میعادگاه‌های شاخص مسلمانان در اروپا/ تلفیق طرح‌های اسلامی و انتزاعی + عکس

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بیست و یکم آگوست هر سال که مصادف با امروز، 30 مرداد است، به درخواست جمهوری اسلامی ایران از سوی سازمان همکاری اسلامی روز جهانی مساجد نامگذاری شده است. در سال 1348 شمسی(1969 میلادی) در چنین روزی مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است توسط صهیونیست‌ها به آتش کشیده شد.

مسجدالاقصی در اسلام دومین مسجد به شمار می‌آید و از نظر درجه اهمیت پس از مسجدالحرام و مسجدالنبی قرار می‌گیرد. از آنجا که مسجدالاقصی قبله نخست مسلمانان بوده، نزد آنان از جایگاهی والا برخوردار است. آغاز معراج پیامبر گرامی اسلام(ص) و نماز گزاردن حضرت در مسجدالاقصی که در سوره اسراء ذکر گردیده، موجب شده است که محبوبیت این مکان مقدس نزد مسلمانان دوچندان شود.

هم‌زمان با افزایش جمعیت مسلمانان در کشورهای اروپایی، تعداد مساجد نیز برای پاسخگویی به نیازهای عبادی و اجتماعی مسلمانان در حال افزایش است و در این میان برخی مساجد به خاطر ویژگی‌های منحصربه‌فرد بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.

در روز جهانی مساجد نگاهی به تعدادی از میعادگاه‌های مسلمانان در اروپا خواهیم داشت:

مسجد رییکا؛ سومین مسجد کرواسی

یکی از مساجد بزرگ و زیبای اروپا، مسجد رییکا در کرواسی است. مسجد رییکا نخستین مسجد این شهر و سومین مسجد کرواسی است که با هزینه‌ای بالغ بر 10 میلیون یورو ساخته و در سال 2013 افتتاح شد.

این مسجد یکی از زیباترین ساختمان‌های مذهبی اروپا است که با تلفیق طرح‌های انتزاعی و اسلامی ساخته شده است.

ساخته‌شدن این مسجد نتیجه ده‌‌ها سال آرزوی مسلمانان رییکا است که می‌خواستند فضایی برای انجام اعمال عبادی خود داشته باشند. نکته جالب در مورد این مسجد زیبا این است که طرح آن کار معماران زبردست نیست؛ بلکه توسط یکی از برجسته‌ترین مجسمه‌سازان کروات که در سال 2009 از دنیا رفت، طراحی شده بود.

این مجسمه‌ساز کروات، یک مدل مینیاتوری از این مسجد نیز ساخته بود که یکی از مجسمه‌های انتزاعی مشهور وی محسوب می‌شد. بعدها دو معمار کروات ساخت این طرح را برعهده گرفته و ایده مفهومی این مجسمه‌ساز را اجرایی کردند.

گنبد این مسجد در پنج بخش جداگانه ساخته شده؛ اما به لحاظ بصری یک جسم واحد به نظر می‌رسد. معماران این مسجد هنگام طراحی این گنبد احتمالاً مدل مساجد عثمانی در سواحل مدیترانه را در نظر داشته و یک معنای جدید به این تم قدیمی داده‌اند.

بازی موفقیت‌آمیز با اشکال هندسی سبب شده که این ساختمان به جای اینکه تنها یک اثر معماری باشد، بیشتر به یک مجسمه کاربردی تبدیل شود که هدفی فرهنگی و دینی دارد.

مسجد مرکزی کلن آلمان با معماری خیره‌کننده

آلمان بعد از فرانسه بیشترین جمعیت مسلمانان اروپا را در خود جای داده است. حدود 5 میلیون مسلمان در سراسر آلمان زندگی می‌کنند که بیشتر آنان ترک‌تبار هستند. حدود 3 هزار مسجد بزرگ و کوچک در این کشور فعالیت می‌کنند که عمدتاً تحت پوشش اتحادیه ترکی ـ اسلامی هستند.

مسجد کلن آلمان متعلق به ترک‌های مسلمان آلمان است و زیر نظر اتحادیه امور مذهبی ترکی - اسلامی ساخته شد. این مسجد پس از مناقشات و مجادلات بسیاری، از سوی شورای شهر کلن مجوز ساخت گرفت. گروه‌های مخالف این طرح مردم محلی، گروه‌ها و احزاب راست و نئونازی‌ها بودند که ساخت این مسجد را سبب قدرت بیش از حد مسلمانان در شهر کلن می‌دانستند؛ زیرا معتقدند که شهر کلن یک شهر مسیحی است.

در شهر کلن ۱۲% جمعیت شهر یعنی حدود 120 هزار نفر مسلمان هستند و این مسجد برای گنجایش ۲ تا ۴ هزار نمازگزار با مساحت 4 هزار و پانصد متر مربع طراحی شده است. این مسجد توسط معماری به نام «پائول بوهم» طراحی شده و کلیسای کاتولیک تئودور نیز در بودجه طراحی و ساخت این مسجد مشارکت داشته است.

قدردانی از مسلمانان با ساخت مسجد بزرگ پاریس

مسجد بزرگ پاریس یکی از بزرگ‌ترین مساجد فرانسه است. این کشور با حدود 7 میلیون مسلمان، بزرگ‌ترین جمعیت مسلمانان را در میان کشورهای اروپایی دارد. فرانسه حدود 3 هزار مسجد دارد که البته در جریان حملات تروریستی منسوب به داعش که در سال‌های اخیر در این کشور رخ داده، احساسات ضداسلامی شدت گرفته و مساجد متعددی تعطیل شده‌اند. البته حکومت احزاب راست‌گرا در این کشور نیز بر تشدید اسلام‌هراسی تأثیر داشته و مسلمانان فرانسه امیدوارند که در دوره ریاست‌جمهوری امانوئل مکرون فضای اسلام‌هراسی تا حدی بهبود یابد.

مسجد پاریس پس از جنگ جهانی اول به نشانه قدردانی از زحمات مسلمانان ساخته شد. مسجد بزرگ پاریس در زمان جنگ جهانی دوم پناهگاهی برای الجزایری‌ها و یهودیان اروپا بود که از دست آلمانی‌ها متواری بودند.

این مسجد با بهره‌گیری از سبک معماری مراکشی ساخته شده و مناره آن 33 متر ارتفاع دارد. این مسجد در سال 1926 توسط رئیس‌جمهور وقت فرانسه افتتاح شد.

وجود ديوارهاي خارجي سفيد كه به زيبايي موزاييک‌كاري شده، كنده‌كاري‌هاي زيبای چوبی که ديواره‌های محوطه داخلی را پوشانده‌، چند حياط كوچک داخلی با باغچه‌های بسيار مرتب، راهروهای داخلی و اماکن و محوطه‌های دنج، این مسجد را به مکانی امن و معنوی تبدیل کرده است.

مسجد بزرگ پاریس در واقع مؤسسه‌ای اسلامی است که مرکز بحث و گفت‌وگوهای اسلامی در فرانسه به شمار می‌رود و دیگر مساجد پاریس را اداره می‌کند. این مسجد در امور بسیاری از جمله ارتباط با دولت‌ها و نمایندگی‌های سیاسی کشورهای مسلمان و غیرمسلمان، امور ازدواج و طلاق، جلسات مشاوره، سازماندهی و اقامه نمازها و سفر حج، تبلیغ و ارشاد، انجام اعمال ماه رمضان، نظارت بر ذبح اسلامی، انجام مراسم خاکسپاری مسلمانان، کمک به محرومان و خانواده های بی‌سرپرست، زندانیان و بیماران، برگزاری اجلاس‌ها، طرح مباحث ادیان توحیدی ، خدمات کتابخانه و تشکیل جلسات آموزشی تفسیر، حدیث‌، فقه و تاریخ و تمدن فعالیت دارد.

مسجد پاریس علاوه بر شبستان دارای مدرسه، کتابخانه، سالن کنفرانس، رستوران، چایخانه، حمام و فروشگاه است و به استثنای سالن‌‌های سخنرانی امامان، قرائت‌خانه قرآن و نمازخانه، برای بازدید گردشگران در تمام سال باز و استفاده از رستوران سنتی با غذاهای کشورهای الجزایر، تونس و مراکش، چایخانه ،حمام (زنانه و مردانه) و مغازه‌های اشیای سنتی برای عموم آزاد است. در حال حاضر دليل بوبكر Dalil Boubakeur  ریاست اين مسجد را بر عهده دارد.

مسجد گنبد طلایی در لندن

جمعیت مسلمانان در انگلیس و ولز در سال 2014 میلادی به 3 میلیون و 46 هزار و 607 نفر رسیده است که برابر با 5.4 درصد از کل جمعیت این دو منطقه است. بر اساس گزارش دفتر آمار ملی انگلیس، در حال حاضر شمار مسلمانان در مناطقی از کلانشهر لندن، نزدیک به نیمی از کل جمعیت بومی این مناطق است و پیش بینی می‌شود که در یک دهه آینده اکثریت جمعیت این مناطق از مسلمانان باشند.حدود 2 هزار مسجد نیز در این کشور وجود دارند.

مسجد مرکزی لندن، همچون مساجد سنتی اسلام یک گنبد طلایی که از محوطه داخلی با اشکال سنتی اسلامی تزئین شده‌ است، دارد.

مسجد مرکزی لندن مسجد بزرگی در محله «وستمینستر» لندن واقع شده‌ است. این مسجد به مرکز اسلامی لندن متصل است. وینستون چرچیل در سال 1940 میلادی حمایت خود را از ساخت مسجد مرکزی لندن اعلام کرد و در ۲۴ اکتبر همان سال مقامات کابینه چرچیل در زمان جنگ ۱۰۰ هزار پوند برای خرید زمینی برای ساخت مسجد در لندن اختصاص دادند. این اقدام چرچیل با هدف حمایت کشورهای اسلامی در زمان جنگ صورت گرفت.

مسجد مرکزی لندن به صورت رسمی توسط جرج ششم در سال ۱۹۴۴ میلادی افتتاح و به عنوان یک هدیه به جامعه مسلمانان اهدا شد که به علت جنگ و دیگر دلایل افتتاح آن تا سال ۱۹۷۸ میلادی به تعویق افتاد.

طراحی این مسجد را فردریک گیبرد برعهده داشت که در سال ۱۹۷۸ میلادی تکمیل شد و بر بالای آن چون مساجد سنتی اسلام یک گنبد طلایی که از محوطه داخلی با اشکال سنتی اسلامی تزئین شده‌است، قرار داد.

ساختمان اصلی مسجد شامل دو سالن برای اقامه نماز و یک بخش سه طبقه دربرگیرنده سالن اجتماعات، کتابخانه، اتاق مطالعه، دفتر اجرایی و مناره‌‌ها است. سالن اصلی این مسجد که با هدف برطرف کردن نیاز معنوی جمعیت در حال رشد مسلمانان لندن و بازدید کنندگان مسلمان ساخته شده دربرگیرنده بیش از چهار هزار نمازگزار است، اما در عمل این تعداد از 6 هزار نفر نیز تجاوز می‌کند. غیر از چلچراغ‌ها و قالی‌های بسیار بزرگ، محوطه داخلی مسجد از وسایل چندانی برخوردار نیست.

مسجد جامع قرطبه در اسپانیا

مسجد جامع قرطبه، در شهر قرطبه واقع در اندلس یا اسپانیای امروزی است. بنای مسجد قرطبه تقریباً دو قرن و نیم به طول انجامید. نام قدیم مسجد قرطبه «جامع حضرة» بود.

مسجد قرطبه سومین بنای بزرگ جهان اسلام و از جمله بزرگ‌ترین و شکیل‌ترین مساجد اندلس در شهر قرطبه یا کوردوبا در اسپانیا است که از نظر زیبایى تزئینات و هنر معمارى اندلسى- اسلامى در نوع خود بى‌نظیر و شاید کم‌نظیر است.

ارتفاع مناره مسجد قرطبه۲۰ متر بوده و نمای این مناره از سنگ‌هاى مرمر منقش به نقوش اسلامى است، در ضلع جنوبی مسجد قرطبه مناره دیگری به شکل مربع، به طول۱۲متر و ارتفاع۹۳متر وجود دارد که متشکل از۵طبقه است، در این مناره۱۹در از جنس مس محکم و یک گنبد قرار دارد که بر روى ۳۶۵ ستون مرمری استوار است.

در مسجد قرطبه ۴هزار و۷۰۰ چلچراغ نور افشانى مى‌کند، این مسجد داراى یک‌هزار و۲۹۳ستون از جنس مرمر بوده که از این تعداد تنها یک‌هزار و۹۳ ستون باقی مانده است. مسجد قرطبه برای مدت سه قرن متوالی اهمیت و جایگاه خود را به عنوان یکی از شاهکارهای معماری اسلامی حفظ کرده است و جزو آثار به ثبت رسیده توسط سازمان جهانی یونسکو است.

آنچه که از بنای مسجد قرطبه طی مدت زمان ۲۰۰ سال باقی مانده است، به عنوان سومین بنای بزرگ جهان اسلام محسوب می‌شود که مساحت کنونی آن یک مستطیل ۱۴۰ در ۱۹۰ متر است که یک سوم آن را حیاطی با درختان پرتقال پوشانده شده و سه جانب آن را نیز رواق‌های تعمیرشده فرا گرفته است.

از نظر موقعیت مکانی این مسجد در قسمت جنوب غربی شهر قرطبه اسپانیا و در نزدیکی رود بزرگ الوادی قرار دارد که ۴ کوچه باریک از چهار جهت آن را در برگرفته‌اند.

از نکات قابل توجه، شباهت معماری این مسجد به معماری «مسجد جامع دمشق» است، آن هم به دلیل اینکه از مسجد جامع دمشق به عنوان مدلی برای ساخت این مسجد استفاده شده است.

مسجد السلام؛ بزرگترین مسجد هلند

مسجد السلام در شهر روتردام هلند یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین مساجد اروپای غربی است که ساخت آن پس از 11 سال در سال 2010 میلادی به پایان رسید.

اين مسجد در زمینی به مساحت  2 هزار و 600 متر با گنجایش 2200 نمازگزار در سه طبقه، با گلدسته‌ای به ارتفاع 50 متر و گنبدی به ارتفاع 25 متر توسط امارات ساخته شده است.

این مسجد که ساخت آن یک دهه به طول انجامید امروز یکی از شاخصه‌های فرهنگی و تمدنی مسلمانان در هلند محسوب می‌شود.

معماری اين مسجد تلفيقی از معماري مساجد دوره مملوکی مصر و معماری جديد مانند مسجد جميره در دبی است.

اسلام دومین دین بزرگ هلند است و مسلمانان حدود 6 درصد جمعیت 17 میلیونی این کشور را تشکیل می‌دهند.

مسجد «قل شریف» در بخش اروپایی روسیه

مسلمانان در فدراسیون روسیه حدود 20 میلیون نفر جمعیت دارند و بیش از 7 هزار مسجد در سراسر روسیه وجود دارد.

مسجد قل‌شریف یکی از بزرگ‌ترین مساجد روسیه در شهر قازان تاتارستان و در بخش اروپایی این کشور است.

مسجد۲ طبقه‌ای قل شریف، یک طبقه را به نیایش و یک طبقه را به موزه اسلامی خود اختصاص داده‌ است. گنبد مرکزی این مسجد ۳۹ متر و ۴مناره اصلی آن ۵۷متر ارتفاع دارند. بخش عمده‌ای از هزینه ساخت مسجد توسط مسلمانان تاتار اهدا شده‌ است.

عده‌ای اعتقاد دارند سبک معماری این مسجد وامدار سبک‌های بلغاری است؛ اما مؤلفه‌های آن به سبک عثمانی و دوره رنسانس شباهت دارد. در سال ۱۹۹۶به درخواست «مین‌تیمر شایمی‌یف»،رئیس‌جمهور وقت تاتارستان بازسازی مسجد آغاز شد و در سال  ۲۰۰۵در دوره جشن‌های هزاره قازان رسماً افتتاح شد. اقامه نماز جمعه در این مسجد یکی از مهم‌ترین و بزرگترین رویدادهای پایتخت تاتارستان محسوب می‌شود.

معصومه‌سادات حسینی