معیار سنجش دانشگاه مطلوب، «اخلاق» است نه «تولید مقاله»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، سیدضیاء هاشمی، سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، درباره دانشگاه مطلوب اسلامی از منظر حضرت امام خمینی(ره) اظهار کرد: دانشگاه دارای شاخص‌هایی است و شاید مهم‌ترین شاخصی که امام خمینی(ره) برای دانشگاه اسلامی تعریف و بیان می‌کنند این است که دانشگاه ایده‌آل و دانشگاه اسلامی، دانشگاهی است که می‌تواند سرنوشت و مقدرات کشور را تعیین کند و دانشگاه مترقی و مطلوب، دانشگاهی است که جامعه مطلوب را می‌سازد. تعابیر امام(ره) در مورد بلندی جایگاه دانشگاه، فراوان است و از نگاه ایشان، دانشگاه، سرنوشت جامعه را تعیین می‌کند و میزان موفقیت و ارتقای دانشگاه، با میزان موفقیت و رشد جامعه تناسب دارد. بنابراین از نگاه ایشان، دانشگاه تصویر آینده جامعه است، پس اگر ما جامعه خوبی می‌خواهیم باید دانشگاه خوبی داشته باشیم.

دانشگاه مطلوب در جامعه اسلامی و مطلوب از منظر حضرت امام(ره)، دانشگاهی است که بتواند استقلال کشور و آرمان‌های انقلاب را تضمین کند. آرمان‌های انقلاب شامل جمهوری اسلامی است که در آن استقلال و آزادی موج می‌زند. از نگاه حضرت امام(ره)، نباید وابستگی به بیگانه وجود داشته باشد و این استقلال از بیگانگان در گرو یک دانشگاه اسلامی است که بتواند ناظر به نیازهای جامعه فعالیت کند و مجهولات و سؤالات جامعه را پاسخ دهد. هم‌چنین دانشگاه مطلوب از منظر ایشان، دانشگاهی است که کانون علم و ارائه دهنده بالاترین سطح علم در جامعه بشری باشد.

لذا حوزه فرهنگی از دیدگاه حضرت امام(ره) با تعبیری به نام «تربیت» یا «تزکیه» یاد می‌شود یعنی دانشگاهیان و دانشجویان ما بایستی عالمانی باشند که جلوه‌هایی از «انسان کامل» را دارند و باید انسان‌هایی متخلق و مسئولیت‌پذیر باشند. متخلق بودن هم، به شجاعت، صداقت، کرامت و عدالت طلبی است، نه به تظاهر و ریاکاری. انسان‌هایی که در مقابل کژی‌ها و کج‌روی‌ها مقاومت می‌کنند، کسانی هستند که شجاعت و عدالت دارند و صادقانه در مقابل کج‌روی‌ها می‌ایستند، نه این‌که خودشان را با کژی‌ها و ضعف‌های موجود انطباق دهند بلکه در مقابل این ضعف‌ها، چه در درون و چه در بیرون دانشگاه باشد، قیام می‌کنند.

بنابراین دانشگاه مطلوب، دانشگاهی است که بتواند به استقلال و اقتدار کشور کمک کند و کانون انسان‌های شجاع و مسئولیت‌پذیر باشد. بنده معتقدم باید پیام حضرت امام(ره) را دوباره بازخوانی کرده و کلمات ایشان در مورد دانشگاه اسلامی را دوباره ببینیم. چگونه می‌شود در دانشگاه ما ظواهر مورد تأکید باشد اما به مبانی اخلاقی توجه نشود و چگونه می‌توان به دانشگاه مطلوب امام(ره) رسید، در حالی‌که دانشگاه ما در سطح جهانی فقط با تولید مقالات می‌خواهد حرف بزند. اگر دانشگاه ما نخواهد در جهت تبدیل علم به حوزه‌های مورد نیاز، جامعه مثلا ارتقای وضعیت صنعتی، معیشتی، فرهنگی و اجتماعی جامعه کمک کند، چه‌گونه می‌توانیم این علم را مطلوب تلقی کنیم، بنابراین باید آن‌چه در ادبیات دینی ما با عنوان «علم نافع» وجود دارد در دانشگاه موضوعیت پیدا کند.

امروز خودباوری در دانشگاه شکل گرفته و دانشگاهیان ما این جسارت و شهامت را دارند که در عرصه‌های مختلف ورود پیدا کرده و به استقلال کشور کمک کنند. اما در عرصه فرهنگی و اجتماعی نیازمند کار بیشتری هستیم؛ به این معنا که باید اعتماد بیشتری به دانشگاهیان داشته باشیم و عرصه بیشتری برای فعالیت دانشگاهیان فراهم کنیم. نگاه مبتنی بر بی‌اعتمادی به دانشگاهیان، مانع شکوفایی ظرفیت‌های آنان می‌شود. امروز که بنده به گذشته نگاه می‌کنم به این نتیجه می‌رسم که نسبت به دهه‌های قبل، دانشگاهیان ما می‌توانند در عرصه فرهنگی و اجتماعی، بهترین الگوها را به ما معرفی کرده، الگوهای ناکارآمد را به نقد بکشند، ضعف‌ها و نقدها را پیدا کنند و در جست‌و‌جو و کاوش علمی برای یافتن راه‌حل‌ها تلاش کنند.

بنده معتقدم علی‌رغم این‌که توانسته‌ایم در دو بُعد، شامل پرورش منابع انسانی و چهره‌های علمی و نخبه‌گان فراوان همانند 15 میلیون جمعیت دانشگاهی موفقیت داشته باشیم و خودباوری ملی در عرصه دانشگاهی افزایش پیدا کرده است، و ما می‌پذیریم در حوزه‌های مختلف از انرژی هسته‌ای تا صنایع مختلف و حوزه هنری تا اجتماعی، کارشناسان زبردستی از دانشگاه‌های ما فارغ‌التحصیل شده یا مشغول تحقیق و تدریس هستند، اما پیوند دانشگاه با جامعه هنوز جای کار دارد تا این دانشگاه بتواند رسالت اجتماعی خود را به خوبی ایفا کند. و به نظرم در مورد مطالبه حضرت امام خمینی(ره) از دانشگاه در این زمینه هنوز جای کار وجود دارد و لازم است که اولا پیوند دانشگاه با جامعه از حیث سازمانی و رسمی تقویت شود و سازوکارهای تعامل شایسته و مستمر بین دانشگاه و جامعه ایجاد شود و ثانیا اعتماد به دانشگاه افزایش پیدا کند؛ بدین معنی که دانشگاهیان فرصت پیدا کنند دیدگاه‌ها، نظرات و توصیه‌های خود را به شکل مطلوب و اثرگذار بیان کنند.

باید درِ صنعت به روی دانشگاه باز باشد، تا دانشگاه در این زمینه اثرگذار باشد، و در حوزه علوم انسانی باید دانشگاه‌های ما در عرصه‌های مختلف حضور پیدا کنند تا بتوانند مسائل را به شکل عینی مطرح کنند. ما نبایستی خط قرمزهای مختلفی را پیش روی حرکت دانشگاهیان ایجاد کنیم، و نباید محدودیت‌های محرمانگی را توسعه بدهیم بلکه باید داده‌ها و حمایت‌های لازم در اختیار دانشگاهیان باشد تا دانشگاهیان بتوانند لبیک‌ گوی توصیه امام خمینی(ره) در خدمت‌گذاری به جامعه باشند. 

یادآور می‌شود، مرکز فرهنگی دانشجویی امام، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی جهاد دانشگاهی در ویژه‌نامه‌ای با عنوان «دانشگاه تراز انقلاب اسلامی، بررسی ابعاد دانشگاه اسلامی تمدن‌ساز در نگاه امام خمینی(ره)» گفت‌وگو با سیدضیاء هاشمی، سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را منتشر کرده است.