حقوق زنان از دیدگاه قرآن/ تفاوت‌ها منشأ کمال است
گروه معارف- معاون پژوهشی مدرسه علمیه اسلام شناسی حضرت زهرا(س) به حقوق زنان از دیدگاه قرآن اشاره و تفاوت‌های زن و مرد را منشأ کمال بشر عنوان کرد.
فرزانه طالقانی، معاون پژوهشی مدرسه علمیه اسلام‌شناسی حضرت زهرا(س) مشهد در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، در خصوص حقوق زنان از دیدگاه قرآن، اظهار کرد: برای بررسی هر موضوعی باید نگرشی کلی در مورد مجموعه دین و شریعت و واقعیت‌های موجود در زندگی داشته باشیم زیرا توجه به نیازهای متفاوت بین زن و مرد، حقوق مختلف زنان و ... بدون نگرش در دین و شریعت، موجب افراط و تفریط و در نهایت مردسالاری و یا زن‌سالاری می شود.
زن و مرد در حقیقت انسانی شریک هستند
این استاد حوزه علمیه خراسان با بیان چند قاعده کلی در مورد زن و مرد در اسلام، گفت: ماهیت انسان، نفس و روح است و زن و مرد در حقیقت انسانی، با هم شریک هستند لذا فرقی بین آنها وجود ندارد؛ با توجه به نص صریح قرآن، جنسیت و تفاوت بین زن و مرد، خارج از ذات و بیرون از حوزه داوری در مورد ماهیت انسانی است.
وی تصریح کرد: قرآن کریم صراحتا در آیه اول سوره نساء می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا، اى مردم از پروردگارتان كه شما را از نفس واحدى آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد و از آن دو مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى‌كنيد، پروا نماييد و زنهار از خويشاوندان مبريد كه خدا هموار بر شما نگهبان است»؛ با توجه به این آیه می‌توان فهمید که زن در اسلام جنس دوم نیست.
طالقانی با اشاره به یکسان بودن باورهای اعتقادی در زن و مرد، ابراز کرد: خطاب قرآن به زن و مرد در موارد اعتقادی همانند ایمان به توحید، نبوت و ... یکسان است، چرا که مباحث اعتقادی با روح انسان پیوند دارد و به هیچ عنوان به جسم او مربوط نمی‌شود.
در امور اعتقادی اتحاد در باورهاست
مسئول مرکز تخصصی زن و خانواده مدرسه علمیه حضرت زهرا(س) مشهد بیان کرد: در گذشته و حال، شاهد نقش‌آفرینی زنان و مردان در جبهه حق و باطل بوده‌ایم و در قرآن کریم هم از واژه‌های «المومنون، المومنات، المنافقون و المنافقات» بسیار استفاده شده است. بنابراین تمام حقوق اصلی که برای انسان شمرده شده است، به زنان هم نیز اختصاص دارد.
وی، کرامت را یکی از حقوق اصلی زنان معرفی کرد و افزود: خداوند در آیه 70 سوره اسراء می‌فرماید «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا، و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم و آنان را در خشكى و دريا [بر مركبها] برنشانديم و از چيزهاى پاكيزه به ايشان روزى داديم و آنها را بر بسيارى از آفريده هاى خود برترى آشكار داديم».
معاون پژوهشی مدرسه علمیه اسلام‌شناسی حضرت زهرا(س) مشهد ادامه داد: انسان‌ها فارغ از جنسیت، در عبودیت و بندگی خدا، چه مرد باشند و چه زن، می‌توانند به سعادت و خوشبختی برسند و این طور نیست که بعضی کمالات فقط مخصوص مردان باشد و زنان از آن بی‌بهره باشند؛ صراحتا در قرآن کریم می‌بینیم که از حضرت مریم(س) و آسیه به دلیل ایمان به خدا و پاکدامنی، به عنوان زنانی با شخصیت و شایسته یاد می‌شود و در مقابل، زن نوح و زن لوط به خاطر پیروی از امیال و هوای نفسانی به عنوان زنانی ناشایسته معرفی شده‌اند.
وی با اشاره به آیه 11 و 12 سوره تحریم، ابراز کرد: حضرت مریم(س) و آسیه و زن نوح و زن لوط، نه فقط تنها برای زنان، بلکه برای همه کسانی که ایمان آورده‌اند، مثال زده شده‌اند و این اشتراک به عینه دیده می‌شود.
قرآن در حوزه تکالیف هم تفاوتی میان زن و مرد قائل نشده است
این استاد حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه قرآن کریم در حوزه تکالیف هم تفاوتی میان زن و مرد قائل نشده است، به آیه 31 سوره نور اشاره کرد و ادامه داد: حتی در مورد مجازات الهی هم هیچ تفاوتی میان زن و مرد احساس نمی‌شود؛ به عنوان مثال در آیه دوم سوره نور آمده است: «الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ...؛ به هر زن زناكار و مرد زناكارى صد تازيانه بزنيد..».
وی بیان کرد: در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی هم به نص صریح قرآن کریم زنان همانند مردان وظایفی را بر عهده دارند؛ همانگونه که در آیه 12 سوره ممتحنه می‌خوانیم: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَى أَنْ لَا يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيْئًا وَلَا يَسْرِقْنَ وَلَا يَزْنِينَ وَلَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ فَبَايِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛ اى پيامبر چون زنان باايمان نزد تو آيند كه [با اين شرط] با تو بيعت كنند كه چيزى را با خدا شريك نسازند و دزدى نكنند و زنا نكنند و فرزندان خود را نكشند و بچه هاى حرامزاده پيش دست و پاى خود را با بهتان [و حيله] به شوهر نبندند و در [كار] نيك از تو نافرمانى نكنند با آنان بيعت كن و از خدا براى آنان آمرزش بخواه زيرا خداوند آمرزنده مهربان است».
طالقانی به نقش زنان در فعالیت‌های اقتصادی اشاره کرد و گفت: طبق فرموده قرآن، زنان مانند مردان مالک دسترنج خود هستند و استقلال اقتصادی زن، برای وی تعریف شده است اما در هیچ شرایطی، مسئولیتی در قبال تأمین نیازهای اقتصادی خانواده ندارد و این وظیفه مرد است.
تفاوت‌ها؛ منشأ کمال
وی ادامه داد: در اصل انسانیت، اشتراکاتی میان زن و مرد وجود دارد ولی اسلام بیشتر تفاوت‌های طبیعی را منشأ کمال می‌داند. این تفاوت‌ها باعث احساس نیاز متقابل برای بقای نسل، تحکیم روابط اجتماعی و... می‌شود. در غرب عده‌ای معتقدند که اختلافی میان زن و مرد در مباحث روحی وجود ندارد و این ذهنیت و رفتارهای اجتماعی ناشی از تأثیر محیط و فرهنگ بین مردم است.
حقوق زنان در قرآن
معاون پژوهشی مدرسه علمیه اسلام‌شناسی حضرت زهرا(س) ادامه داد: در نگاه جامع، حقوق بسیاری برای زنان در نظر گرفته شده است؛ در زمان جاهلیت حق زندگی از زنان سلب می شد، همانگونه که در آیات 8 و 9 سوره تکویر آمده است: «روَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ؛ و در آن هنگام كه از دختران زنده به گور شده سؤ ال شود که به كدامين گناه كشته شده‌اند» و این یعنی اولین رهاورد اسلام برای زنان، دادن حق زندگی به آنان است.
وی با بیان اینکه در دین تحریف شده یهود اجازه آموزش به زنان داده نمی‌شد، اظهار کرد: بعضی از بزرگان یهود معتقد بودند که بهتر است کلمات تورات در آتش بسوزد تا اینکه زنان از آن بهره‌مند شوند و اینکه هر کس دخترش را تعلیم دهد، گویا به او وقاحت را تعلیم داده است. این‌ها دلایلی برای جلوگیری از آموزش زنان در دین یهود است.
طالقانی با بیان اینکه در آیه 71 سوره توبه، وظیفه امر به معروف و نهی از منکر، تکلیفی همگانی عنوان شده است و اختصاص به گروه و قشر خاصی ندارد، به حق مسکن زنان در قرآن اشاره کرد و افزود: در قرآن ذکر شده که زنان حتی در زمان طلاق و در زمان عده نیز باید اسکان داشته باشند.
وی به حق آزادی زنان اشاره کرد و گفت: قرآن در این مورد به مردان می‌گوید: همسرانتان را یا خوب نگه دارید و یا به خوبی رهایشان کنید؛ زنان اجازه دارند بعد از طلاق آزاد باشند ولی این درحالی است که در بعضی ادیان می‌بینیم که زنان اگر طلاق بگیرند در حد یک زن بدکاره سقوط می کنند.
عدم آشنایی با آموزه‌های دینی یکی از دلایل پایمالی حقوق زنان
این استاد حوزه علمیه، عدم آشنایی با آموزه‌های دینی را یکی از دلایل پایمال شدن حقوق زنان دانست و بیان کرد: باید قانون متناسب با وضعیت جسمی و روحی زنان تعریف شود. اگر ظلمی اتفاق می‌افتد به خاطر این است که عده‌ای به دنبال برتری‌طلبی هستند و همین عامل باعث ضعیف ماندن قشری از جامعه می‌شود؛ در حالی که در اسلام توصیه می‌شود که با همسر و با دخترانتان بهترین رفتار را داشته باشید و به معروف با آنان برخورد کنید.
وی ابراز کرد: گاها دیده می‌شود که دینداران ما به خاطر عدم آشنایی با اصول و قوانین الهی حقوق دیگران را ضایع می‌کنند، بعضی اوقات پذیرش اجتماع بر این پایمال شدن نیز بالا می‌رود و زنان در مقابل این پذیرش سکوت می‌کنند. این طرز تفکر که اگر ظلمی به زنان شود و اطرافیان، وی را به صبر توصیه کنند، ریشه دینی ندارد بلکه زنان نباید در مقابل این گونه ظلم‌ها ساکت بمانند.
این استاد حوزه علمیه خراسان ادامه داد: اگر زنان و مردان به حقوق خود آشنایی داشته باشند دیگر حقوق شرعی و فرعی کسی پایمال نمی‌شود. رسانه‌ها و افکار عمومی می‌توانند فرهنگسازی کنند. و مردان نیز باید تفکرات سنتی که هیچ ریشه‌ای در اسلام ندارند را کنار بگذارند و به ارزش‌های اسلامی پایبند باشند. باید نسبت به رفتارهای خود شرمسار بود و نه قوانین اسلام؛ باید بازنگری دوباره در رفتارهایمان داشته باشیم چرا که بیشترین پایمالی حقوق زنان به اعمال خودمان بر می‌گردد نه قانون‌های اسلام.
وی با اشاره به گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در میان همه اقشار جامعه حتی زنان خانه‌دار، گفت: تقریبا بیشتر زنان با حقوق خود آشنایی دارند و اگر هر کس خود را مسئول رفتار خویش بداند، دیگر احقاق حقوقی نخواهیم داشت.
طالقانی با بیان اینکه زن به عنوان اولین مربی کودک و پرورش‌دهنده جسم و افکار او نقش اصلی را در تربیت و طرز فکر کودک دارد، ابراز کرد: کسی که ذهن پاک کودک در اختیار اوست اگر از اول کودک را درست تربیت کند و فرزند پسر خود را موجودی برتری‌طلب و خشن بار نیاورد، دیگر شاهد پایمال شدن حقوق زنان توسط مردان نخواهیم بود.
وی افزود: زنان کمتر به این موارد توجه می‌کنند و ارزش‌های غلطی را به فرزندان انتقال می‌دهند و در مقابل، انتظار بهبود شرایط را هم داریم، این گونه اتفاقات اول در کانون خانواده رخ می‌دهد و بعد در جامعه فراگیر می‌شود. باید فرهنگسازی در مورد رعایت حقوق را از خانواده‌ها شروع کنیم.
دنباله‌روی از مدل‌های غربی باعث تشدید نگاه جنسیتی به زن می‌شود
معاون پژوهشی حوزه علمیه اسلام‌شناسی حضرت زهرا(س) عنوان کرد: تا زمانی که به دنبال مدل‌های غربی برای سبک زندگی باشیم، آفت‌های جنسیتی در جامعه زیادتر خواهد بود. در قرآن کریم به زنان توصیه شده است که خودتان را بپوشانید، این به خاطر آن است که کسانی که در دلشان مرض است به شما طمع نکنند.
وی با بیان اینکه نگاه جنسیتی به زن و در جوامع مردسالار بیشتر است، ابراز کرد: مردان در این جوامع فرض می‌کنند که زنان آفریده شده‌اند تا فقط به مردان خدمات دهند. مسائل فرهنگی، فناوری‌های جدید، مطرح شدن زن به عنوان کالا و این که زنان فلسفه وجودی خود را نمی‌دانند، همه این موارد باعث تشدید نگاه جنسیتی به زن می‌شود.
طالقانی با اشاره به تأکید قرآن کریم مبنی بر تقوا، بیان کرد: اسلام با نگاه جنسیتی به زنان مخالف است و در هیچ جایی چنین اجازه‌ای نداده است. زنان با الگوبرداری از مدل‌های غربی در طرز لباس پوشیدن و آرایش، می‌خواهند خود را به بهترین شکل جلوه دهند ولی نمی‌دانند که با این رفتار خود به این نگاه جنسیتی دامن می‌زنند و تنها جسم آنان است که برای مردان هرزه اهمیت دارند نه شخصیت آنها. اگر شأن انسان را از جنسیت جدا کنیم، می‌توانیم ادعا کنیم که حضور زن در جامعه حضور انسانی است.
طالقانی ادامه داد: باید نگرش افراد نسبت به جنسیت زن و مرد فرق کند که این فرهنگسازی اول باید در خانواده‌ها مطرح شود و بعد رسانه‌ها نیز برای گسترش آن پا به میدان بگذارند. رعایت عفاف و حیا، دقت در ارتباطات، تأمین نیازهای جنسی به وسیله ازدواج و ... همه این‌ها مواردی است که می‌توان دید جامعه نسبت به جنس زن را تغییر دهد.
وی با اشاره به جایگاه زنان در دین مسیحیت، بیان کرد: دین تحریف‌شده مسیحیت نیز جایگاه زن را خیلی پایین آورده؛ در حالی که در دینی که حضرت مسیح آورده‌اند، ارزش زن والاست و باید با او با مهربانی و عطوفت برخورد شود.
این استاد حوزه بیان کرد: در ادیان یهودیت و مسیحیت، شر، وسوسه، جذبه نابودکننده، خطر، آسیب‌های رنگارنگ، آلاتی در دست شیطان برای فریب مردان، الفاظی است که برای زن تعبیر می کنند. در کتاب‌هایشان تولد دختر را خسارت می‌دانند. این طرز فکر و اینگونه نگرش به خاطر آن است که شناختی درست و الهی نسبت به زن ندارند این عدم آگاهی باعث پایمانی حقوق زنان و به افراط و تفریط کشیده شدن آنان می‌شود.
بازگشت به فطرت پاک؛ شرط اصلی سعادت انسان
طالقانی بیان کرد: در اسلام همه اعم از زن و مرد باید برای رسیدن به سعادت، به فطرت پاک خود برگردند، فلسفه آفرینش خود را بدانند و نسبت به آموزه‌های دینی شناخت پیدا کنید به سیره اهل بیت(ع) و توجه داشته باشند.اگر ما به عنوان زن مسلمان، باورهای اعتقادی خود را قوی کنیم متوجه می‌شویم که تک تک اصول دین در زندگی تاثیرگذار خواهد بود به فرموده حضرت امام خمینی(ره) از دامن زن، مرد به معراج می‌رود.
وی، بهترین راهکار برای زندگی و نجات از سردرگمی‌ها را توجه به کتاب خدا و عترت دانست و گفت: افراد با آشنایی و قرار دادن سیره اهل بیت(ع) در زندگی، می‌توانند از سردرگمی‌های زندگی نجات یابند. توجه به معاد، عدل و ... همه این اصول و قوانین برای ارتقای کمال ما برنامه‌ریزی شده است توجه و عمل به آنان خیلی مؤثر در زندگی خواهد بود.
انتهای پیام
