اندیشه‌های اقتصادی متفکران مسلمان/ خادم‌علیزاده تشریح کرد:
سه مؤلفه تأثیرگذار در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره)
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: توجه به مالکیت خصوصی، استقلال و رهایی کشور از وابستگی و ضرورت تحقق عدالت اجتماعی، مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین امیر خادم‌علیزاده، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بحث درباره اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) پرداخت و اظهار کرد: مرور و بررسی بیانات و آثار مکتوب بر جای مانده از حضرت امام(ره) به روش تحلیل محتوا نشان می‌دهد که نگاه و خطوط کلی اندیشه‌های اقتصادی ایشان در چارچوب نظریه جمع مطلوب و سازگار دنیا و آخرت می‌گنجد که بر گرفته از متن اسلام و به خصوص آیات قرآن کریم است.
خادم‌علیزاده ادامه داد: با اصالت دادن به آخرت و حیات جاویدان، اقتصاد نیز در این دنیا مطلوب است و به عبارتی، انسان از منظر ایشان در مسیر پیمودن کمال و قربة الی‌الله به کار و فعالیت اقتصادی و کسب رزق حلال می‌پردازد.
وی افزود: در این صورت عرصه اقتصاد، تجارت، تولید، واردات و صادرات مزرعه بزرگ آخرت است که هم به تأمین نیازهای خود و دیگران می‌اندیشد و هم به پیشرفت اقتصادی در سطح کلان امت اسلامی توجه دارد و هر عملی در سطح خُرد و کلان با رویکرد آخرتی مورد نظر و عمل اوست و در این چارچوب قرآنی، نظریه امام خمینی(ره) درباره مالکیت خصوصی و دولتی، اقتصاد، فقرزدایی، عدالت اجتماعی، قواعد اقتصادی و حقوق تجارت و تولید، ساده‌زیستی، توجه به مستضعفان و پرداختن به توسعه و پیشرفت اقتصادی قابل تفسیر است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: برای نمونه امام خمینی(ره) به عنوان فقیه مسلط به فقه امامیه و اهل سنت و با آگاهی از دیدگاه مکتب سرمایه‌داری و سوسیالیسم، درباره مالکیت خصوصی در دایره فقه سنتی صاحب‌جواهری تعریفی متمایز و ماندگار از مالکیت خصوصی ارائه فرموده‌اند که در اقتصاد اسلامی، هیچ یک از نظام‌های سرمایه‌داری و سوسیالیستی مشروعیت ندارند و مالکیت خصوصی در اسلام بسیار گسترده و محترم است و تنها در مرز حلال و حرام و مشروع و نامشروع بر اساس موازین فقه اسلامی محدود می‌شود.
خادم‌علیزاده افزود: نص کلام ایشان در صحیفه امام جلد 10 صفحه 476 در موضوع مالکیت این‌گونه آمده است: مسئله مالکیت به یک معنا هم مطلوب و هم مشروط محترم است لکن به این معنا نیست که هر کس هر کاری می‌خواهد بکند و مالکیت از هر جا بخواهد پیدا بشود، مشروع بود، معنایش این است که روی موازین شرعی باشد، ربا در کار نباشد و مال مردم استثمار بی‌جهت نباشد. مالکیت در صورتی که مشروع و روی موازین باشد، محترم است و مالکیت غیرمشروع محترم نیست.
وی افزود: زندگی فردی و اجتماعی و آرای سیاسی و اجتماعی حضرت امام(ره) نشان می‌دهد که ایشان با تمام مظاهر وابستگی فرد و امت اسلامی به بیگانگان مخالف بودند؛ نظریه‌ای که از آیات قرآن کریم هم به دست می‌آوریم. ایشان فاصله گرفتن از تفکر شرقی و غربی را شرط خودکفایی و استقلال جامعه اسلامی می‌دانستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: ایشان در کتاب «صحیفه نور» جلد 21 صفحه 158 می فرمایند: مهم‌ترین عامل در کسب خودکفایی و بازسازی توسعه مراکز علمی و تحقیقات و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق کامل و همه‌جانبه مخترعین و مکتشفین و نیروهای متعهد و متخصصی است که شهامت مبارزه با جهل را دارند و از لاک نگرش انحصاری علم به غرب و شرق به درآمده و نشان داده‌اند که می‌توانند کشور را روی پای خود نگه دارند.
خادم‌علیزاده با اشاره به اهمیت عدالت اجتماعی در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) اظهار کرد: مؤلفه دیگر اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) توجه جدی به عدالت اجتماعی به‌خصوص تکیه بر حقوق اقتصادی و غیراقتصادی دهک‌های پائین درآمدی جامعه و مستضعفان است. زندگی سیاسی و حیات فردی امام گواهی بر این مطلب است که ایشان نسبت به تعدیل ثروت و حتی توزیع انفال بین پابرهنگان در چارچوب عدالت اجتماعی همواره همت می‌گماشتند که حتی نسبت به تقسیم مختصر زمین کشاورزی که داشتند و آن هم گویا از گذشتگان به ایشان به ارث رسیده بود نیز چنین وصیتی را فرموده‌اند تا در بین اقشار ضعیف جامعه تقسیم شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان گفت: امام(ره) با صراحت در صحیفه امام جلد 8 صفحه 293 می‌فرمایند: پیغمبران تاریخشان معلوم است، اینها آمده‌اند که بسیج کنند این مستمندان را که بروند و این غارتگران را سر جای خودشان بنشانند و عدالت اجتماعی درست کنند. امیدواریم که اندیشه‌های آن امام راحل همچنان به عنوان مبانی نظری، اقتصادی و فقهی برای مطالعات و پژوهش‌های اقتصادی ما باشد.
خادم‌علیزاده ادامه داد: با اصالت دادن به آخرت و حیات جاویدان، اقتصاد نیز در این دنیا مطلوب است و به عبارتی، انسان از منظر ایشان در مسیر پیمودن کمال و قربة الی‌الله به کار و فعالیت اقتصادی و کسب رزق حلال می‌پردازد.
وی افزود: در این صورت عرصه اقتصاد، تجارت، تولید، واردات و صادرات مزرعه بزرگ آخرت است که هم به تأمین نیازهای خود و دیگران می‌اندیشد و هم به پیشرفت اقتصادی در سطح کلان امت اسلامی توجه دارد و هر عملی در سطح خُرد و کلان با رویکرد آخرتی مورد نظر و عمل اوست و در این چارچوب قرآنی، نظریه امام خمینی(ره) درباره مالکیت خصوصی و دولتی، اقتصاد، فقرزدایی، عدالت اجتماعی، قواعد اقتصادی و حقوق تجارت و تولید، ساده‌زیستی، توجه به مستضعفان و پرداختن به توسعه و پیشرفت اقتصادی قابل تفسیر است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: برای نمونه امام خمینی(ره) به عنوان فقیه مسلط به فقه امامیه و اهل سنت و با آگاهی از دیدگاه مکتب سرمایه‌داری و سوسیالیسم، درباره مالکیت خصوصی در دایره فقه سنتی صاحب‌جواهری تعریفی متمایز و ماندگار از مالکیت خصوصی ارائه فرموده‌اند که در اقتصاد اسلامی، هیچ یک از نظام‌های سرمایه‌داری و سوسیالیستی مشروعیت ندارند و مالکیت خصوصی در اسلام بسیار گسترده و محترم است و تنها در مرز حلال و حرام و مشروع و نامشروع بر اساس موازین فقه اسلامی محدود می‌شود.
خادم‌علیزاده افزود: نص کلام ایشان در صحیفه امام جلد 10 صفحه 476 در موضوع مالکیت این‌گونه آمده است: مسئله مالکیت به یک معنا هم مطلوب و هم مشروط محترم است لکن به این معنا نیست که هر کس هر کاری می‌خواهد بکند و مالکیت از هر جا بخواهد پیدا بشود، مشروع بود، معنایش این است که روی موازین شرعی باشد، ربا در کار نباشد و مال مردم استثمار بی‌جهت نباشد. مالکیت در صورتی که مشروع و روی موازین باشد، محترم است و مالکیت غیرمشروع محترم نیست.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی به بحث درباره جایگاه خودکفایی و استقلال در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) پرداخت و گفت: یکی دیگر از مؤلفه‌های اندیشه اقتصادی امام خمینی(ره) توجه به خودکفایی و استقلال اقتصادی و رهایی از قید و بندهای وابستگی به دیگران است که همین نظریه فقهی اقتصادی حضرت امام(ره) می‌تواند پشتوانه نظری بسیار روشن و محکمی برای نظریه اقتصاد مقاومتی در روزگاری پس از چند دهه از فوت آن عزیز باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: ایشان در کتاب «صحیفه نور» جلد 21 صفحه 158 می فرمایند: مهم‌ترین عامل در کسب خودکفایی و بازسازی توسعه مراکز علمی و تحقیقات و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق کامل و همه‌جانبه مخترعین و مکتشفین و نیروهای متعهد و متخصصی است که شهامت مبارزه با جهل را دارند و از لاک نگرش انحصاری علم به غرب و شرق به درآمده و نشان داده‌اند که می‌توانند کشور را روی پای خود نگه دارند.
خادم‌علیزاده با اشاره به اهمیت عدالت اجتماعی در اندیشه اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) اظهار کرد: مؤلفه دیگر اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام خمینی(ره) توجه جدی به عدالت اجتماعی به‌خصوص تکیه بر حقوق اقتصادی و غیراقتصادی دهک‌های پائین درآمدی جامعه و مستضعفان است. زندگی سیاسی و حیات فردی امام گواهی بر این مطلب است که ایشان نسبت به تعدیل ثروت و حتی توزیع انفال بین پابرهنگان در چارچوب عدالت اجتماعی همواره همت می‌گماشتند که حتی نسبت به تقسیم مختصر زمین کشاورزی که داشتند و آن هم گویا از گذشتگان به ایشان به ارث رسیده بود نیز چنین وصیتی را فرموده‌اند تا در بین اقشار ضعیف جامعه تقسیم شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان گفت: امام(ره) با صراحت در صحیفه امام جلد 8 صفحه 293 می‌فرمایند: پیغمبران تاریخشان معلوم است، اینها آمده‌اند که بسیج کنند این مستمندان را که بروند و این غارتگران را سر جای خودشان بنشانند و عدالت اجتماعی درست کنند. امیدواریم که اندیشه‌های آن امام راحل همچنان به عنوان مبانی نظری، اقتصادی و فقهی برای مطالعات و پژوهش‌های اقتصادی ما باشد.
