ارائه مقاله مجید معارف در سمینار بین‌المللی دانشگاه علیگر هندوستان
گروه دانشگاه: رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران، در سمینار «عقلانیت و معنویت؛ نقش ایران و هند در توسعه کلام» که در هند در حال برگزاری است، به ارائه مقاله خود با عنوان «حجیت عقل و کارکرد آن در آیات و روایات» پرداخت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، سمینار بین‌المللی «عقل و دین، راهی برای مقابله با افراطی‌گری» با همکاری بخش مطالعات اسلامی دانشگاه اسلامی علیگر دهلی‌نو هندوستان و رایزنی فرهنگی ایران از ۱۵شهریورماه به مدت 3 روز در این دانشگاه برگزار در حال برگزاری است.
در این سمینار مجید معارف، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران در کنار تعدادی از استادان هندی به ارائه مقاله خود درباره موضوع سمینار پرداخت، عنوان مقاله معارف، «حجیت عقل و کارکرد آن در آیات و روایات» بود که در این همایش به ارائه آن پرداخت.
چکیده مقاله حجیت عقل و کارکرد آن در آیات و روایات را در ادامه می‌خوانید؛
یکی از ویژگی‌های شخصیتی انسان برخورداری او از نیروی عقل است. عقل ابزار شناخت انسان است و انسان‌ها با قوه تعقل خود قادر به شناخت هستی و تسلط بر جوانب گوناگون آن می‌شوند. در قرآن کریم مشتقات عقل در تعابیری چون "تعقلون" ، "یعقلون" ، "نعقل" ، "عقلوه" و ... در حدود پنجاه بار وارد شده (عبدالباقی، 514) و تدبر در آیات مربوطه نشان از تشویق به اهمیت تعقل از یک سو و سرزنش عدم تعقل از ناحیه دیگر است. به طوری‌که طبق این آیات کسانی که در شناخت مسائل از نیروی عقل استفاده نمی‌کنند به چهارپایان تشبیه شده‌اند(الانفال، 22) و به عکس استفاده از خردورزی به تنهایی ضامن سعادت انسان در قیامت اعلام شده به طوری‌که بی‌توجهی به پیام‌های عقل یا هدایت‌های رسولان الهی، سرنوشتی جز ورود به دوزخ و نگون بختی ابدی به دنبال نخواهد داشت. (با استفاده از آیه 10 سوره ملک) در قرآن کریم گاهی از واژه‌های "رای"، "قلب"، "فقه"، "حلم"، "حجر" نیز به عنوان واژه‌های مترادف با "عقل" سخن به میان رفته که بر اهمیت بیشتر جایگاه عقل در قرآن تاکید می‌کند، این موضوع که قرآن در آیات متعدد دعوت به تعقل کرده خود مهم‌ترین دلیل برای حجیت عقل و اعتبار نتایج حاصله از تعقل است و اگر غیر از این باشد خردورزی و تعقل امری لغو و بیهوده خواهد بود.
در بیانات پیشوایان دینی از عقل به عنوان رسول باطنی انسان یاد شده است به عنوان مثال امام هفتم شیعیان در سخنی می‌فرماید: «خدا برای هر انسان دو حجت قرار داده است حجتی در وجود او و حجتی خارج از وجود او، حجت درونی نیروی عقل است و حجت بیرونی پیامبران و امامان»(کلینی، 1/16) لذا نیروی عقل و هدایتگری آن به همراه هدایت پیامبران و پیشوایان دینی انسان را به سرمنزل کمال و سعادت رهنمون می‌شوند. عقل در وجود انسان کارکردهای گوناگون دارد، از جمله تشخیص ادعاهای صدق یا کذب پیامبران از طریق شناسایی معجزه آنان از اموری چون سحر و شعبده بازی و در نتیجه شناخت خدای تبارک و تعالی (مجلسی، 1/100، حدیث امام رضا علیه السلام)، لذا در روایات دینی آمده است که: «در پرتو عقل است که انسان‌ها خدای خود را می‌شناسند و به مخلوق بودن موجودات پی می‌برند»(کلینی ، 1/29).
در آموزه‌های دینی عقل به عقل نظری و عقل عملی تقسیم می‌شود. وظیفه عقل نظری یاری کردن انسان در به دست آوردن شناخت صحیح از عالم است. جهانی که در رأس آن خدای تبارک و تعالی به عنوان خالق قرار دارد و سپس شناختن اجزاء عالم و حتی شناخت خود انسان به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین مخلوقات عالم خلقت اما عقل عملی نیرویی است که با مشخص کردن نظام اخلاقی از فضائل و رذائل انسان را به خوبی‌ها فرمان می دهد و از ارتکاب به زشتی ها باز می دارد. این همان عقلی است که پیشوای ششم شیعیان یعنی امام جعفر صادق (ع) در تعریف آن فرمود: «عقل آن است که در پرتو آن خدای رحمان عبادت شود و بهشت الهی به دست آید»(کلینی، 1/11) صرف نظر از اشارات قرآن و روایات دینی، حسن و قبح عقلی به منظور تنظیم مناسبات و روابط اخلاقی در حیات دنیوی مسئولیت دیگری است که برای عقل در دائره حیات انسانی حتی برای غیر پیروان ادیان الهی قابل تصور است.
یادآور می‌شود، این همایش از روز چهارشنبه 15 شهریورماه آغاز شده و تا امروز در حال برگزاری است. مجید معارف نیز عضو هیئت رئیسه همایش است، وی همچنین در ملاقات با رئیس دانشگاه هدایایی به وی تقدیم کرد.
در این سمینار مجید معارف، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران در کنار تعدادی از استادان هندی به ارائه مقاله خود درباره موضوع سمینار پرداخت، عنوان مقاله معارف، «حجیت عقل و کارکرد آن در آیات و روایات» بود که در این همایش به ارائه آن پرداخت.
چکیده مقاله حجیت عقل و کارکرد آن در آیات و روایات را در ادامه می‌خوانید؛
یکی از ویژگی‌های شخصیتی انسان برخورداری او از نیروی عقل است. عقل ابزار شناخت انسان است و انسان‌ها با قوه تعقل خود قادر به شناخت هستی و تسلط بر جوانب گوناگون آن می‌شوند. در قرآن کریم مشتقات عقل در تعابیری چون "تعقلون" ، "یعقلون" ، "نعقل" ، "عقلوه" و ... در حدود پنجاه بار وارد شده (عبدالباقی، 514) و تدبر در آیات مربوطه نشان از تشویق به اهمیت تعقل از یک سو و سرزنش عدم تعقل از ناحیه دیگر است. به طوری‌که طبق این آیات کسانی که در شناخت مسائل از نیروی عقل استفاده نمی‌کنند به چهارپایان تشبیه شده‌اند(الانفال، 22) و به عکس استفاده از خردورزی به تنهایی ضامن سعادت انسان در قیامت اعلام شده به طوری‌که بی‌توجهی به پیام‌های عقل یا هدایت‌های رسولان الهی، سرنوشتی جز ورود به دوزخ و نگون بختی ابدی به دنبال نخواهد داشت. (با استفاده از آیه 10 سوره ملک) در قرآن کریم گاهی از واژه‌های "رای"، "قلب"، "فقه"، "حلم"، "حجر" نیز به عنوان واژه‌های مترادف با "عقل" سخن به میان رفته که بر اهمیت بیشتر جایگاه عقل در قرآن تاکید می‌کند، این موضوع که قرآن در آیات متعدد دعوت به تعقل کرده خود مهم‌ترین دلیل برای حجیت عقل و اعتبار نتایج حاصله از تعقل است و اگر غیر از این باشد خردورزی و تعقل امری لغو و بیهوده خواهد بود.
در بیانات پیشوایان دینی از عقل به عنوان رسول باطنی انسان یاد شده است به عنوان مثال امام هفتم شیعیان در سخنی می‌فرماید: «خدا برای هر انسان دو حجت قرار داده است حجتی در وجود او و حجتی خارج از وجود او، حجت درونی نیروی عقل است و حجت بیرونی پیامبران و امامان»(کلینی، 1/16) لذا نیروی عقل و هدایتگری آن به همراه هدایت پیامبران و پیشوایان دینی انسان را به سرمنزل کمال و سعادت رهنمون می‌شوند. عقل در وجود انسان کارکردهای گوناگون دارد، از جمله تشخیص ادعاهای صدق یا کذب پیامبران از طریق شناسایی معجزه آنان از اموری چون سحر و شعبده بازی و در نتیجه شناخت خدای تبارک و تعالی (مجلسی، 1/100، حدیث امام رضا علیه السلام)، لذا در روایات دینی آمده است که: «در پرتو عقل است که انسان‌ها خدای خود را می‌شناسند و به مخلوق بودن موجودات پی می‌برند»(کلینی ، 1/29).
در آموزه‌های دینی عقل به عقل نظری و عقل عملی تقسیم می‌شود. وظیفه عقل نظری یاری کردن انسان در به دست آوردن شناخت صحیح از عالم است. جهانی که در رأس آن خدای تبارک و تعالی به عنوان خالق قرار دارد و سپس شناختن اجزاء عالم و حتی شناخت خود انسان به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین مخلوقات عالم خلقت اما عقل عملی نیرویی است که با مشخص کردن نظام اخلاقی از فضائل و رذائل انسان را به خوبی‌ها فرمان می دهد و از ارتکاب به زشتی ها باز می دارد. این همان عقلی است که پیشوای ششم شیعیان یعنی امام جعفر صادق (ع) در تعریف آن فرمود: «عقل آن است که در پرتو آن خدای رحمان عبادت شود و بهشت الهی به دست آید»(کلینی، 1/11) صرف نظر از اشارات قرآن و روایات دینی، حسن و قبح عقلی به منظور تنظیم مناسبات و روابط اخلاقی در حیات دنیوی مسئولیت دیگری است که برای عقل در دائره حیات انسانی حتی برای غیر پیروان ادیان الهی قابل تصور است.
یادآور می‌شود، این همایش از روز چهارشنبه 15 شهریورماه آغاز شده و تا امروز در حال برگزاری است. مجید معارف نیز عضو هیئت رئیسه همایش است، وی همچنین در ملاقات با رئیس دانشگاه هدایایی به وی تقدیم کرد.
