حجتالاسلام حامد قربانزاده، کارشناس فضای مجازی، در گفتوگو با
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، با اشاره به اینکه در فضای مجازی دو شرط را بايد در نظر گرفت، اظهار کرد: اول شناخت فردی خوب از اسلام و غنای شخصی خود فرد تبليغكننده و دوم شناخت صحيح فضاي مجازي، دو شرطی است که باید برای تبلیغ در فضای مجازی در نظر گرفت. در واقع فرد بايد خودش اسلام را خوب شناخته باشد تا بتواند آن را به ديگران عرضه كند، در غير اين صورت با كپیكاری از ديگران نمیتوان مبلغ خوبی بود؛ چرا كه با يك سوال يك مخاطب درباره يك مسأله تمام بنيانهای فكري فرد در اين باره فرو میريزد.
وی افزود: درباره امر به معروف و نهی از منكر هم میبينيم كه يكی از شروط آن شناخت معروف و منكر است، گاهي اوقات میبينيم كه افراد نسبت به يك چيزی میآيند و فرياد «وا اسلاما» سر میدهند؛ در حالی كه آن عمل از ديدگاه اسلامی هيچ اشكالی ندارد و تنها به نظر آن فرد بد آمده است؛ نمونه آن هم بسيار شاهد هستیم فردی كه نسبت به موضوع مورد نظر اقدام كرده در انتها به اين موضوع بر میخورد كه اين عمل از نظر اسلام اشكالی نداشته است، بلكه از نظر خود فرد اشكالدار بوده است که در اينگونه موارد نمیشود ما نظرمان را به اسلام تحميل كنيم! نتيجه سردی و دلخوری فرد میشود و پيش خود میگويد كه چرا مسائل اينگونه پيش میرود؟ من كه قصد تبليغ دين را دارم، غافل از اينكه مشكل اصلی او نشناختن دين است.
این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: فرد باید در وهله اول دين را خوب بشناسد، سپس به شناخت فضای مجازی بپردازد. فضاي مجازي همانند فضای واقعی و بلكه وسيعتر از آن است. در فضای مجازی مخاطبان بسیاری داریم که میتوانیم برای هر یک از این مخاطبان اعم از کودکان، نوجوانان، میانسالان، دانشجویان، روستاییان و بانوان مطالبی مستقل تولید و نشر دهیم. هر كدام اينها میتواند هزار زيرشاخه داشته باشد؛ بنابراین بايد برای هر قشر و گروهی خوراك همان گروه را تهيه كرد و نمیتوان برای همه نسخه واحد پيچيد.
وی با اشاره به جذاب کردن گفتمان دینی در فضای مجازی گفت: شايد قبلا اگر يك كتابی از صفحه اول تا آخر آن كاملا متن بود، هيچ اشكالی نداشت، اما امروزه شاهد هستیم كه اكثر كتابهای منتشره جذابيتهای بصری همچون طراحی جلد را برای جذب مخاطب در نظر میگيرند و حتی حضرت آيتالله مكارم شيرازی به مناسبتی مطرح کردند که برای انتخاب اسم تفسيری كه برای قرآن نوشتهاند چندين و چند اسم در نظر گرفتهاند و از ميان همه آنها به اسم نمونه رسيدهاند. گاهی اوقات يك اسم میتواند جذاب باشد.
حجتالاسلام قربانزاده اظهار کرد: در تخريبهای رسانهای سعی میکنند با عناوین جذاب وارد شوند. برای مثال در تيترها شاهد هستیم که عنوان میکنند: «راز جدايي فلانی از فلانی»؛ بعد از آن كه به متن مراجعه میکنیم میبينیم كه اصلا هيچ ربطی بين آن افراد نبوده و نيست كه بخواهد جدايی صورت بگيرد يا اينكه اصلا هيچ اتفاقی نيفتاده است اما به دليل جذابيت تيتر شاهد هستیم که افراد بسياری آن را میخوانند و حتی بسیاری از کسانی که مطلب را نخواندهاند تنها به تیتر آن دامن میزنند؛ يعنی با همان خواندن تيتر آن را مسلم میپندارند و به شايعات مربوط به آن مسأله دامن میزنند.
وی بیان کرد: اينها همگی قدرت فضای مجازي است كه به راحتي يك فرد را به عرش اعلي میبرند و ديگري را به حضيض ذلت میرسانند. صد البته كه قادر اصلي بر اين مسأله خداست و ما میبينيم كه بعضی از شخصيتهايی كه سالها و ماهها رسانهها در بوق و كرنای بر ضد او میدمند در نهايت عزيز مردم میشوند؛ بنابراین لزوما اين نيست كه رسانه تأثيرگذار اصلی باشد، اما تاثيرگذاری بسيار زيادی دارد. تيتر يك روزنامه آبروی چندين ساله يك فرد را يك روزه به باد میدهد، آن تيتر را هزاران نفر میخوانند، اما تبرئه آن فرد را هيچكسی پوشش نمیدهد. اينها عرصههايی است كه شيطان وارد میشود و باید فکری به حال این موضوع کرد.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: بارها مقام معظم رهبری از اين موضوع گله كردهاند كه اگر يك فردی خلاف و جرمي را مرتكب شود، ما آن فرد را كه هيچ، خانواده او را هم از هستی ساقط ميكنيم كما اينكه چندی پیش شاهد بودیم که مادر يك خانواده در اثر فشار عصبي ناشي از تيتر يك روزنامه سكته و فوت كرد؛ در حالی كه آن فرد در نهايت از آن موضوع تبرئه شد، حال چه كسي پاسخگوي خون آن مادر میشود؟ خيلی از اوقات ما فراموش میكنيم كه قيامتی وجود دارد و روزی بايد نسبت به اين مسائل پاسخگو باشيم.
وی بیان کرد: امروزه زمينه برای كاركردن در فضای مجازی بسيار است و هر اندازه در زمينه جذابيتهای بصری بيشتر كار شود، میتوان خروجی بهتری از اين مسأله دریافت کرد؛ خوشبختانه مخاطبان اينترنت و فضای مجازی در ايران بسيارند و اين قابليت در اين دوران میتواند در جهت تبليغ دين و گسترش آن به كار گرفته شود، اما بسیاری از اوقات به دليل كمكاریمان اين فضا تبديل به ضد آن میشود، يعني ما در فضاي مجازي نسبت به دينمان میترسيم؛ چرا كه برای بسیاری از سوالات به دلیل عدم شناخت دقيق از دين پاسخی نداریم.
حجتالاسلام قربانزاده اظهار کرد: خلاقيت و ايدهپردازی نکته دیگری است که باید مدنظر قرار دهیم. هميشه بايد گروهی براي پاسخ دادن به شبهات و مشكلات باشند و گروه ديگری در زمينه توليد محتواي جذاب فعاليت كنند. مدتهاست كه بعضی از افراد به صورت انفرادی در اين زمينه قدم برداشتهاند و با توليد نقاشیها، بنرها، كليپ های تصويری و صوتی در اين زمينه گام بر میدارند؛ در حالي كه دو ضعف در اين زمينه وجود دارد، اول اينكه گاهی اوقات هنر وجود دارد، اما عمق ندارد، يعنی شناخت دقيق از اسلام نيست و تنها به همان ظاهر اكتفا میشود و در نهایت شاهد این موضوع میشویم که این امر تبدیل به ضد ارزش شده است.
وی بیان کرد: فيلمسازی قصد دارد كه به موضوع نماز بپردازد، اما معمولا در فيلمها میبينيم كه آن افراد فقير و ضعيف و ساده، نماز میخوانند يا معمولا خانوادههای ضعيف و فقير چادری هستند و خانوادههای ثروتمند اين خصلتها را ندارند. اين در واقع شايد در كوتاه مدت اثر داشته باشد، اما در بلند مدت باعث شده كه نماز خواندن در ميان خانوادههای ثروتمند ضدارزش باشد. برای اين موضوعات بايد چارهانديشي كرد.
دشمنان در باطل خودشان متحدند ولي ما در حق خودمان تفرقه داريم
این کارشناس فضای مجازی تصریح کرد: قسمت دوم ماجرا هم اين است كه بايد همافزايي صورت بگيرد، اما متأسفانه در اين زمينه جدايي صورت میگيرد. هيچ كسی، ديگری را قبول ندارد، در نتيجه خودش رأسا اقدام میكند؛ در حالي كه دشمنان در باطل خودشان متحدند ولي ما در حق خودمان تفرقه داريم؛ چرا كه مثلا آن فرد يك قسمت از اعتقاد ما را قبول ندارد، در نتيجه سريع بينمان جدايی میافتد و هر كسي راه خود را جدا میكند. ما بايد آستانه تحملمان را در برابر مخالفمان بالا ببریم.
گروههای جهادی و آتش به اختيار در فضاي مجازی تشكيل شود
وی با اشاره به جايگاه مخاطبشناسی در گفتمان دینی در فضای مجازی گفت: شايد در گذشته يك مبلغ دينی براي يك روستا و بلكه روستاهای اطراف تبليغ دين میكرد و اتفاقا موفق هم بود اما امروزه فضای كار بسيار گسترش يافته و بايد از اين فرصت استفاده كرد. امروزه ما مخاطبان بسيار گستردهای برای صحبت كردن داريم، كاري كه بايد كرد اين است كه برای هر قشر و گروهی يك عده از افراد مأمور شوند و اقدام به فعاليت كنند. يك نفر نمیتواند همه اين بارها را بر دوش بردارد و اينجا همان جايي است كه بايد همافزايي صورت بگيرد و گروههای جهادی و آتش به اختيار در فضاي مجازی تشكيل شود. تنها لازمه آن بالابردن تحمل افكار مخالف در ميان خودیهاست.
حجتالاسلام قربانزاده با اشاره به ميزان اهتمام سازمانها و نهادهای فرهنگی به مطالب دینی در فضای مجازی گفت: چند سال پیش سازمانهايی با اهداف بسيار عالي در اين زمينه وارد شدند و با راهاندازی سايتها و خبرگزاریها و كليپهايی در اين زمينه گام برداشتند، اما این فعالیتها در همان عرصه متوقف شد و دیگر آنها پا در عرصههای جديد نگذاشتند که البته ترس از آبرو و مشكلات آن باعث میشود که متدينين در هر زمينهای وارد نشوند.
وی ادامه داد: سالها فضای فيلمسازی و ويدئویی آلوده بود و متدينين از آن دوری میكردند، وقتي كه مجموعه نظام تصميم گرفت در آن زمينه وارد شود، دشمن به سمت اينترنت رفت. فضاي چت در مسنجرها تا مدتها به شدت آلوده بود. علت اصلي هم عدم حضور متدينين بود. تا آنکه آنها به اين نتيجه رسیدند كه بايد در اين فضا حضور داشته باشند و در نهایت فضای مسنجرها و پيام رسانها عوض شد، يعني زمانی كه متدينين به آن عرصه وارد شدند، دشمنان عرصه كار را عوض كردند و در زمينه ديگری وارد شدند. تا ما بخواهيم با جلسات و همانديشیها و گفتگوها به حضور در آن زمينه برسيم و تصميم بگيريم كه وارد آن بشویم، دشمنان دوباره زمين را عوض میكنند؛ بنابراین لازم است كه هميشه افرادی باشند و اين زمينهها را شناسايی كنند تا به محض ايجاد آن از همان اول آن فضا در دست متدينين باشد تا بعدها با مشكلات بعدي كنار نيايند.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: مقابله كردن و بلكه تهاجم در اين عرصهها در ابتدا شايد آسان باشد، اما به مرور دير میشود و متأسفانه میبینیم زمانی وارد شدهايم و ادعاي فتح الفتوح در زمينهای را داريم در حالي كه دشمن آن زمين را سوزانده و ما زمين سوخته را فتح كردهايم و خودش در جای ديگري در حال كار كردن است. براي اين موضوع بايد كمی آستانه تحمل مان را بالاببريم و از طرف ديگر با مخاطب هميشه همراه باشيم.