آن زن درِ خانه ما هم آمده است

دو خانم از خانه‌های روبرویی دم در خانه‌هاشان ایستاده و با هم خوش و بش می‌کنند، گاه گاهی سرشان را به طرف زن که گویا با دیدن آنها زبانش به گله و شکایت از زندگی باز شده برمی‌گردانند. از زن می‌‎گذرم. مسیری را طی می‌کنم، سر برمی‌گردانم زن هنوز آنجا نشسته. پول نقد همراهم نیست، فکر می‌کنم نانی میوه‌ای چیزی بخرم و برگشتنی بدهم به او. به بازارچه که می‌رسم صدای تلاوت جزء سوم قرآن، از مسجد محله در بازارچه پیچیده است: «مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ(بقره، 261)»

فکرم پیش زن است، حتما دارد درب تک تک خانه‌های آن خیابان را می‌کوبد و از همسایه‌ها کمک می‌خواهد. مشغول خریدم می‌شوم. عرق نعنا و خاک شیر. مغازه ترشی فروشی شلوغ است. می‌روم از خودپرداز پول درمی‌آورم. شاید برگشتنی آن زن باشد.

یکی از مغازه‌ها اجناسش را تخفیف زده، وسوسه می‌شوم، می‌روم داخل کیف و کفش‌های خوبی دارد. تصویر آن زن مخصوصا آن دختربچه هنوز رهایم نکرده است. با خودم درگیرم. یکی از کیف‌ها را انتخاب می‌کنم، پولش را می‎دهم به فروشنده و بیرون می‎آیم. قید ترشی را زده‌ام. برمی‌گردم سمت خانه. بعید است اما دلم می‌خواهد زن آنجا باشد؛ در نیمه‌های مسیر می‌بینم نیست. رفته. یاد یک جمله می‌افتم که جایی از زبان معصومی خوانده بودم: «تَجَبّرتُم علی الضُعفا». فکر می‎کنم. به معنی اش فکر می‎کنم؛ روز به روز فاصله‌‌هاتان را از آدم‌های ضعیف بیشتر کردید. هی شما قوی‌تر و زیباتر و برازنده‌تر شدید و هی آنها ضعیف‌تر و نحیف‌تر و دل آزارتر و خسته‌تر. کیف را گوشه‌ای می‌اندازم. سر سفره افطار بچه‌ها شربت نعنا و خاکشیر می‌خورند و به هم می‌‎گوییم قبول باشد. خواهرم می‌گفت آن زن در خانه ما هم آمده است.

با بچه‌ها درباره آن زن صحبت می‌کنم، یکی می‌گفت اینها مستحق نیستند، یکی می‌گفت: اینها برای کسی کار می‌کنند. می‎گویم کاری ندارم. بچه دستش بود. ضعیف بود. خیلی زود می‌فهمم برای ما، آدم‌های ضعیف عادی شده‌اند. بی تفاوت از کنارشان رد می‌شویم، بدبین شده‌ایم به همه‌شان. خیلی‌ها هم دلشان می‌سوزد اما نمی‌دانند کار درست چیست؟ می‌توانند کمک کنند یا نه؟

می‌توانیم به متکدیانی که در خانه‌ها می‌آیند کمک کنیم؟

وی اظهار کرد: دستگاه‌های دولتی، نهادهای خیریه، بهزیستی به عنوان نماینده دولت، کمیته حضرت امام(ره) وضعیت خانواده‌ها را بررسی می‌کنند و اگر استحقاق دارند بر اساس دستورالعمل‌های موجود به آنها کمک می‌کنند. اگر کسی می‌خواهد به نیازمندان کمک کند می‌تواند به این نهادها و مؤسسات مراجعه کرده و کمک خود را به نیازمندان برساند. در سیستم بهزیستی این امکان وجود دارد که طرف با نیت خاصی می‌تواند کمک خود را ارائه دهد؛ به طور مثال برای ایتام، معلولان نخاعی، ازدواج دختران بی‌سرپرست یا درمان و ... بر اساس نیت اهدا کننده سازمان بهزیستی، مبلغ را هزینه می‌کند.

عباسی با اشاره به فعالیت شورایی به نام شورای مشارکت‌های مردمی بهزیستی در استان افزود: مدیرکل بهزیستی، خیرین و برخی مسئولان استانی عضو این شورا هستند؛ این شورا بررسی می‌کند کمک‌ها در چه زمینه‌ای باید هزینه شود؛ اگر کمک با نیت خاصی باشد دقیقاً بر همان اساس هزینه می‌شود و اگر نیت عام است این شورا در مورد هزینه کردن آن تصمیم‌گیری می‌کند.

بی شک خدمات قابل توجهی از سوی دستگاه‌ها و مؤسسات خیریه به خانواده‌های نیازمند ارائه می‌شود اما با افرادی که به خانه‌ها مراجعه می‌کنند، چه کنیم؟

معاون امور اجتماعی اداره‌کل بهزیستی خوزستان پاسخ داد: ممکن است برخی افرادی که به درب خانه‌ها مراجعه می‌کنند، نیازمند هم باشند، اما کمک‌رسانی از این طریق زمینه سوءاستفاده را به وجود می‌آورد. می‌توانیم این نیازمندان را به بهزیستی، کمیته امداد یا مؤسسات خیریه که می‌شناسیم هدایت کنیم.

وی گفت: به طور مثال اگر شما همسایه‌ای می‌شناسید که وضع مالی خوبی ندارد و برای حفظ کرامت نمی‌خواهید مستقیماً به آنها کمک کنید، می‌توانید غیرمستقیم اقدام کنید؛ یعنی هزینه را به حساب بهزیستی(با قید) جهت درمان این خانواده واریز کنید. بهزیستی مکلف است طبق نیت اهداکننده اقدام کند.

عباسی با بیان اینکه حضور افراد نیازمند و مراجعه آنها به درب خانه‌های مردم یک موضوع فرهنگی است، تصریح کرد: در جامعه ما خود مردم به این فرهنگ باید کمک کنند. به طور مثال درباره کودکانی که در سطح خیابان دعا و یا گل می‌فروشند، برخی به نیت کمک به آنها، مبالغ زیادی کمک می‌کنند. کمک ما یک اهرم تشویقی می‌شود و این کودکان روزهای بعد می‌آیند.

معاون امور اجتماعی اداره‌کل بهزیستی خوزستان ادامه داد: بهزیستی در ارتباط با کودکان کار خیابانی مرکز حمایتی آموزش کودک و خانواده را‌ه‌اندازی کرده که خدمات بسیار قابل توجهی به کودک و خانواده او ارائه می‌دهد تا حضورشان در سطح خیابان کم شود. اما برخی کمک‌ها و مبالغ زیاد در خیابان باعث می‌شود که کودک همچنان به کار در سطح خیابان ادامه دهد.

وی گفت: این کمک‌ها در قالب درمان، مسکن، تحصیل و تفریح به آنها و خانواده‌شان ارائه می‌شود اما دادن مبالغ زیاد از سوی برخی افراد که وضع مالی خوبی دارند باعث می‌شود به این کار ادامه دهند.

عباسی با بیان اینکه با این کار تکدی‌گری را در سطح خیابان و محلات ترویج داده‌ایم، گفت: خود من به شخصه اگر کسی به من مراجعه کند که تقاضای کمک مالی دارد؛ اول با او یک مصاحبه می‌کنم، ببینم چه نیازی دارد بعد او را به سمت مؤسسات خیریه، بهزیستی و ... هدایت می‌کنم. رسانه‌ها هم می‌توانند اگر فرد نیازمندی تحت پوشش بهزیستی آمد ولی کمکی دریافت نکرد از مسئولان بخواهند شفاف‌ پاسخ دهند. باید چنین فضایی در جامعه به وجود آید.

رفتار درست در مواجهه به متکدیان چیست؟

امیر آهن‌جان، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری اهواز نیز در پاسخ به این سؤال  به ایکنای خوزستان گفت: تکدی‌گری مدل‌ها و عناوین خاص خود را دارد. عده‌ای حرفه‌ای، عده‌ای آماتور و عده‌ای غیرحرفه‌ای هستند. ولی تکدی‌گری در قانون جرم محسوب می‌شود. متکدیانی که ما از سطح شهر اهواز جمع می‌کنیم، پس از انتقال به اردوگاه متکدیان، تحت پروسه غربال‌گری و تست و آزمایش‌های اولیه قرار می‌گیرند. اگر متکدی اهوازی باشد با خانواده او تماس گرفته شده و برخی خانواده‌ها تعهد می‌دهند، پس از آن اگر افراد متکدی بار دیگر توسط سیستم جمع‌آوری متکدیان دستگیر شدند، مجبور می‌شویم آنها را به دادگستری معرفی کنیم.

وی اظهار کرد: برخی از اینها متکدی حرفه‌ای هستند. متکدیان نیازمند واقعی جامعه ما نیستند. اگر کسی نیازمند واقعی باشد، دستگاه‌های کمک کننده مثل کمیته امداد، سازمان بهزیستی و خیریه‌هایی که در سطح استان هستند آنها را تحت پوشش قرار می‌دهند؛ چنانکه همین الان هم به نیازمندان کمک می‌شود و ماهیانه به آنها مبلغی تزریق می‌شود. در نتیجه همه متکدیان نیازمند واقعی نیستند.

آهن‌جان با بیان اینکه از تبریز به عنوان شهر بدون متکدی یاد می‌شود، گفت: در این شهر کمیته امداد، سازمان بهزیستی، شهرداری تبریز و تعداد زیادی مؤسسه خیریه جمع شدند، متکدیان سطح شهر را شناسایی کردند و ماهیانه به آنها کمک می‌کنند و افرادی که نیازمند واقعی هستند به مؤسسات خیریه مراجعه می‌کنند. در اهواز هم مؤسسات متعددی از جمله مؤسسه حضرت حجت(عج)، مؤسسه حضرت فاطمه(س)، مؤسسه 14 معصوم(ع) و ... به نیازمندان کمک می‌کنند. مؤسسات خیریه زیادی در اهواز داریم که برخی از آنها اشتغال ایجاد می‌کنند.

معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری اهواز اظهار کرد: افراد متکدی که نیازمند واقعی هستند باید به مؤسسات خیریه هدایت شوند. مردم صدقات و کمک‌های خود را به مؤسسات خیریه واگذار کنند تا کمک‌های آنها از این طریق به نیازمندان واقعی برسد. مردم باید با ما مشارکت کنند و عدم مشارکت آنها کار ما را سخت می‌کند.

وی اظهار کرد: به صورت فردی نباید با خشونت با افراد سائل برخورد کنیم؛ دین اسلام ما را از برخورد خشونت‌آمیز با سائل نهی کرده است. اما از جهت شرعی؛ کسی که فقیر نیست، بر او حرام است که مسئلت بجوید. تکدی‌گری بر کسی که فقیر نیست حرام است. اما وظیفه آن کسی که متکدی یا سائل نزد او می‌آید از نظر فردی این است که با خشونت و قهر با او برخورد نکند. اگر نتواند کمک کند، کمک نکند اما او را طرد نکند.