آیت‌الله محقق‌داماد تبیین کرد:
نقش اصول اخلاقی در کلان شهری به نام فضای مجازی
گروه اندیشه: آیت‌الله مصطفی محقق داماد با تأکید بر اهمیت تعریف اصول اخلاقی جدید برای کلان شهر فضای مجازی عنوان کرد: این کلا‌ن‌شهر، اصول جامع اخلاقی می‌خواهد که بر خیر عمومی مبتنی باشد. اصولی که انحصارگرایی یک نژاد را دیگر نمی‌پذیرد. این امر، موجب گسترش کرامت انسانی، نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری، احترام متقابل و مشارکت همه در خیرهای حقیقی خواهد شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) بیست و یکمین همایش ملی حکیم ملاصدرا با عنوان «فلسفه در مواجهه با فضای مجازی» صبح امروز با حضور اساتید و دانشجویان رشته فلسفه در سالن همایش‌های آدینه برگزار شد.
در بخش نخست این همایش، آیت‌الله مصطفی محقق‌داماد، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی به بیان نظرات خود در خصوص گسترش عقلانیت در فضای مجازی پرداخت و گفت: گسترش فناوری‌های سایبری در دنیای کنونی موجب ارتباطات بی‌واسطه شد. موجب ارتباطاتی نزدیک و چندسویه. این امر مستلزم نظریه‌پردازی و برنامه‌ریزی‌های جدید است. امروز دست‌یابی مردم به اطلاعات و ارتباطات همزمان در فضای مجازی به تعریفی جدید از جهانی‌شدن منجر شده است. به عبارتی یک کلان شهر تشکیل شده است که همه مرزهای زمانی و مکانی در آن از میان برداشته شده است. به تعبیر فلسفی، همگان در لامکان و لازمان با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.
وی افزود: آنچه اصالت دارد ارتباط میان انسان‌ها با هم است. یعنی ما دو اصل را پذیرفته‌ایم، یکی انسان و دیگر ارتباط انسان‌ها با یکدیگر. در این فضای مجازی هر فردی قادر به ارتباط با افراد مختلف و با فرهنگ‌های گوناگون است. به نظر من، ما باید اخلاق را به عنوان مقوله‌ای ارتباط محور تلقی کنیم و تنوع ارتباطات و اهمیت آن را قبول کنیم. در این کلان شهر باید اخلاق حکومت کند. با چنین تصویری که من از فضای مجازی ارائه کردم، بیش از پیش به نظریه‌پردازان حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق نیازمندیم. باید به بررسی بایدها و نبایدها بپردازیم.
آیت‌الله محقق‌داماد ادامه داد: در عصر کنونی فراگیر شدن فناوری‌های ارتباطی، فرصتی برابر در میان مردم جوامع قرار دارد که بتوانند صدای فرهنگ خود را به جوامع دیگر برسانند. این یک فرصت است. امروزه با ایجاد فضای مجازی، حاکمیت تک‌صدایی غربی به پایان رسیده است. قبلا یک تک صدایی غربی وجود داشت. امروز این تک صدایی از بین رفته است. اکنون با تولد دیگریِ غیر غربی و تعدد صداها و فرهنگ‌ها، ارائه معیار اخلاقی جدید ضرورت دارد. این وظیفه فیلسوف و فلسفه است. وظیفه دانشیان علوم عقلی است.
وی در ادامه با تعریف این وظیفه اشاره کرد و گفت: این وظیفه مبتنی است بر شناخت، تبیین، ارزیابی معیارهای اخلاقی در این کلان شهر جدید. باید از آن تراث عظیم چند هزار ساله استفاده کنیم و معیارهای جدیدی از اخلاق ارائه نماییم. فیلسوف امروز باید این کار را بکند؛ زیرا به نظرم من سردرگمی اخلاقی کنونی در میان شهروندان کلان شهر سایبری به دلیل ناهماهنگی اصول اخلاقی اقتدارگرایی غربی با تکثر و تنوع فرهنگی افرادی که از طریق شبکه دیجیتال با هم ارتباط دارند، موضوعی قابل اهمیت است.
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: این ارتباطات هیچ تبعیضی بر نمی‌دارد. بلکه اصول جامع اخلاقی می‌خواهد که بر خیر عمومی مبتنی باشد. اصولی که انحصارگرایی یک نژاد را دیگر نمی‌پذیرد. پیشنهاد من این است: آنچه می‌تواند از سوی فلسفه و حکمت به عنوان معیار اخلاقی لازم‌الرعایه مشترک ارائه شود، معیارهایی است که بدون هرگونه تبعیض‌گرایی، حقوق انسان «بما هو انسان» در آن پاسداری شود. باید برای انسان بماهو انسان حقوقی فرض کنیم و به آن معتقد باشیم. اصل را بر پاسداری از حقوق انسان بماهو انسان قرار دهیم. برای توسعه حقوق بشر راهی بجز توسعه عقلانیت و اخلاق مبتنی بر عقلانیت وجود ندارد.
وی در ادامه سخنان خود در رابطه با اهمیت پرداختن به اصول اخلاقی عنوان کرد: مهم‌ترین مولفه ارتباط اجتماعی اخلاق است؛ زیرا اخلاقی زیستن امکان زندگی مسالمت‌آمیز را برای انسان‌ها فراهم می‌کند تا همه استعدادها در سایه مشارکت جمعی به فعلیت برسد و جهانی توسعه یاب و ارتقا یابنده را محقق کند. جهانی که رابطه‌اش برد-برد است و بازنده در آن وجود ندارد. در فضای غیر مجازی گرفتار این مسئله بودیم. گروهی خود را ملک می‌دانستند و امپراتوری تشکیل داده بودند و تفکر خود را بر دیگران قالب می‌کردند. اما در این فضای مجازی همه می‌توانند برابر باشند. بازنده‌ای در آن نیست که قربانی زیاده‌خواهی ملک شود.
آیت‌الله محقق‌داماد در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: دانشیان حکمت و فلسفه اکنون در مواجهه با دنیای مجازی باید به تبیین و تحلیل نگرش‌های مختلف اخلاقی در فضای مجازی از روش استقرایی بپردازند. این امر، موجب گسترش کرامت انسانی، نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری، احترام متقابل و مشارکت همه در خیرهای حقیقی خواهد شد. بدین ترتیب، افزایش و عمق یافتن اطلاعات با افزایش و گسترش اخلاق همراه خواهد بود. ما در حکمت پیشتازیم و حرف برای گفتن داریم. می‌توانیم اصول و ارزش‌های انسان بماهو انسان را از تعالیم اسلامی استخراج کنیم و به گوش جامعه جهانی برسانیم تا راهبر اصول اخلاقی مشترک برای جهان سایبری باشیم.
در بخش نخست این همایش، آیت‌الله مصطفی محقق‌داماد، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی به بیان نظرات خود در خصوص گسترش عقلانیت در فضای مجازی پرداخت و گفت: گسترش فناوری‌های سایبری در دنیای کنونی موجب ارتباطات بی‌واسطه شد. موجب ارتباطاتی نزدیک و چندسویه. این امر مستلزم نظریه‌پردازی و برنامه‌ریزی‌های جدید است. امروز دست‌یابی مردم به اطلاعات و ارتباطات همزمان در فضای مجازی به تعریفی جدید از جهانی‌شدن منجر شده است. به عبارتی یک کلان شهر تشکیل شده است که همه مرزهای زمانی و مکانی در آن از میان برداشته شده است. به تعبیر فلسفی، همگان در لامکان و لازمان با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.
وی افزود: آنچه اصالت دارد ارتباط میان انسان‌ها با هم است. یعنی ما دو اصل را پذیرفته‌ایم، یکی انسان و دیگر ارتباط انسان‌ها با یکدیگر. در این فضای مجازی هر فردی قادر به ارتباط با افراد مختلف و با فرهنگ‌های گوناگون است. به نظر من، ما باید اخلاق را به عنوان مقوله‌ای ارتباط محور تلقی کنیم و تنوع ارتباطات و اهمیت آن را قبول کنیم. در این کلان شهر باید اخلاق حکومت کند. با چنین تصویری که من از فضای مجازی ارائه کردم، بیش از پیش به نظریه‌پردازان حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق نیازمندیم. باید به بررسی بایدها و نبایدها بپردازیم.
آیت‌الله محقق‌داماد ادامه داد: در عصر کنونی فراگیر شدن فناوری‌های ارتباطی، فرصتی برابر در میان مردم جوامع قرار دارد که بتوانند صدای فرهنگ خود را به جوامع دیگر برسانند. این یک فرصت است. امروزه با ایجاد فضای مجازی، حاکمیت تک‌صدایی غربی به پایان رسیده است. قبلا یک تک صدایی غربی وجود داشت. امروز این تک صدایی از بین رفته است. اکنون با تولد دیگریِ غیر غربی و تعدد صداها و فرهنگ‌ها، ارائه معیار اخلاقی جدید ضرورت دارد. این وظیفه فیلسوف و فلسفه است. وظیفه دانشیان علوم عقلی است.
وی در ادامه با تعریف این وظیفه اشاره کرد و گفت: این وظیفه مبتنی است بر شناخت، تبیین، ارزیابی معیارهای اخلاقی در این کلان شهر جدید. باید از آن تراث عظیم چند هزار ساله استفاده کنیم و معیارهای جدیدی از اخلاق ارائه نماییم. فیلسوف امروز باید این کار را بکند؛ زیرا به نظرم من سردرگمی اخلاقی کنونی در میان شهروندان کلان شهر سایبری به دلیل ناهماهنگی اصول اخلاقی اقتدارگرایی غربی با تکثر و تنوع فرهنگی افرادی که از طریق شبکه دیجیتال با هم ارتباط دارند، موضوعی قابل اهمیت است.
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: این ارتباطات هیچ تبعیضی بر نمی‌دارد. بلکه اصول جامع اخلاقی می‌خواهد که بر خیر عمومی مبتنی باشد. اصولی که انحصارگرایی یک نژاد را دیگر نمی‌پذیرد. پیشنهاد من این است: آنچه می‌تواند از سوی فلسفه و حکمت به عنوان معیار اخلاقی لازم‌الرعایه مشترک ارائه شود، معیارهایی است که بدون هرگونه تبعیض‌گرایی، حقوق انسان «بما هو انسان» در آن پاسداری شود. باید برای انسان بماهو انسان حقوقی فرض کنیم و به آن معتقد باشیم. اصل را بر پاسداری از حقوق انسان بماهو انسان قرار دهیم. برای توسعه حقوق بشر راهی بجز توسعه عقلانیت و اخلاق مبتنی بر عقلانیت وجود ندارد.
وی در ادامه سخنان خود در رابطه با اهمیت پرداختن به اصول اخلاقی عنوان کرد: مهم‌ترین مولفه ارتباط اجتماعی اخلاق است؛ زیرا اخلاقی زیستن امکان زندگی مسالمت‌آمیز را برای انسان‌ها فراهم می‌کند تا همه استعدادها در سایه مشارکت جمعی به فعلیت برسد و جهانی توسعه یاب و ارتقا یابنده را محقق کند. جهانی که رابطه‌اش برد-برد است و بازنده در آن وجود ندارد. در فضای غیر مجازی گرفتار این مسئله بودیم. گروهی خود را ملک می‌دانستند و امپراتوری تشکیل داده بودند و تفکر خود را بر دیگران قالب می‌کردند. اما در این فضای مجازی همه می‌توانند برابر باشند. بازنده‌ای در آن نیست که قربانی زیاده‌خواهی ملک شود.
آیت‌الله محقق‌داماد در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: دانشیان حکمت و فلسفه اکنون در مواجهه با دنیای مجازی باید به تبیین و تحلیل نگرش‌های مختلف اخلاقی در فضای مجازی از روش استقرایی بپردازند. این امر، موجب گسترش کرامت انسانی، نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری، احترام متقابل و مشارکت همه در خیرهای حقیقی خواهد شد. بدین ترتیب، افزایش و عمق یافتن اطلاعات با افزایش و گسترش اخلاق همراه خواهد بود. ما در حکمت پیشتازیم و حرف برای گفتن داریم. می‌توانیم اصول و ارزش‌های انسان بماهو انسان را از تعالیم اسلامی استخراج کنیم و به گوش جامعه جهانی برسانیم تا راهبر اصول اخلاقی مشترک برای جهان سایبری باشیم.
