بررسی قرآن‌پژوهانه نسبت به خانواده

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، دنیای امروز را می‌توان دنیای مضطرب و پریشان نامید که علی‌رغم پیشرفت‌های حیرت‌انگیز علم و صنعت هنوز نتوانسته در مسأله خانواده به عنوان مهمترن رکن هر جامعه‌‌ای به درستی عمل‌ و از مشکلات آن جلوگیری کند؛ اما دین اسلام در این خصوص راه‌کارهای اثرگذار و علمی را بیان کرده که خانواده‌ها با رعایت آن می‌توانند به تحقق خانواده‌ای سالم و موفق دست‌ پیدا کنند.

‌‌دین اسلام در قرآن کریم بارها نهاد خانواده را مهم‌ترین و اثرگذارترین نهاد در شکل‌دهی رفتار بیان کرده‌ و دستورات و راه‌کارهایی را برای آن بیان کرده است. همزمان با ایامی که به روز خانواده نامیده شده است بر آن شدیم تا بر همین اساس و با توجه به گفت‌وگوهای انجام شده ایکنا، در ویژه‌برنامه نشانی که با هدف تبیین و ترویج مفاهیم سبک زندگی قرآنی و جایگاه خانواده در تحقق این موضوع با حضور کارشناسان برتر و سطح یک حوزه و دانشگاه برگزار شد، به این مسئله بپردازیم.

بدون شک گام نخست در آنچه که خانواده را می‌سازد و به آن جهت می‌دهد سبک زندگی است و در این میان سبک زندگی برگرفته از قرآن کریم و آموزه‌های آن می‌تواند ما را در مسیر درست و روشنی قرار دهد که به موفقیت برسیم. سیدحسین خاد‌میان نوش‎آباد‌ی، چهره ماند‌گار تبلیغ و خطیب برتر کشور در این خصوص و با اشاره به تعریفی از سبک زندگی و فاصله خانواده‌های امروزی با سبک زندگی اسلامی گفت: منظور از سبک زندگی این است که انسان در هر مرحله و مرتبه از زندگی وظایف خودش را بشناسد، و بداند چگونه این وظایف را باید انجام دهد؛ لذا اجتماع، شناخت و چگونگی انجام وظایف، سبک زندگی می‌شود؛ اگر بتوانیم ثابت کنیم که وظیفه‌ را درست انجام داده‌ایم و درست شناخت پیدا کرده‌ایم یک سبک زندگی صحیح پیدا کرده‌ایم.

وی معتقد است که برای درست شناختن و درست انجام دادن سبک زندگی مقدماتی لازم است؛ که اول باید ببینیم این وظیفه را چه کسی مشخص کرده و چه کسی قرار است آن را تعلیم دهد؛ کسی می‌تواند ما را در وظایف زندگی خود آشنا کند که از گذشته انسان به تمام معنی آگاهی داشته و بر آن مسلط باشد؛ همچنین از حال ما اطلاع داشته و بر او مسلط باشد و در نهایت آینده ما را هم خوب بشناسد؛ اگر کسی توانست این وظایف را به درستی بشناساند ما را به سبک زندگی اسلامی خواهد رساند؛ به تعبیر زیبا‌تر قرآن کریم و روایت، انسان را دائما به انجام وظایف، تعلیم و تربیت می‌کنند، تا وظایفش را بشناسد و درست آنها را انجام دهد.

خطیب برتر کشور تصریح کرد: هر کسی بتواند این سه ضلع را خوب بشناسد می‌تواند وظایف را به خوبی معرفی کرده و چگونگی اجرای صحیح آنها را هم به ما تعلیم دهد؛ قطعا و یقینا کسی ‎را غیر از خدا نمی‌توانیم پیدا کنیم که در این سه ضلع کامل باشد؛ اینجاست که ما باید به یک منبع و ماخذی رجوع ‌کنیم که گذشته، حال و آینده ما را بتواند تامین کند؛ بنابراین منبع ما قرآن و عترت می‌شود؛ چراکه خداوند کلامش را از راه قرآن و عترت مطرح می‌کند؛ همانطور که خدا می‌خواهد تشنگی ما بر طرف شود، ما را به آب و برای گرم شدن به آتش ارجاع داده است؛ لذا در جریان سبک صحیح زندگی هم، خداوند مستقیما صحبت نکرده است بلکه از راه قرآن و عترت وظایف را معرفی و چگونگی انجام آن وظایف را هم به ما تعلیم داده است.

متاسفانه امروز در زندگی هدف را گم کرده‌‏ایم
اما باید گفت که گاها سبک زندگی اسلامی و دینی ویترینی برای شعار شده است؛ خادمیان در ادامه در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان یک خانواده قرآنی برگرفته از سبک زندگی اسلامی برای تربیت نسل بعدی داشته باشیم؟ گفت: متاسفانه امروز در زندگی هدف را گم کرده‌‏ایم و تقویم زندگی را یک تقویم شناسنامه‌ای ولادت تا مرگ می‎بینیم. وقتی اینطور شد سبک ما سبک مقلد می‎شود؛ بعضی چیزها یک حالت کلاسیک پیدا کرده است و در زندگی هدفش را گم کرده است، اگر ما در زندگی برای خود یک هدف قائل باشیم دیگر منحرف نخواهیم شد.

اسلام می‎گوید شما یک وظیفه نسبت به نفست، یک وظیفه نسبت به اطرافیان و یک وظیفه هم در مقابل خالقت داردی که این سه وظیفه را اگر بشناسیم و هدفمند کنیم ما را به حد تعالی و تکامل می‎رساند؛ لذا اگر انسان وظیفه‎اش را بشناسد و غافل نباشد و در حوزه فردی، جمعی و اجتماعی برنامه‎هایش را بشناسد وقت شعار دادن پیدا نمی‎کند؛ ما با شعار نمی‎توانیم زندگی کنیم و شعار یعنی اینکه انسان هیچ چیز در اختیارش نیست ولی باور می‎کند که همه چیز دارد.

اما آنچه در این جریان مهم است باور هر فردی به تحقق خانواده‌ اسلامی و سبک زندگی دینی است. در این رابطه حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفی صادقی، مدیر موسسه علمی-فرهنگی تمدن علوی و خطیب برجسته کشور ضمن بررسی موضوع سبک زندگی اسلامی و سالم از دیدگاه قرآن و روایت، می‌گوید: ما مسلمانان ادعا می‌کنیم پروردگار و خالقی داریم، که این پروردگار با آن صفاتی که در قرآن و روایات آمده ما را خلق کرده و اصل و بن کار را هم خودش به ما فرموده که چه باید بکنیم؛ در ادیان گذشته، کتاب‌های آسمانی و الهی در وادی سبک زندگی دستورات و باید‌ها و نباید‌های زیادی داده است، که اگر در زندگی نباشد بی‌مزه‌ترین زندگی‌ها خواهد بود؛ اگر این باید‌ها و نباید‌ها نبود کارهای زیادی را انجام می‌دادیم که به زیان ما و حتی اطرافیان‌مان تمام می‌شد؛ ما معتقدیم هنجارها در همه ادیان و ادوار بوده و سبک زندگی در همه‌جا گسترش داشته اما در اسلام این سبک زندگی در نهایت و غایت راستی، درستی، قوام و صداقت وجود دارد.

وی با بیان اینکه ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که این جامعه برای ما باید‌ها و نباید‌هایی ایجاد می‌کند و این باید‌ها و نباید‌ها را نمی‌توان به طور کامل تجربه کرد، معتقد است: امیر‌المومنین علی(ع)، می‌فرمایند: «عبرت‌ها زیاد است اما عبرت گیرنده کم است؛ شما اگر می‌خواهید برای خانواده سبک زندگی سالمی درست کنید، چرا به ما که خداوند می‌فرماید معصوم و بی‌عیب هستیم، رجوع نمی‌کنید؟ چرا شکل ما زندگی نمی‌کنید؟ فقط یک اسم را یدک نکشید و همچون ما زندگی کنید».

تاج خانواده خوب
مدیر موسسه علمی-فرهنگی تمدن علوی تاج سبک زندگی خانواده خوب را در خانواده «مدارا کردن» می‌داند و می‌گوید: رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «مداراة الناس نصف العقل؛ نیمی از عقل در گرو مدارای با مردم است»؛ ما اگر در عقاید و احکام هر کاری را که داریم یک طرف بگذاریم، تمام این موارد و اجرای آنها برای سبک زندگی خوب در اولین و مهمترین قدم آن «مدارا کردن» می‌خواهد. مدارا یعنی تحمل دیگران با خوش‌خلقی و این خصلت به همه‌‌ افراد توصیه شده است؛ اگر بخواهیم مصداقی صحبت کنیم و به کف جامعه و دل مردم برویم خواهیم دید که چقدر مردم ما با هم مدارا می‌کنند.

شریفی صادقی با اشاره به اولین گام برای تحقق سبک زندگی خوب در خانواده گفت: فرد باید علاوه بر همه موارد زندگی و اخلاقی باید تاج مسائل سبک زندگی خوب و راحت و شیرین را هم داشته باشد. در زندگی که مدارا نبود تشنج می‌آید ولی اگر مدارا باشد تشنج می‌رود؛ لذا اولین قدم بعد ازاینکه ما عقایدمان اسلامی بود و برای ایجاد یک زندگی خوب و اسلامی در خانواده تلاش کردیم، مدارا کردن است. البته باید بدانیم که فقط مردان مکلف به مدارا کردن با خانم‌ها نیستند؛ بلکه خانم‌ها هم باید با آقایان مدارا کنند. فقط وظیفه‌‌ پدر نیست که با فرزندش مدارا کند؛ بلکه فرزند نیز باید با پدرش مدارا کند؛ اساسا مدارا تکلیف همه‌ افراد است؛ اگر بنا بر این باشد و این روش در پیش گرفته شود ‌که همه با هم مدارا کنند، نتیجه‌ آن یک زندگی و خانواده خوب خواهد بود.

به گزارش ایکنا، اما باید گفت بسیاری از مشکلات امروز جامعه ما به خصوص در میان خانواده‎ها و خویشاوندان، ریشه در ناآشنایی و یا عمل نکردن به دستورات دین است؛ لذا بعد‌ از قرآن کریم که به عنوان کلام خالق متعال برای انسان آمده است، بیان و سیره ائمه اطهار(ع) بهترین و کامل‌ترین راه درست زیستن و عاقبت به خیر شدن است.

با توجه به این موضوع حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی حائری‌زاده، از کارشناسان مطرح دینی در گفت‌وگو با ایکنا یکی از آسیب‎های جدی امروز خانواده‎ و جامعه را وجود ناهمگونی و همجهت نبودن زن و مرد با همدیگر بیان می‌کند و می‌گوید: آنها در زندگی یک سیاست را انتخاب نمی‎کنند. ما امرز به بچه‎هایمان مهارت‎های زندگی را یاد نداده‎ایم و حتی با اینکه تحصیلکرده حوزه و دانشگاه و دانش‎آموخته در محضر اساتید و آیت الله‎های بسیاری هستیم اما مهارت‎های زندگی را بلد نیستیم.

نکته جدی زندگی حضرت زهرا(س) در خصوص خانواده
وی با طرح این سوال که خانمی که در فضای خانواده مهارت‎های ابتدایی زندگی را یاد نگرفته باشد چگونه می‎تواند خانه خود را مدیریت کند، گفت: حضرت زهرا(س) زمانی که قصد نوازش فرزندانشان را داشتند در قالب‎های مختلف شعر و داستان‎سرایی به بچه معارف دینی را منتقل می‎کردند. امروز ما هم باید از طریق کانال‎های مختلف از جمله شعر، داستان، نقاشی، فیلم و محصولات مختلف معارف دینی را انتقال دهیم. نکته جدی زندگی حضرت زهرا(س) احترام متقابل بود؛ متاسفانه امروز در خانواده‎ها این موضوع نیست و مرد به زن و یا زن به مرد بدون هیچ نگاه درستی با یک مشکل و اختلاف ناسزا می‎گویند؛ همین امر باعث می‎شود که نقش‎ها کم رنگ شود و فرزندان این موارد را فرا بگیرند و برای آینده آنها را خرج کنند.

حائری‌زاده معتقد است: بچه‎ها آینه‎های رفتاری پدر و مادرشان هستند و احترام کلام و احترام در رفتار در سبک زندگی بسیار مهم است. این خیلی مهم است که برخی از زنان و مردان بدگویی همسرشان را می‎کنند؛ این یعنی اینکه من به طرف مقابلم اجازه می‎دهم وارد زندگی خصوصی من شود؛ لذا اگر قرار باشد ما حریم همسرمان را نگه نداریم اتفاق بدی در انتظارمان خواهد بود.

این کارشناسان مطرح دینی با اشاره به علل و ریشه آسیب‎های زندگی امروز، اظهار کرد: تمام آسیب‎های خانواده‎ امروز ریشه در دور شدن از معارف دینی و باور نداشتن به وعده‎های خداوند دارد؛ متاسفانه ما امروز از قرآن و عترت دور شده‎ و مجالس مذهبی‎ را صرفا به گریه کردن و عزاداری محدود کرده‌ایم، در مجالس دینی تنها به پرداختن فضائل اکتفا می‎کنیم و سبک زندگی ائمه(ع) را در کار، اخلاق، تعاملات و رفتارمان ملموس نمی‎کنیم و همین موارد باعث به وجود آمدن آسیب‎ها می‎شود‎.

همه می‎دانیم گره کارمان کجاست
وی تصریح کرد: همه می‎دانیم گره کارمان کجاست؛ چرا که آگاهی داریم از معارف قرآنی دور شده‎ایم و دروغ، بی‎حجابی، بی‌اخلاقی و امثال آنها را که اثر منفی بر زندگی دارد انجام می‎دهیم و جلوی آن را نمی‎گیریم؛ حتی شهامت این را هم نداریم که اگر در اقلیت بودیم از حرف خداوند کریم و پیغمبرش حضرت محمد(ص) دفاع کنیم و یا آن را نقل کنیم.

دور شدن مردم و حاکمیت از سبک زندگی ائمه(ص)
حجت‌الاسلام حائری‌زاده با تأکید بر اینکه باید در مجالس مذهبی سبک زندگی ائمه(ع) که به عنوان اساس شیعه شناخته می‎شوند با زندگی امروز سنجیده و بیان شود، تصریح کرد: علت اینکه فعالیت‎های فرهنگی و دینی دستگاه‌ها و نهادهای متولی در حوزه سبک زندگی اسلامی اثرگذاری ندارد به دلیل همین دور شدن مردم و حاکمیت از سبک زندگی ائمه(ع)، است؛ البته باید چرایی این موضوع را در بدنه خود مردم و حاکمیت جست‎وجو کرد. امروز بخشی از مسائل بر عهده خود مردم است، که شامل اخلاقیات، دروغ نگفتن، احترام به دیگران، راستگویی، رزق حلال و امثال آن است.

این کارشناسان مطرح دینی با بیان اینکه بخش بزرگی از مشکلات انسان از جایی شروع می‏‎شود که گمان کند، برای خودش کسی شده است، اظهار کرد: هر زمانی که چنین احساسی به او دست دهد، تیر خلاص را به خودش زده است. امام حسین(ع)، در دعای عرفه می‎فرمایند: «در دنیا و در عالم فقیرتر از من چه کسی است»؛ لذا مشکل بسیاری از افراد از جایی شروع می‎شود که شخص فکر می‎کند خیلی عاقل است. در قرآن نمونه‎هایی از تکبر وجود دارد و اولین کسی که ادعا کرد و تکبر ورزید ابلیس بود؛ ابلیس کسی بود که شش هزار سال معلم ملائک بود و ملائک از او درس اخلاق می‎گرفتند، اما تیر خلاص ابلیس به خودش در جایی محقق شد که گفت من از آدم بهتر هستم.

اصلی‎ترین عامل خوشبختی و بدبختی انسان
به گزارش ایکنا باید گفت که همه این موارد در تحقق و رسیدن به سبک زندگی و خانواده قرآنی موثر است اما نقش و وظیفه هر فرد در این رابطه از موضوعاتی که باید به آن بیشتر توجه شود. حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرحمن غیاث، محقق و پژوهشگر حوزه سبک زندگی، در این‌باره و با تاکید براینکه نقش اصلی زندگی هر فرد به عهده خودش است، اظهار کرد: وقتی انسان هدف داشته باشد، بایدها و نبایدها برایش روشن می‏‌شود و چون این موضوع برای او مشخص شده، بعد از آن نسبت به کارهایش در زندگی دلشوره و دلواپسی نخواهد داشت؛ لذا اصلی‎ترین عامل خوشبختی و بدبختی انسان خودش است و نباید تقصیرها را به گردن این و آن بیاندازد.

وی ادامه داد: اگر انسان به واقع هدف داشته باشد می‎فهمد که آیا باید اینترنت و ماهواره را وارد زندگی بکند یا نه؟ و این را می‌‏فهمد که اگر این ابزار وارد زندگی‎اش شد، قطعا این ورود مطلق نیست و مشروط است و چون هدف دارد باید به گونه‏‌ای این ابزار را وارد زندگی‏‌اش کند که بر روی هدفش تاثیر‏گذار نباشد. نکته‎ای که پیامبر اسلام(ص) هم به ما یاد داده‎اند همین نکته است که در تمامی کارهایتان هدف داشته باشید؛ پس اگر این موضوع را به درستی در زندگی اجرایی کنیم، به دلیل اینکه هدف داریم، تصمیم‌‏گیری در مسائل زندگی بسیار آسان‌تر خواهد شد.

وقتی هدف داشته باشیم
این استاد حوزه بیان کرد: وقتی هدف داشته باشیم می‎فهمیم که چه چیزهایی باید و چه چیزی را نباید وارد زندگی کنیم. کسی که هدف داشته باشد بایدها و نبایدها برایش مشخص است و کسی که اینگونه است، اضطراب و دلشوره ندارد و کارهایش قابل ارزیابی است؛ در اهمیت این موضوع همین بس که امام موسی کاظم(ع)، می‎فرمایند کسی که همیشه به محاسبه نفس و ارزیابی خود نپردازد شیعه نیست.

حجت‌الاسلام غیاث گفت: این واقعا زیبا و ارزشمند است که ما به سمتی حرکت کنیم که ارزیابی خودمان را از زندگی یک اصل در حضور مکتب تشیع ببینیم؛ اگر زندگی و رفتار خود را بر اساس اصول قرآنی ارزیابی کردیم، دو حالت زیبا به ما دست می‎دهد، این دوحالت این است که ابتدا وقتی به هدف نزدیک شویم خوشحال و زمانی‌که از هدف دور می‎شویم ناراحت خواهیم شد.

در پایان باید گفت که تاکید کارشناسان امر در تحقق سبک زندگی اسلامی و ایجاد خانواده‌ای سالم بر اساس آموزه‌های قرآنی خلاصه شده است و آنچه که ایشان بیان کرده‌اند عمل به دستورات و فرامین قرآن و معصومین به صورت درست و فردی است و تا زمانی که این موارد مورد پذیرش فردی قرار نگیرد خانواده سالم و قرآنی محقق نخواهد شد.

البته ‌نقش مسئولین در نهادینه کردن خانواده قرآنی در کشور، نیز بسیار مهم و اساسی است و مسئولین کشور باید چهارچوب‎هایی را از بهترین روش‎های دینی در رابطه با معاشرت و زندگی افراد استخراج کنند و به صورت هماهنگ توسط تمام دستگاه‎های تبلیغی کشور همچون مساجد، محله‎ها، صدا و سیما، حسینه‎ها، رسانه‎ها و امثال آن در کشور جا بیاندازند تا به گوش همه برسد و در کشور نهادینه شود.

گزارش از وهاب خدابخشی