دلیل این فعالیت را با وجود سختی‌ها در می‌یابی.
متوجه می‌شوی که دلیل این استقبال، اگر چه
فراوان و چشمگیر نیست، چیست. در بخشی از این نمایشگاه بیشتر مناسب حال خردسالان و
کودکان بود، غرفه‌های متعددی با بازی‌های مختلف به چشم می‌خورد که متناسب با این
گروه سنی بود. شاید در میان بازی‌هایی که در این بخش در نظر گرفته شده بود، فقدان
هیچ بازی دیگری مشاهده نمی‌شد. استخر توپ، قلعه و سرسره بادی، غرفه پرتاب دارت، بخش
مربوط به گریم صورت کودکان، نقاشی، تیراندازی، چرخ و فلک، تشک پرواز، قطار، بخش
بازی تیر و کمان و... در این بخش جای داشتند که علی‌رغم گرمای هوا با استقبال خوبی
از سوی خانواده‌ها و فرزندان روبرو بود. فوتبال دستی، ایرهاکی، بخش رونمایی از
کتاب، بازی فکری، استخر شن و فضای دوچرخه‌سواری از دیگر بازی‌های در نظر گرفته شده
در بخش کودکان بود.
بخشی از غرفه‌های این فضا توسط سازمان ورزش
شهرداری تهران و برخی دیگر به کوشش مناطق مختلف شهرداری و فرهنگسراها برپا شده بود. جالب آن که این بازی‌ها برای کودکان، خردسالان و نوجوانان در نظر گرفته شده بود،
ولی جوانان نیز به دلیل فضای نشاط‌آور و شور و هیجانی که بر آن حاکم بود در آنجا
حضور پیدا کرده و مشغول بازی بودند. نکته‌ای که در این میان نباید از نظر دور
داشت، حضور والدین در کنار فرزندان و هم‌بازی شدن با آنان بود که شاید در فضای
شهر و منازل کمتر به چشم بخورد که این موضوع در روزگار کنونی که والدین از این حس
و حال دور هستند خود نکته مثبتی به شمار می‌آید.
تورهای تهران‌گردی
تورهای تهران‌گردی ویژه نمایشگاه نیز با هزینه‌هایی تقریباً مناسب اطلاع‌رسانی شده بود که در صورت علاقه‌مندی، بازدیدکنندگان می‌توانستند از آنها نیز بهره گرفته و در تورها ثبت‌نام کنند. این تورها برای ری‌گردی، سه برج، گذر امامزاده یحیی و میرزا محمود وزیر، شمیران‌گردی، سورتمه تهران، باغ گیاه‌شناسی، ژوراسیک پارک، اراضی عباس‌آباد و دریاچه شهدای خلیج فارس در نظر گرفته شده بودند.
اما از این فضا که خارج می‌شوی و به سراغ بخش
ناشران عمومی، دانشگاهی و بین‌الملل می‌روی، با شمار بسیاری از افراد مواجه می‌شوی
که اغلب برای تفریح و سرگرمی یا بهتر بگویم گذران وقت به این مکان آمده‌اند. برخی
از افرادی که در راهروها و میان غرفه‌ها پرسه می‌زنند، به دنبال کتب دانشگاهی می‌گردند
و آثاری را جستجو می‌کنند که اساتید آنها سفارش کرده‌اند. در این میان بخش
دانشگاهی به دلیل نبود سیستم تهویه هوا و فضای گرم، کمتر مخاطب دارد و
بازدیدکنندگان از این وضعیت گلایه دارند و از حس گرما و خفگی در این سالن سخن می‌گویند.
گذران وقت در فضای شاد نمایشگاه
در این میان باید گفت که بخش غالب بازدیدکنندگان را افراد جوان تشکیل می‌دهند. جمع دوستانی که به نمایشگاه آمده‌اند تا در کنار بازدید از تازه‌های نشر به گذران وقت با یکدیگر در فضای نشاط و شادی بپردازند یا معلمان و مسئولان آموزش و پرورش که همراه با دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی، متوسطه و دبیرستان به این مکان آمده‌اند و حلقه‌هایی را در فضای سبز این مکان تشکیل داده و به تبادل آنچه خریداری کرده‌اند می‌پردازند.
نکته‌ای که در این میان باید به آن توجه داشت، نبود مکانی برای استراحت بازدیدکنندگان از نمایشگاه است. اغلب مخاطبان در گوشه و کنار راهروهای منتهی به سالن‌ها یا در فضای سبزی که حکم باغچه این سالن‌ها را دارند جای خوش کرده‌اند. برخی نیز که با کمبود فضا روبرو شده‌اند، سایه درختان را در آفتاب نیم‌روزی برگزیده‌اند تا دقایقی خستگی به در کنند و در سایه بیارامند. برخی نیز به دکه‌های فروش نوشیدنی‌ها روی آورده و پس از خرید، جداول حاشیه خیابان را به عنوان محل نشستن انتخاب کردند. دیدن این صحنه‌ها اگر چه در رویدادی همچون نمایشگاه کتاب تهران غیر عادی نیست، ولی با توجه به بُعد بین‌المللی آن دور از شأن است. تصور اینکه مهمانان نمایشگاه که از ایتالیا در ایران حضور یافته‌اند با این فضا روبرو شوند، چندان خوشایند نیست و متاسفانه مسئولان همچون سال‌های گذشته تمهیدات مناسبی را برای این بخش از نمایشگاه در نظر نگرفته‌اند.
کارآفرینی
کارآفرینی موضوع بخش دیگری از نمایشگاه کتاب بود که در قالب برپایی ورکشاپ‌های آموزش مهارت‌های زندگی و کار همچون دوخت کیف، طراحی و دوخت کفش، آموزش ساخت الگامی، خمیرسازی و هنرمندانی که کاریکاتور بازدیدکنندگان را می‌کشند به چشم می‌خورد که اغلب از سوی فرهنگسراها و زیر نظر شهرداری در این مکان حضور یافته بودند.
بخش عفاف و حجاب و سوالات شرعی
بخش حجاب و عفاف، دیگر سالن تعبیه شده برای نمایشگاه است که آثارش را با تخفیف‌های متفاوت به مخاطبان عرضه می‌کند. در این بخش 12 غرفه که به عرضه پارچه چادر مشکی و رنگی، روسری، شال، ساق دست و ... پرداخته‌اند حضور دارند.
بخشی نیز به کوشش طلاب حوزه علمیه به منظور پاسخ‌گویی
به سوالات مخاطبان اختصاص پیدا کرده است که علی‌رغم آنچه که در نمایشگاه قرآن دیده
می‌شد، استقبال چندانی از آن به عمل نیامده بود.
فروشگاه شهروند و بازار میوه تره‌بار!
سالنی از این نمایشگاه نیز به فروشگاه شهروند و بازار میوه و تره‌بار اختصاص داده شده بود که خود برای بازدیدکنندگان تازگی داشت و البته جای طرح این سوال که آیا بازدیدکنندگان می‌توانند وسایل مورد نیاز خود را از این محل خریداری کنند و با توجه به سنگینی بارها، آنها را تا پارکینگ به همراه ببرند یا خیر. شاید لازم بود این بخش که خود نوعی نوآوری در بخش امکانات رفاهی محسوب می‌شود، در کنار پارکینگ یا مترو برپا شود تا حمل و نقل کالاهای خریداری شده برای بازدیدکنندگان راحت‌تر شود.
اگرچه تمامی این بخش‌های متنوع و امکانات تفریحی و خدماتی از یک منظر جزو نکات مثبت نمایشگاه است اما این سؤال را در ذهن می‌پردازد که آیا با وجود این سبک و سیاق و امکانات فراهم شده در نمایشگاه، آیا سیاست‌گذاری‌ها برای برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی در راستای اهداف اصلی آن طراحی شده است؟ در شرایطی که نگاه و نگرش مردم نسبت به اکثر نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی تفریح و گردش است آیا بهتر نیست که سیاست‌گذاری مسئولان در راستای جهت‌دهی به این رویکرد و تبدیل این آسیب به فرصتی برای ترویج کتابخوانی در مردم باشد.
