امام صادق(ع)؛ پیشرو در جهاد فرهنگی

امام جعفر صادق(ع) دارای القاب متعددی بودند که از آن جمله می‌توان به مشهورترین آنها صادق، صابر، فاضل و طاهر اشاره کرد.

مناقب آن حضرت بسیار است به طوری که از ابوحنیفه این جمله مشهور است كه گفت: «ما رأیت افقه من جعفر بن محمد» یعنی: «از جعفر بن محمد، فقیه تر ندیدم.» و اگر از زبان خود آن حضرت بشنویم ضریس می‌گوید: امام صادق در مورد این آیه شریفه: « كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ»، فرمود: «نحن الوجه الذی یوتی الله منهم» یعنی «ماییم آیینه‌ای كه خداوند از آن آیینه شناخته می‌شود».

بیشترین حجم روایات، احادیثی است كه از امام صادق(ع) نقل شده است، اهمیت معارف منقول از جعفر بن محمد(ص) به میزانی است كه شیعه به ایشان منسوب شده و شیعه جعفری نام برده می‌شود در دلیل این امر می‌توان گفت: یكی اینكه از دیگر ائمه عمر بیشتری نصیب ایشان شد و دیگری كه به مراتب مهمتر از اولی است، شرائط زمانی خاص حیات امام صادق(ع) است.

دوران امامت امام ششم مصادف با دوران ضعف مفرط امویان، انتقال قدرت از امویان به عباسیان و آغاز خلافت عباسیان است. امام با حسن استفاده از این فترت و ضعف قدرت سیاسی به بسط و اشاعه معارف دینی همت گماشت.

از عصر جعفری است كه شیعه در عرصه‌های گوناگون كلام، اخلاق، فقه، تفسیر صاحب هویت مستقل می‌شود و عظمت علمی امام صادق(ع) در حدی است كه ائمه مذاهب دیگر اسلامی از قبیل ابوحنیفه و مالک خود را نیازمند به استفاده از جلسه درس او می‌یابند و مناظرات عالمانه او با ارباب دیگر ادیان و عقاید نشانی از سعه صدر و وسعت دانش امام است. اهمیت این جهاد فرهنگی امام صادق(ع) كمتر از قیام خونین سید الشهداء(ع) نیست.

از آثار مكتوب امام صادق (ع) رساله به عبدالله نجاشی را می‌توان نام برد. نجاشی صاحب رجال معتقد است كه تنها تصنیفی كه امام به دست خود نوشته‌اند همین اثر است.

رساله‌ای كه شیخ صدوق در خصال و به واسطه اعمش از حضرت روایت كرده است شامل مباحث فقه و كلام.

كتاب معروف به توحید مفضل، در مباحث خداشناسی و رد دهریه كه املاء امام (ع) و كتاب مفضل بن عمر جعفی است.

كتاب الاهلیلجه كه آن نیز روایت مفضل بن عمر است و همانند توحید مفضل در خداشناسی و اثبات صانع است و تماما در بحارالانوار مندرج است.

مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه كه منسوب به امام صادق (ع) و بعضی از محققان شیعه از جمله مجلسی،‌ صاحب وسایل (حرعاملی) و صاحب ریاض العلما، صدور آن را از ناحیه حضرت رد كرده اند.

رساله‌ای از امام (ع) خطاب به اصحاب كه كلینی در اول روضه كافی به سندش از اسماعیل بن جابر ابی عبدالله نقل كرده است.

رساله‌ای در باب غنائم و وجوب خمس كه در تحف العقول مندرج است.

بعضی رسائل كه جابربن حیان كوفی از امام (ع) نقل كرده است.

كلمات القصار كه بعدها به آن نثرالدرد نام داده اند كه تماما در تحف العقول آمده است.

چندین فقره از وصایای حضرت خطاب به فرزندش امام موسی كاظم (ع) سفیان شوری،‌ عبدالله بن جندب، ابی جعفر نعمان احول، عنوان بصری،‌ که در حلیه الاولیاء و تحف العقول ثبت گردیده است.

همچنین دعاهایی که منتسب به این امام همام هستند را می‌توان نام برد که هر کدام در خود نکات تربیتی عظیمی دارند.

پس از عمری تلاش در زمینه گسترش دین الهی در ۲۵ شوال سال ۱۴۸ه‍.ق در ۶۵ سالگی این امام همام آماج کینه و زیاده‌خواهی منصور شد و توسط والی مدینه با انگوری زهرآلود مسموم و به شهادت رسیدند.