بازگشت به دنیا؛ تحلیل و بررسی مساله رجعت
کتاب بازگشت به دنیا(تحلیل و بررسی مساله رجعت) نوشته خدامراد سلیمیان به چاپ ششم رسید.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شبستان نوشت: کتاب «بازگشت به دنيا در پايان تاريخ (تحليل و بررسى مسئله رجعت)» اثر خدامراد سليميان، پژوهشى است درباره رجعت و بازگشت برخى مردگان مؤمن و كافر، بعد از ظهور امام زمان(ع) كه به زبان فارسى و در سال 1384شمسی نگارش يافته است.
از آنجايى كه اعتقاد به رجعت همواره با مشكلاتى روبه‌رو بوده و به‌ويژه ديدگاه عالمان اهل‌سنت درباره اين موضوع مشكلات را دوچندان ساخته است، مؤلف تحقيق واقع‌بينانه و به دور از سطحى‌نگرى درباره اين موضوع را برخود فرض ديده و اقدام به تأليف اين اثر کرده است.
كتاب با مقدمه مؤلف آغاز شده و مطالب در ۱۰ فصل تدوين شده است. مؤلف بر اين باور است گرچه پيشينه اين بحث به اديان قبل از اسلام برمى‌گردد، اما به يقين بحث رجعت از شمار موضوعاتى است كه پيامبر اسلام(ص) و روايات شيعى از آن به تفصيل سخن گفته و نوشته‌هاى فراوانى نيز به اين مهم پرداخته‌اند.
وى كتاب سليم‌بن قيس هلالى را جزء اولين كتب كه در مورد اين موضوع بحث كرده مى‌داند و از ديگر كسانى كه رواياتى چند از مسئله رجعت را در نوشته‌هاى خود ذكر كرده‌اند را على‌بن ابراهيم در تفسير قمى، محمدبن يعقوب كلينى در كافى، شيخ صدوق در من لايحضره الفقيه، شيخ مفيد در ارشاد دانسته است.
نويسنده در مقدمه به مسائلى كه باعث كم‌توجهى به بحث رجعت شده پرداخته و عواملى چون تلاش مخالفان در محو اين اعتقاد، درك سطحى و غلط برخى موافقان و نسبت دادن برخى عقايد غلات به تمامى شيعيان را از جمله دلايل آن برشمرده است.وى در فصل اول كتاب، رجعت در لغت را به «بازگشتن به جايى كه پيشتر در آن بوده» معنا كرده و به بررسى واژگانى آن، دردو قسمت، پرداخته است:
الف) در معناى اصطلاحى و كتب اعتقادى: اعتقاد به بازگشت دو گروه از مؤمنان و كافران محض پس از ظهور حضرت مهدى(ع).
ب) چيستى رجعت: مؤلف با استفاده از مجموع آيات، روايات و بيان دانشمندان بزرگ شيعه چنين استنباط مى‌كند كه رجعت، عالمى است با ويژگى‌هاى خاص خود كه نه دقيقاً همچون عالم دنياست و نه همانند عالم آخرت، در عين حال برزخ هم نيست؛ عالمى است با تعريف خاص خود. علامه طباطبايى(ره) قيامت را بالاترين درجه كشف و شهود دانسته و رجعت در مرتبه ميانى و پايين‌تر از اين دو ظهور حضرت مهدى(عج) قرار دارد.
فصل دوم، رجعت را از منظر مذاهب اسلامى همچون شيعيان، اهل‌سنت، سبانيه (سبئيه ـ منسوبين به شخصيت موهوم عبدالله بن سبا) و كيسانيه بررسى مى‌كند.
ديدگاه اهل‌سنت به نقل از علامه طباطبايى چنين بيان شده است: اهل‌تسنن اگرچه به ظهور حضرت مهدى(ع) اعتراف و آنرا به طور متواتر از پيامبر اكرم(ص) نقل كرده‌اند، رجعت را انكار كرده و قول به رجعت را از ويژگى‌هاى شيعه برشمرده‌اند و در اين زمينه، بعضى از آنان كه منتسب به شيعه هستند نيز به آنان ملحق مى‌شوند.
فصل سوم، به زمانى كه رجعت در آن واقع خواهد شد پرداخته و آنرا هم‌زمان با ظهور حضرت مهدى(ع) و يكى از معجزات آن حضرت شمرده است.
در اين فصل مدت توقف امام حسين(ع)، حضرت على(ع) و رسول اكرم(ص) در زمان رجعت مورد بررسى قرار گرفته است.
در فصل چهارم، به دنبال بررسى اينكه آيا رجعت امكان دارد يا خير، ادله نقلى از آيات قرآن، بر وقوع آن را بيان كرده و ديدگاه دانشمندان و مفسران شيعه و عامه را ذيل آيات آورده است.
فصل پنجم، در سه بخش، بحث رجعت در آخرالزمان را بررسى كرده است:
۱- آيات تأويل شده به رجعت در آخرالزمان مانند آيه 82 و 83 سوره نمل، 47 كهف، 19 و 20 فصلت.
۲- روايات معصومان(ع) كه به دو دسته كلى تقسيم شده است: الف) رواياتى كه به تحقق رجعت در امت‌هاى گذشته اشاره مى‌كند. ب) رواياتى كه وقوع آن را در آستانه برپايى قيامت وعده داده‌اند.
۳- رجعت از نگاه ادعيه و زيارات؛ به بيان ادعيه و زيارت‌نامه‌هايى كه به رجعت اشاره كرده‌اند، به همراه ترجمه آنها پرداخته است مانند: دعاى عهد، زيارت جامعه كبيره، زيارت امام حسين(ع) در روز عرفه.
در فصل ششم، شبهات و اشكالات مطرح شده در مورد رجعت نقد و بررسى شده است؛ از جمله اين شبهات است: رجعت مستلزم تناسخ است، گرفتن شده رجعت از عقايد عبدالله‌بن سبا و يهوديت، تعارض آن با فلسفه معاد، منافات داشتن آن با تلقين ميت، معارض بودن آن با آيات قرآن.
در فصل هفتم، گروه‌ها و افرادى كه به دنيا بازخواهند گشت معرفى و آيات و روايات مربوط به آنها بيان شده است.
از جمله مباحث اين فصل مى‌توان به مسئله رجعت پيامبر اكرم(ص) و پيامبران گذشته(ع)، رجعت على(ع)، اولين رجعت كنندگان از معصومين(ع) و بشارتى كه به ياران خاص ايشان براى رجعت داده شده از جمله مفضل بن عمر، سلمان فارسى و عبدالله بن شريك عامرى؛ رجعت برخى از اصحاب پيامبران(ع) و زنان رجعت كننده مانند ام ايمن، سميه مادر عمار بن ياسر و زبيده اشاره كرد.
فصل هشتم، به بررسى ديدگاه‌ها در مورد تكليف در زمان رجعت پرداخته است. و فصل نهم، فلسفه و هدف رجعت را از احاديث و سخنان بزرگان استنباط و بيان كرده است؛ مانند: تكامل بيشتر مؤمنان، تحمل كيفرهاى دنيايى و معذب شدن كافران به هنگام ديدن دولت حق.
نويسنده در فصل دهم، به نتيجه‌گيرى پرداخته و با اشاره به اينكه رجعت، از ويژگى‌هاى شيعه به شمار آمده و در طول تاريخ همواره بين عالمان شيعه و عامه، مناظره‌هاى فراوانى در اين زمينه اتفاق افتاده است، بيان مى‌دارد كه اگرچه درباره اين مسئله در ميان شيعيان اتفاق نظر وجود دارد، ولى در خصوص چگونگى و ويژگى‌هاى آن اختلافاتى به چشم مى‌خورد.
گفتنی است، اين کتاب براي ششمين بار از سوی بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم) چاپ و روانه بازار کتاب شده است.
از آنجايى كه اعتقاد به رجعت همواره با مشكلاتى روبه‌رو بوده و به‌ويژه ديدگاه عالمان اهل‌سنت درباره اين موضوع مشكلات را دوچندان ساخته است، مؤلف تحقيق واقع‌بينانه و به دور از سطحى‌نگرى درباره اين موضوع را برخود فرض ديده و اقدام به تأليف اين اثر کرده است.
كتاب با مقدمه مؤلف آغاز شده و مطالب در ۱۰ فصل تدوين شده است. مؤلف بر اين باور است گرچه پيشينه اين بحث به اديان قبل از اسلام برمى‌گردد، اما به يقين بحث رجعت از شمار موضوعاتى است كه پيامبر اسلام(ص) و روايات شيعى از آن به تفصيل سخن گفته و نوشته‌هاى فراوانى نيز به اين مهم پرداخته‌اند.
وى كتاب سليم‌بن قيس هلالى را جزء اولين كتب كه در مورد اين موضوع بحث كرده مى‌داند و از ديگر كسانى كه رواياتى چند از مسئله رجعت را در نوشته‌هاى خود ذكر كرده‌اند را على‌بن ابراهيم در تفسير قمى، محمدبن يعقوب كلينى در كافى، شيخ صدوق در من لايحضره الفقيه، شيخ مفيد در ارشاد دانسته است.
نويسنده در مقدمه به مسائلى كه باعث كم‌توجهى به بحث رجعت شده پرداخته و عواملى چون تلاش مخالفان در محو اين اعتقاد، درك سطحى و غلط برخى موافقان و نسبت دادن برخى عقايد غلات به تمامى شيعيان را از جمله دلايل آن برشمرده است.وى در فصل اول كتاب، رجعت در لغت را به «بازگشتن به جايى كه پيشتر در آن بوده» معنا كرده و به بررسى واژگانى آن، دردو قسمت، پرداخته است:
الف) در معناى اصطلاحى و كتب اعتقادى: اعتقاد به بازگشت دو گروه از مؤمنان و كافران محض پس از ظهور حضرت مهدى(ع).
ب) چيستى رجعت: مؤلف با استفاده از مجموع آيات، روايات و بيان دانشمندان بزرگ شيعه چنين استنباط مى‌كند كه رجعت، عالمى است با ويژگى‌هاى خاص خود كه نه دقيقاً همچون عالم دنياست و نه همانند عالم آخرت، در عين حال برزخ هم نيست؛ عالمى است با تعريف خاص خود. علامه طباطبايى(ره) قيامت را بالاترين درجه كشف و شهود دانسته و رجعت در مرتبه ميانى و پايين‌تر از اين دو ظهور حضرت مهدى(عج) قرار دارد.
فصل دوم، رجعت را از منظر مذاهب اسلامى همچون شيعيان، اهل‌سنت، سبانيه (سبئيه ـ منسوبين به شخصيت موهوم عبدالله بن سبا) و كيسانيه بررسى مى‌كند.
ديدگاه اهل‌سنت به نقل از علامه طباطبايى چنين بيان شده است: اهل‌تسنن اگرچه به ظهور حضرت مهدى(ع) اعتراف و آنرا به طور متواتر از پيامبر اكرم(ص) نقل كرده‌اند، رجعت را انكار كرده و قول به رجعت را از ويژگى‌هاى شيعه برشمرده‌اند و در اين زمينه، بعضى از آنان كه منتسب به شيعه هستند نيز به آنان ملحق مى‌شوند.
فصل سوم، به زمانى كه رجعت در آن واقع خواهد شد پرداخته و آنرا هم‌زمان با ظهور حضرت مهدى(ع) و يكى از معجزات آن حضرت شمرده است.
در اين فصل مدت توقف امام حسين(ع)، حضرت على(ع) و رسول اكرم(ص) در زمان رجعت مورد بررسى قرار گرفته است.
در فصل چهارم، به دنبال بررسى اينكه آيا رجعت امكان دارد يا خير، ادله نقلى از آيات قرآن، بر وقوع آن را بيان كرده و ديدگاه دانشمندان و مفسران شيعه و عامه را ذيل آيات آورده است.
فصل پنجم، در سه بخش، بحث رجعت در آخرالزمان را بررسى كرده است:
۱- آيات تأويل شده به رجعت در آخرالزمان مانند آيه 82 و 83 سوره نمل، 47 كهف، 19 و 20 فصلت.
۲- روايات معصومان(ع) كه به دو دسته كلى تقسيم شده است: الف) رواياتى كه به تحقق رجعت در امت‌هاى گذشته اشاره مى‌كند. ب) رواياتى كه وقوع آن را در آستانه برپايى قيامت وعده داده‌اند.
۳- رجعت از نگاه ادعيه و زيارات؛ به بيان ادعيه و زيارت‌نامه‌هايى كه به رجعت اشاره كرده‌اند، به همراه ترجمه آنها پرداخته است مانند: دعاى عهد، زيارت جامعه كبيره، زيارت امام حسين(ع) در روز عرفه.
در فصل ششم، شبهات و اشكالات مطرح شده در مورد رجعت نقد و بررسى شده است؛ از جمله اين شبهات است: رجعت مستلزم تناسخ است، گرفتن شده رجعت از عقايد عبدالله‌بن سبا و يهوديت، تعارض آن با فلسفه معاد، منافات داشتن آن با تلقين ميت، معارض بودن آن با آيات قرآن.
در فصل هفتم، گروه‌ها و افرادى كه به دنيا بازخواهند گشت معرفى و آيات و روايات مربوط به آنها بيان شده است.
از جمله مباحث اين فصل مى‌توان به مسئله رجعت پيامبر اكرم(ص) و پيامبران گذشته(ع)، رجعت على(ع)، اولين رجعت كنندگان از معصومين(ع) و بشارتى كه به ياران خاص ايشان براى رجعت داده شده از جمله مفضل بن عمر، سلمان فارسى و عبدالله بن شريك عامرى؛ رجعت برخى از اصحاب پيامبران(ع) و زنان رجعت كننده مانند ام ايمن، سميه مادر عمار بن ياسر و زبيده اشاره كرد.
فصل هشتم، به بررسى ديدگاه‌ها در مورد تكليف در زمان رجعت پرداخته است. و فصل نهم، فلسفه و هدف رجعت را از احاديث و سخنان بزرگان استنباط و بيان كرده است؛ مانند: تكامل بيشتر مؤمنان، تحمل كيفرهاى دنيايى و معذب شدن كافران به هنگام ديدن دولت حق.
نويسنده در فصل دهم، به نتيجه‌گيرى پرداخته و با اشاره به اينكه رجعت، از ويژگى‌هاى شيعه به شمار آمده و در طول تاريخ همواره بين عالمان شيعه و عامه، مناظره‌هاى فراوانى در اين زمينه اتفاق افتاده است، بيان مى‌دارد كه اگرچه درباره اين مسئله در ميان شيعيان اتفاق نظر وجود دارد، ولى در خصوص چگونگى و ويژگى‌هاى آن اختلافاتى به چشم مى‌خورد.
گفتنی است، اين کتاب براي ششمين بار از سوی بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم) چاپ و روانه بازار کتاب شده است.
