افول شعر آئینی در نبود تسلط به قالب‌های شعر است
گروه ادب: مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری قم با بیان اینکه اشعار آئینی باید بهترین سروده شعرا باشد، تاکید کرد: توجه به محتوای آئینی در کنار شناخت و به کارگیری ابزارهای شاعرانگی و هنری، دو بال موفقیت در عرصه شعرسرایی آئینی است.
محمد غفاری، مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری قم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، درباره پشتوانه تحقیقاتی که شعرسرایی دینی، مناجاتی و آئینی باید از آن برخوردار باشد اظهار کرد: شعر آئینی حتما باید بر اساس اندیشه و مفاهیم ادعیه، قرآن کریم و سیره و سنت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) باشد.
وی با بیان این مطلب ادامه داد: شاعر باید توانایی آن را داشته باشد که شعر را در راستای بیان محفوظات ذهنی خود به کار بگیرد. نوشتن فرم و قالب، راهی است برای آن که شاعر بتواند مسائل را در ذهن خود تثبیت کند. شاعر می‌تواند فکر و اندیشه‌ای را که در ذهن دارد، به وسیله قلم بر صفحه کاغذ بنشاند و در قالب شعر به آن جان دهد و ارزش‌گذاری کند. این رویکرد سبب می‌شود که شعر خلق شده، تاثیرگذار باشد و محتوایی که در پشت آن جای دارد حائز اهمیت است.
این شاعر در بخشی دیگر از توضیحاتش در این باره که ظرف و مظروف شعری و کلامی که قرار است بر صفحه کاغذ نقش ببندد باید چه صورتی داشته باشد، افزود: مردم کشور ما به شعر و هنر علاقه فراوانی دارند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند؛ از این رو شعر می‌تواند بستری برای انتقال مفاهیم مناجات و قرآن کریم باشد.
وی اظهار کرد: مناسب آن است که این بستر را با مفاهیمی پر کنیم که از سیره زندگی و اندیشه بهترین‌های خلقت و تاثیرگذارترین افراد هستی نشئت گرفته باشد. کلمات ائمه معصوم(ع) و سیره زندگی آنها، نماد و الگوی همیشگی برای ماست. شعر پل ارتباطی میان زندگی، سیره و سلوک، رفتار و تاریخ اهل بیت(ع) با مردم است که با استفاده از ابزار هنر این مفاهیم را منتقل می‌کند.
غفاری با تاکید بر اینکه شاعر نمی‌تواند از دغدغه‌های اجتماعی اطراف خود بگذرد، گفت: وی نمی‌تواند از حس و حال بیرونی که می‌بیند برای شعر الهام نگیرد. در واقع شعرا اتفاقات پیرامونی خود را درونی می‌کنند و درونیات خود را در قالب شعر در می‌آورند. برای مثال حس و حال محرم روی شاعر اثر می‌گذارد و در شعر وی نمود پیدا می‌کند. شاعر نمی‌تواند در این فضا قرار بگیرد و شعرش رنگ و بوی آن را نداشته باشد.
وی به ماه رمضان در همین باره اشاره کرد و ادامه داد: وقتی شاعر در فضای مناجات و ماه رمضان قرار می‌گیرد، ناخودآگاه این موضوع در شعرش نمود بیرونی می‌یابد. در عین حال بخشی از حوزه شعرسرایی دینی و مناجاتی به حس و حال بیرونی مربوط می‌شود و بخش دیگر که برای بهتر و عمیق‌‌تر شدن شعر شاعر باید به آن توجه داشت، مطالعاتی است که شاعر باید به آن توجه کند.
غفاری با اظهار اینکه شاعر باید به مطالعه بپردازد تا شعرش اثرگذار باشد، افزود: این موضوع باید آن قدر عمیق بوده و با وجودش آمیخته شده باشد که به صورت ملکه ذهن شاعر درآید. وقتی این مطالب در ذهن شاعر انباشه و دسته‌بندی شد، ناخودآگاه در شعر نیز نمود می‌یابد.
وی به اشعار مولوی در همین راستا اشاره کرد و گفت: وی درصدد این نبوده است که درس اخلاق بگوید، بلکه اندیشه مولوی که حاصل سال‌ها ممارت در حوزه مباحث دینی و تحقیق در حوزه علمیه و رسیدن به درجه اجتهاد بوده، به صورت ناخودآگاه شعر وی را نیز سرشار از معارف می‌کند.
غفاری با اشاره به اینکه مولوی به صورتی غیر از این نمی‌تواند شعر بگوید و این رویکرد، درونیات وی را شامل می‌شود، ادامه داد: مطالعه برای شاعر ضروری است و این موضوع فراتر از خواندن مطالب است. به این معنی که شاعر باید به کشف و شهود برسد و مطالبی را که آموخته است منتقل کند.
وی یادآور شد: انتقال مفاهیم دینی و مناجاتی با زبان شعر، کار را سخت‌تر می‌کند. شاعر باید آنقدر بر مباحث تسلط داشته باشد که خواننده عام هم از او تاثیر بپذیرد. بر همین اساس است که بسیاری از اشعاری که در تاریخ ادبیات می‌بینیم، سروده افرادی است که خود عالم، مجتهد و حکیم بوده‌اند و می‌توانستند بهترین مفاهیم را منتقل کنند.
غفاری درباره دور ماندن شعرای نوقلم از ورطه آزمون و خطا و گرفتار شدن به حوزه انحراف در نتیجه برداشت‌های ناصحیح از مناجات و آیات، اظهار کرد: یک شاعر هنگامی می‌تواند در حوزه شعر به پختگی برسد که از مبانی شعر عبور کرده باشد. در این جاست که شاعر باید به سراغ مفاهیم آئینی و اهل بیتی(ع) برود.
وی افزود: شاعری که توانست بر ابعاد مختلف شعر تسلط یابد و قالب‌های مختلف شعری و ابزارهای هنری را مانند آرایه‌ها و هنرهای شعر به کار گیرد، باید از این حوزه عبور کند تا بتواند مفاهیم آئینی ذهنش را به مخاطب منتقل کند.
غفاری به رویکرد شاعرانگی خود اشاره کرد و گفت: وقتی شعرسرایی را شروع کردم، به سرودن اشعار آئینی توصیه نمی‌شدم. بیشتر شعر عاشقانه و آزاد می‌گفتم و پرنده خیال خودم را مجبور نمی‌کردم که روی موضوعی خاص پرواز کند. ابتدا شعر را برای خود به تثبیت رساندم و پس از آن که توانستم به اصطلاح گلیم خود را از آب بیرون بکشم، به مسائل دیگر فکر کردم و توانستم روی موضوع خاص تمرکز کنم و در آن باره شعر بگویم.
این شاعر تصریح کرد: همیشه قرار نیست که شاعران از ابتدا شعر آئینی بسرایند. شعر آئینی باید بهترین اشعار ما باشد و قوتی به اوج پختگی در حوزه شعر رسیدیم و تسلط پیدا کردیم، شعر آئینی بگوییم. شعر آئینی که دور از شاعرانگی و تسلط بر ابزار این حوزه باشد، اثرگذار نخواهد بود. شعر باید دو بال داشته باشد؛ شاعرانگی، فرم و آنچه در ظاهر است و از این سو، محتوا، مضمون و مفهوم که باید هر دو در کنار هم پرواز کنند تا بتوان در این عرصه موفق شد.
