شناخت، تبیین و ارائه طریق دینی؛ سه رسالت حوزه علمیه در امور مربوط به زن

معصومه ظهیری، عضو هیئت علمی جامعة‌الزهراء(س) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ضمن تبریک میلاد با سعادت حضرت معصومه(س) و روز دختر گفت: روز اول ذیقعده، آغاز دهه کرامت و میلاد با سعادت حضرت معصومه(س) و انتهای این دهه نیز میلاد پرخیر و برکت حضرت ثامن الحجج(ع) و فرصتی برای پرداختن بیشتر به موضوع کرامت انسانی و کرامت زنان است.

وی با اشاره به آیه اول سوره مبارکه نساء«يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا  افزود: خداوند، انسان را با کرامت و بزرگی و امتیازات ویژه نسبت به سایر موجودات خلق کرده و براساس آیه شریفه «... فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ » فتبارک الله به خود گفته است.

عضو هیئت علمی جامعةالزهراء(س) تصریح کرد: وقتی این کرامت ذاتی را خداوند به انسان بخشیده است فرقی نمی‌کند انسان زن و یا مرد باشد بنابراین نگاه تنقیص و فروافکنانه به جنسیت افراد چه ذکور و یا اناث مورد پسند قرآن کریم و روایات نیست.

ظهیری بیان کرد: البته قرآن در آیات متعدد در کنار این کرامتی که به انسان در برابر سایر موجودات بخشیده است شرط حفظ این کرامت را مقام بندگی عنوان کرده و فرموده است و «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» بنابراین تخصیصی بر آن قاعده عمومی زده است زیرا این کرامت همان طور که ما به امتیاز انسان نسبت به سایر موجودات است حفظ آن نیز شرط حفظ این کرامت ذاتی است.

عضو هیئت علمی جامعة الزهراء(س) عنوان کرد: انسان اگر از عقل و اراده خود در مسیر حیوانیت بهره ببرد نه تنها همانند آنان بلکه از آنان بدتر نیز خواهد شد و این مسئله به تصریح در آیات شریفه بیان شده است.

وی افزود: انسان چون مختار و دارای اراده است و می‌تواند مسیر خودش را انتخاب کند دارای امتیاز ویژه است به همین دلیل فرمود: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»(13 حجرات)؛ بنابراین کسی که در مقام بندگی و تقوا بالاتر باشد و سارعوا الی مغفرت باشد او دارای کرامت بیشتری است و زن و مرد و پیر و جوان و ... هم ندارد.

این محقق و مدرس حوزه علمیه بیان کرد: حضرت معصومه(س) که در دوره چند امام معصوم زندگی کرده است به لحاظ تقوا و کرامت به جایی رسید که حجت بر امام زمان خود شد و این به دست نمی‌آید مگر در پرتو علم، تقوا، ولایتمداری و امام‌مداری؛ مقامی که هیچ مردی در آن دوره نتوانست به آن دست یابد.

عضو هیئت علمی جامعةالزهراء(س) با اشاره به سخنانی از نهج‌البلاغه امام علی(ع) اظهار کرد: ایشان تعبیری به این مضمون دارند که بدترین انسان‌ها کسی است که جایگاه انسانی خود را نشناسند و آن را حفظ نکند بنابراین وقتی سخن از کرامت انسان به طور مطلق در برخی آیات دیده می‌شود باید در پرتو تخصیصی که از سوی دیگر آیات وجود دارد همچنین روایات تفسیر شود.

وی تاکید کرد: مقام انسانیت، بزرگی برای انسان نسبت به سایر موجودات می‌آورد و حریم و حرمت‌هایی ایجاد می‌کند ولی کرامت حقیقی، حفظ این جایگاه از سوی خود انسان با استفاده از عقل و اراده‌ای است که این عقل و اراده او را در مسیر اهداف متعالی هدایت کند.

وی تصریح کرد: همین که قرآن فرموده است اگر این قرآن بر کوه نازل می‌شد فرو می‌پاشید ولی بر انسان فرو فرستاده شد و بزرگ‌ترین بشر عالم یعنی پیامبر(ص) آن را تحمل فرمود و به عنوان معجزه ماندگار برای بشریت به یادگار گذاشت نشان از مقام والایی است که انسان در پرتو همین نگاه توحیدی می‌تواند کسب کند.

ظهیری تاکید کرد: بنابراین تفاوت انسان‌ها در تعقل و اعمالی است که از روی اراده خود و در راستای خوب اندیشیدن و الهی شدن انجام می‌دهند از این رو در انسانیت زن و مرد تفاوتی وجود ندارد بنابراین باید میان تساوی زن و مرد در خلقت انسانی با تفاوت‌های جنسیتی فرق بگذاریم تا دچار التقاط فکری و انحرافاتی که در طول تاریخ شاهد هستیم نشویم.

ظهیری در پاسخ به این سؤال که در دنیای غربی و اندیشه سکولار آنان تقریبا تکلیف هویتی زن روشن شده است اما در کشور ما دچار نوعی بی هویتی و سردرگمی هویتی در میان دختران و زنان هستیم از دید شما منشا آن چیست؟ عنوان کرد: هم در غرب و هم در ایران در طول تاریخ شاهد عکس‌العمل‌ها و واکنش‌هایی از سوی مردان و زنان نسبت به جایگاه دختر و زن بوده ایم و مختص ایران هم نیست و این واکنش‌ها ناشی از عملکرد فضاهای جمعی مانند زن در خانواده و جامعه بوده است یعنی گاهی آنچه را که حقوق واقعی زن و مطابق بر شریعت به آنان عطا نشده و مردان در صدد حذف آن برآمده و با برخی نگاه‌های نادرست دامنه آن را ضیق کرده‌اند و زنان نیز درصدد واکنش نسبت به آن برآمده‌اند و البته برخی نگاه های افراطی نیز از سوی برخی زنان در دنیا شکل گرفت که فمینیسم محصول این جریان است.

عضو هیئت علمی جامعةالزهرا(س) بیان کرد: شرایط اجتماعی مساوی و استعدادیابی و ظرفیت زن و مرد باید به درستی شناخته و از آن در جامعه و خانواده استفاده شود و چون این مسئله گاهی تشخیص درستی داده نشده است شاهد واکنش‌هایی هستیم؛ گاهی هم خلاهای حقوقی و اجتماعی و فرهنگی وجود دارد که باید به لحاظ قانونی و یا از طریق فرهنگسازی اصلاح شود تا این تقابل تشدید نشود.

ظهیری ادامه داد: با وجود اینکه در ابتدای انقلاب اسلامی گام‌های خوبی در مورد احقاق حقوق بانوان در زمینه حقوق خانوادگی و رفع تبعیض جنسیتی برداشته شد ولی به همه اهداف نرسیدیم لذا شاهد دوگانگی در هویت برخی زنان در جامعه هستیم که البته باید به فشارهای بسیار زیاد بیرونی نیز اشاره کرد که این فشارها عمدتا با هدف هویت زدایی از هویت و جایگاه زن مسلمان صورت می‌گیرد.

وی با اشاره به نقش حوزویان در این امور با بیان اینکه شناخت درست مسائل زن و خانواده و ارایه راهکار و تبیین موضوعات مهمترین رسالت این قشر است  تاکید کرد: اسلام نه دیدگاه محرومیت‌گرایانه و انزوا طلبانه و نه نگاه از سر تا پا تجددمآبانه را نسبت به زن پذیراست ولی گاهی در قوانین و جایگاه‌های اجتماعی در جامعه این مسئله رعایت نمی‌شود و ریشه عمده آن نیز در اصلاح باورها و فکرها و ذهن‌ها نهفته است.

عضو هیئت علمی جامعةالزهرا(س) با اشاره به سخن نغزی از امام معصوم که فرمود «المراة ریحانه لیست بقهرمانه» با بیان اینکه این تعبیر در جامعه ما به درستی ترسیم نشده است و در منطقة الفراغ دین نیز اموری مانند تحصیل و اشتغال با برخی موانع روبروست تصریح کرد: این مسئله به انضمام اینکه ما نسبت به جایگاه زن دچار خلا ارزشگذاری هستیم سبب بروز مشکلاتی است که شاهدیم.

ظهیری عنوان کرد: به عنوان نمونه یک زن خانه دارد و مادر آن طور که باید جایگاه والای او در جامعه به لحاظ حقوقی و فرهنگی تعریف شده نیست و ارزشگذاری نیز نشده است لذا می‌بینیم که گاهی شکستن دست و پای زن ورزشکار و دختر ورزشکار ما دیده می‌شود ولی زحمات یک مادری که همه عمرش را صرف بزرگ کردن و تربیت فرزندانش می‌کند دیده نمی‌شود بنابراین دختران به سمت جایگاه‌هایی می‌روند که هم دیده شوند و هم ارزشگذاری نسبت به آن صورت می‌گیرد.

عضو هیئت علمی جامعة الزهراء(س) ادامه داد: گاهی ما خودمان با عدم ارزشگذاری مثبت نسبت به برخی امور سبب می‌شویم تا سردرگمی هویتی برای دختران ایجاد شود بنابراین از یک سو باید در این مقولات تدابیری حقوقی و فرهنگسازانه داشته باشیم و از طرف دیگر نیز برای حقوق مشروع بانوان تنگی و ضیق ایجاد نکنیم.

استاد و محقق حوزه با بیان اینکه دو واحد درسی آموزش خانواده در دانشگاه کمترین اثر را در این مسئله دارد عنوان کرد: نمی‌گویم این آموزش‌ها بی ثمر است زیرا هر نوع آموزشی آثار خود را دارد ولی به هیچ وجه این مقدار کفایت نمی‌کند و از طرف دیگر اولویت‌بندی درست در جامعه و ارزشگذاری صحیح برای جایگاه‌های اجتماعی زنان ضرورت دارد.

ظهیری تاکید کرد: باید از دوره ابتدایی و پیش دبستانی در این مسئله کار کنیم و به فرزندان این موضوعات را به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم و از طریق رسانه‌های جمعی و منبر و خطابه و سخنرانی و ... آموزش دهیم زیرا هنوز تعداد زیادی از دختران ما از جایگاه خودشان بی اطلاع هستند و نسبت به حق و حقوق خود در خانه و خانواده و در تعامل با همسرشان آگاهی لازم را ندارند.

وی با بیان اینکه بحث فرهنگسازی و کار کردن روی ذهن و افکار مردم در این زمینه بسیار مهم و تاثیرگذار است ادامه داد: باید ذهن‌ها را در تحولات اجتماعی و برای هدایت آن به سمت و سویی که می‌خواهیم با خودمان همراه کنیم؛ زمانی در کشور ما کار مرد در خانه قابل ستایش نبود و بلکه مورد سرزنش قرار می‌گرفت و به نظر می‌رسد در صدر اسلام و بعد از آن هم این نگاه وجود داشته است به همین دلیل در روایات متعدد شاهد هستیم که پیامبر تاکید زیادی بر ثواب‌های خدمت مرد در خانه کرده است و ثواب‌هایی عجیب و غریب برای کار مرد در خانه قرار داده شده است تا در پرتو این توصیه‌ها، این فرهنگ اشتباه اصلاح شود و امروز شاهدیم که این مسئله بسیار کمرنگ است.

ظهیری با تاکید مجدد بر تمرکز بر روی ذهن مردان و ایجاد تغییر در نگرش آنان به زنان و دختران اظهار کرد: در کنار این مسئله رفع و اصلاح نابرابری‌های اجتماعی نیز باید وجود داشته باشد و کم کاری مدیران ما در مسایل اجتماعی برطرف شود زیرا اگر ما یک گام در تحولات اجتماعی عقب بمانیم ده سال جامعه عقبگرد خواهد کرد.