تفسیر آیت‌الله طالقانی از قرآن، استدلالی و عقلانی است/ وجه تمایز طالقانی، دفاع عقلانی از دین بود
گروه معارف:آیت‌الله ایازی گفت: آیت‌الله طالقانی با تاکید بر مسئله بازگشت به قرآن تلاش کرد تا نشان دهد که این کتاب آسمانی می‌تواند دستورالعملی برای مسائل مختلف زندگی باشد و به‌‌ویژه در صحنه سیاسی و اجتماعی کاربرد داشته باشد.
آیت‌الله محمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه و قرآن‌پژوه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان اظهار کرد: آیت‌الله طالقانی در تفسیر پرتوی از قرآن نسبت به تبیین ابعاد تربیتی این کتاب آسمانی اهتمام زیادی داشت، تا آنجا که می‌توان گفت پرتوی از قرآن بارزترین کتاب تفسیری بود که با آرمان بازگشت به قرآن شکل گرفت و تلاش می‌کرد تا زبان تربیتی قرآن را به زبان ساده و گویا و قابل فهم برای عموم بیان کند؛ هرچند که این زبان تربیتی گونه‌های مختلفی دارد و کتاب ایشان از این جهت مورد توجه است که جنبه‌های اجتماعی را نیز دربرمی‌گیرد.
وی با بیان اینکه مرحوم طالقانی بیشتر دغدغه بدفهمی قرآن را داشت، افزود: ایشان معتقد بود کسانی از میان مفسرین گذشته آن‌گونه که شایسته است، قرآن را نفهمیده یا تفسیر نکرده‌اند که این موضوع از نظر ایشان از این جهت قابل تأمل بود که آموزه‌های قرآن جنبه فردی یافته و به نیازهای اجتماعی و جنبه‌های سیاسی توجه نشود، به همین دلیل ایشان تلاش می‌کرد محورهایی از مباحث قرآن را که به حوزه‌های سیاسی و اجتماعی مربوط می‌شود، تبیین کند و به مخاطبان نشان دهد که این کتاب هنوز حرفی برای گفتن دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: تفسیر پرتوی از قرآن در حوزه شناخت هستی و پیدایش انسان و جهان با رویکرد علمی شکل گرفت و از مطالبی که به این حوزه مربوط می‌شد، استفاده کرد و این امر از ویژگی‌های بارز این تفسیر بود که در دوره‌ای که نسل جوان و اشخاص تحصیل‌کرده تصور می‌کردند میان قرآن و علم اصطکاک وجود دارد، آیات را به گونه‌ای تفسیر کرد که پاسخگوی این شبهات و اشکالات باشد.
وی با بیان اینکه ایده بازگشت به قرآن در شرایطی مطرح شد که قرآن مورد توجه مسلمانان نبود و بیشتر به منظور کسب ثواب، بخشش گناهان و آمرزش روح اموات و مؤمنین مورد استفاده قرار می‌گرفت، گفت: نوع استفاده از قرآن به گونه‌ای نبود که این کتاب آسمانی به عنوان دستورالعمل و روش زندگی مطرح شود؛ بنابراین متفکرانی نظیر سید جمال‌الدین اسدآبادی بحث بازگشت به قرآن را مطرح کرده و تلاش کردند آن دسته از معارفی را که زندگی‌ساز بوده و می‌توانست در عرصه سیاسی و اجتماعی کاربرد داشته باشد، برجسته سازند.
این پژوهشگر قرآن اضافه کرد: داعیه بازگشت به قرآن از سوی آیت‌الله طالقانی در این راستا بود که قرآن کتابی است که می‌تواند در صحنه زندگی کاربرد داشته باشد و آموزه‌های آن این قابلیت را دارد. در واقع متفکرانی که ایده بازگشت به قرآن را مطرح کردند، دنبال این بودند تا قرآن را به گونه‌ای تفسیر و تبیین کنند که جامع مسائل مختلف زندگی و نیز دستورالعملی جهت آزادی‌بخشی و نجات مسلمانان از عقب ماندگی و ایستادگی در برابر استعمار و استثمار باشد.
وی با بیان اینکه اگرچه ممکن است تفسیر پرتوی از قرآن در بخش‌هایی که به مباحث علمی می‌پردازد، محل نقد باشد، افزود: این کتاب از این جهت که تفسیری استدلالی و عقلانی است و جنبه هدایتی و تربیتی دارد، می‌تواند پاسخگوی نیاز فکری جامعه امروز نیز باشد؛ اگرچه این تفسیر تمام آیات قرآن را دربرنمی‌گیرد، اما نثر آن گویا و روشن است و در مقایسه با تفاسیر معاصر خود می‌تواند همچنان برای خوانندگان فارسی زبان قابل استفاده باشد.
ایازی اظهار کرد: وجه تمایز مرحوم طالقانی نسبت به متفکران هم عصر خود در دفاع عقلانی از دین بود. ایشان اعتقاد داشت برای عرضه دین به نسل جدید، لازم است تا آن را استدلال‌پذیر ساخته و به سلاح منطق و برهان مجهز شویم. از طرف دیگر، مرحوم طالقانی نسبت به روشنگری و تبیین مسائلی که به نام دین در جامعه رواج داشت، اما از دین نبود و مسائلی که تاکید زیادی بر آنها صورت می‌گرفت، ولی فاقد اولویت و اهمیت لازم بود، اهتمام زیادی داشت.
وی تصریح کرد: آزادی‌خواهی در اندیشه آیت‌الله طالقانی دارای دو جنبه بود؛ یکی مبارزات آزادی‌بخش در برابر استبداد، استعمار و دیکتاتوری و ایشان نسبت به اینکه دین با قدرت منفی در جامعه مطرح شود، حساسیت زیادی داشت و از طرف دیگر، با تفکری که دین را با زور، فشار و تحجر آمیخته می‌دانست، مخالفت می‌ورزید.
