با منوچهر اکبرلو، کارشناس، منتقد و مدرس تئاتر در مورد این اقدام دبیرخانه جشنواره «تئاتر فجر» و اینکه این اتفاق چه تبعات مثبت و منفی در پی خواهد داشت گفتوگویی ترتیب دادهایم که در ادامه میخوانید:
ـ به نظر شما این اتفاق که عرصه رقابت در زمینه نمایشنامهنویسی از جشنواره «تئاتر فجر» مجزا برگزار شود اقدام شایسته و کارشناسی شده بود؟
شخصاً از این اقدام استقبال میکنم چرا که اساس و ماهیت جشنواره «تئاتر فجر» اجرای نمایشهای تولید شده در سال است، آثاری که یا تولید گروههای منتخب استانی است و یا جزئی از تولیدات جدید است و مقوله نوشتن و تولید نمایشنامه و محتوای نمایشی وصله ناهماهنگی با روند کلی جشنواره بود که باید دیر یا زود این اقدام صورت میگرفت. نمایشنامهنویسی امری خطیر و مهم و از جمله ارکان هنرهای نمایشی است که باید به شکل جداگانه برای آن برنامهریزی صورت گیرد که خوشبختانه در این مورد، گام نخست برداشته شد.
ـ رویداد مستقل در مورد نمایشنامهنویسی فجر را هم که امسال شاهد آن خواهیم بود به شکل رقابتی و مسابقه برگزار میشود، این اتفاق تا چه اندازه سازنده است؟
مسابقه نمایشنامهنویسی که یا توسط وزارت فرهنگ و ارشاد و یا بخش غیردولتی برگزار میشود، تأثیری روی کیفیت تولیدات نوشتاری و محتوایی تئاتر ندارد چراکه کیفیت و محتوای نمایشنامهها تابع عوامل دیگری غیر از فراهم آمدن عرصه رقابت است. این عرصه تنها در مورد نمایشنامهنویسان جوان مثمرثمر خواهد بود آن هم به این شرط که همراه با تعبیه بخشهای تشویقی و آموزشی برای آنها باشد وگرنه که با سازوکار فعلی که در عرصههای رقابتی شاهد آن هستیم نمایشنامهنویسان درجه یک رغبتی به شرکت در آنها ندارند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم اینکه حتی اگر قرار باشد مسابقه نمایشنامهنویسی برگزار شود نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نباید متولی آن باشد چراکه تجربه نشان داده است، بر طبق روال معمول درصد بالایی از هزینه جشنواره صرف امور اجرایی و حقالزحمه عوامل برگزار میشود و لذا تزریق بودجه مناسب و مکفی برای برگزاری هرچه بهتر چنین عرصه رقابتی را شاهد نیستیم؛ بهتر آن است که برگزاری این عرصه را به مجامع و نهادهایی همچون کانون نمایشنامهنویسان خانه تئاتر واگذار نماییم چراکه نفس برگزاری این مسابقه از سوی یک نهاد دولتی اساساً حرف و حدیث و حاشیههای منفی فراوانی نیز در پی خواهد داشت.
ـ یکی از کارکردهای مؤثر به واسطه برگزاری جشنواره «تئاتر فجر» هر سال در هر بخش و رشته تخصصی تئاتر علاوه بر رقابت و به رخ کشیدن توان فنی و هنری گروههای حرفهای، کشف استعدادهایی است که همهساله بروز پیدا میکنند و لذا بستر و زمینهای برای عرض اندام آنها باید مهیا میشود، آیا تصور نمیکنید برگزاری مستقل عرصهای همچون مسابقه نمایشنامهنویسی فجر تا حدود زیادی این مهم یعنی کشف و پرورش استعدادها در تمامی زمینهها بهویژه نمایشنامهنویسی را دچار اختلال کند؟
ابتدا باید بگویم که کشف استعداد در هر زمینهای بدون حمایت و سرمایهگذاری مداوم و هدفمند بی معنی است و شکل فعلی برگزاری مسابقاتی که در عرصه فرهنگ و هنر بهویژه تئاتر شاهد و ناظر آن هستیم همانند برگزاری المپیادهای علمی است که با وجود اینکه افراد نخبه شناسایی میشوند اما سازوکاری برای بالندگی و پرورش آنها به منظور استفاده بهینه از تخصص و استعدادی که در اختیار دارند فراهم نیست و در نهایت به این واسطه جذب دانشگاههای خارج از کشور میشوند.
به نظر من اساساً مسابقه نمایشنامهنویسی در هر عرصهای حتی رویداد معتبری همچون جشنواره فجر نمیتواند افراد مستعد در این حوزه را به سرمنزل مقصود برساند و یک نمایشنامهنویس در عین حالیکه توانایی فنی در خلق یک روایت نمایشی دارد باید برای مطرح کردن خویش شگردهای عرضه محصول خود و به اصطلاح بازاریابی آنها را در تعامل و ارتباط مؤثری که میتواند با گروههای نمایشی و کارگردانان تئاتر برقرار میکند فراگیرد. او باید توانایی این را داشته باشد که در تعامل مستقیم با یک ناشر تخصصی، وی را مجاب به انتشار نمایشنامهاش سازد و این اطمینان را میدهم در چنین شرایطی است که هم نمایشنامهنویس، موفقیت حرفهای به دست خواهد آورد و هم اینکه از آنجا که مناسبات کمی تغییر کرده و با حجم بالایی از تولیدات نمایشی در حال اجرا مواجه هستیم که رقم آنها در طول یک ماه به بیش از 100 نمایش متقاضی اجرا میرسد؛ لذا در صورت مطلوب بودن اثر مکتوب نمایشی به این واسطه نمایشنامه مورد توجه گروه و کارگردانان تئاتر قرار خواهد گرفت.
باز هم تأکید میکنم مسابقات نمایشنامهنویسی در عین حالی که ممکن است
به شکل مقطعی برخی اسامی را به عنوان افراد مستعد بر سر زبانها بیندازد اثری
فراگیر و پایدار نخواهد داشت؛ چرا که در نهایت از سوی دبیرخانه جشنواره این آثار در
قالب یک یا چند مجموعه مجلد به چاپ رسیده که کمترین توجهی به آنها نمیشود و
اغلب کارگردانان تئاتر به دنبال آثار نمایشی بکر و اصطلاحاً اوریجینال هستند که تاکنون
کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند.