به گزارش
خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا)، به نقل از روابط عمومی دانشگاه مذاهب اسلامی، جلسه دفاعیه پایاننامه ناهید کریمی، دانشجوی رشته تاریخ اسلام، با عنوان «جایگاه و کارکرد دیوان استیفا در ایران میانه» با راهنمایی رضوی، فردا سهشنبه، 3 مردادماه جاری، از ساعت 11 تا 13 در سالن جلسات دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار میشود.
این پژوهش در جهت بررسی ساختار و کارکرد دیوان استیفاء در ایران اسلامی از سامانیان تا پایان سلجوقیان است. دیوانی که رسیدگی به امور مالی و تمام امور مملکت و تنظیم دخل و خرج را به عهده داشت دیوان استیفاء و کسی که محاسب دخل و خرج و عواید مالیاتی و به طور کلی عهده دار دیوان استیفاء بود را مستوفی می گفتند. این دیوان ریشه در ایران باستان دارد، در زمان ساسانیان دیوان مالیه بر عهده شخصی به نام واستریوشان سالار بوده است.
در چکیده این پایاننامه میخوانیم: با فتح ایران توسط اعراب مسلمان و در اختیار گرفتن نظام مالی ایران و دیوان خراج خود را با سازمانی منظم روبرو یافتند که در آن تصرفی نکردند و عمر برای دریافت خراج سرزمین های فتح شده همان نهادهایی را پذیرفت که خسرو انوشیروان نهاده بود. امور مالی در زمان عباسیان نیز در دست دیوان خراج بود. در دوران مورد بحث این دیوان که مهمترین دیوان اقتصادی است با عناوین دیوان خراج و دیوان استیفاء وجود داشته است و بعد از دیوان وزارت از بزرگترین دیوان ها بوده است. اما از زمانی که حکومت های آل بویه و سلجوقیان به نظام اقطاعی و واگذاری زمین متوسل شدند به مرور ایام جمع و جبایت مالیات از حوزه ی اختیار دیوان استیفاء خارج و به خود نظامیان واگذار شد و در نتیجه دیوان استیفاء بیکار ماند. پژوهش حاضر در پی پاسخ گویی به این سؤال بوده است که ضرورت های اقتصادی و میزان اهتمام حکومت های ایرانی دوره ی میانه در نهادینه کردن امور اقتصادی و تحول دیوان استیفاء در این دوران چه تأثیری داشته است. دستاورد پژوهش حاکی از این است که، اگر چه این دیوان در اعصار مختلف نام های مختلف و فراز و فرودهایی داشته است اما یکی از مهمترین دیوان های اداری بوده است که رسیدگی به امور مالی مملکت را به عهده داشته است.