عاشورا را بپوشیم؛ با میلیون‌ها بیت شعر و نمادی که می‌تواند جهانی شود

بر اساس اعلام مسئولان کارگروه ساماندهی مد و لباس وابسته به وزارت ارشاد، این نمایشگاه قرار بود «در راستای تحقق اهداف سبک زندگی اسلامی و ایرانی و استفاده از قابلیت‌های طراحی، دوخت و تولید در عرصه لباس‌های عاشورایی و هرچه بهتر برگزار کردن شعائر مذهبی و عاشورایی و تأثیر آن در شئونات مختلف اجتماعی و فرهنگی جامعه و کارکرد آن در سبک زندگی اسلامی و ایرانی در دو بخش اصلی و جنبی برگزار ‌شود».

همچنین قرار بود: «این رویداد با هدف تعظیم شعائر و احیای فرهنگ غنی اسلام در راستای قانون کارگروه ساماندهی مد و لباس، ترغیب و تشویق طراحان برای ارائه ایده ها با نگاه دینی و طرح لباس مذهبی، عزاداری و عاشورایی در گروه‌های سنی مختلف، ارج نهادن به زحمات پیشکسوتان، چهره‌های ماندگار و فعالان این عرصه، بررسی نقش لباس و کاربرد آن در ایام محرم و شیوه‌های انتقال فرهنگ عاشورا، به کارگیری علایم و نشانه‌های اقوام ایرانی در لباس‌های مذهبی و عاشورایی و جلوگیری از ترویج لباس مبتذل در مراسم عزاداری و هیئت‌های مذهبی برگزار ‌شود».

باز هم بر اساس اعلام مسئولان «250 اثر در این نمایشگاه به نمایش در آمده و بالغ بر 110 اثر رونمایی شده است که از این تعداد 40 درصد کاربردی شده‌اند».

اما وقتی در فضای محدود طبقه دوم تالار وحدت، محل برگزاری نمایشگاه لباس عاشورایی قدم می‌زنیم اولین سؤال هایی که به ذهن متبادر می‌شود این است که آیا نتیجه قرن‌ها همصدایی و همراهی فرهنگ غنی ایرانی با فرهنگ عظیم عاشورایی و تأثیر این همراستایی در لباس به همین تعداد لباس مشکی محدود می‌شود؟ این نمایشگاه تا چه اندازه اهداف از پیش تعیین شده مسئولان در برگزاری نمایشگاه لباس عاشورایی را محقق کرده است؟

آنچه در این نمایشگاه که قدر مسلم اولین گام‌های فعالیت خود را بر می‌دارد و امید است در آینده با افزایش سطح کمی و کیفی آن مواجه شویم، مشاهده می‌شود، محصولات محدود است که در میان این محصولات محدود فقط سه طرح چادر ارائه شده که شاید بتوان گفت مناسب پیاده‌روی اربعین هستند یعنی برای بانوانی که می‌خواهند در پیاده‌روی اربعین حضور داشته باشند می‌تواند جنبه راحتی و کاربردی داشته باشد.

اما آنچه در نمایشگاه لباس عاشورایی نمی‌بینیم نگاه کابردی گسترده طراحان به لباس محرم است. تعداد زیادی از بانوان ایرانی در مراسم‌های مختلف ماه محرم به روش‌های مختلف مشغول خدمت هستند و با در نظر گرفتن نوع کار هر گروه از این بانوان می‌توان لباس فرم ویژه‌ای برای آنها تهیه کرد که هم نشان‌دهنده عزادار بودن آنها باشد، هم نشانه‌ خادمی و هم علاوه‌ بر پوشش کامل راحتی آنها را هم تأمین کند. آیا طراحان ما نمی‌توانند برای بانوانی که مسئول پذیرایی و توزیع چای هستند، برای بانوانی که مسئول طبخ غذا، توزیع غذا، مداحی، روضه‌خوانی و ... هستند لباس مناسب طراحی کنند. برای بانوانی که کودک دارند و می‌خواهند در مراسم عزاداری همراه با کودک خود حضور داشته باشند چطور؟ آیا نمی‌توان چادر مناسب طراحی کرد؟

در خصوص طرح‌های ارائه شده برای لباس آقایان نیز باید گفت طرح‌ها قریب به اتفاق تی‌شرت‌هایی هستند با یک عکس چاپ شده بر روی آنها با ترکیب رنگ قرمز، سفید و سیاه. در حالی که می‌شود از رنگ‌های گسترده‌‌تری استفاده کرد. استفاده از رنگ سبز و رنگ خاکی بسیار در این زمینه مناسب است چرا که در قومیت‌های مختلف ایران برخی اقوام در محرم اقدام به مالیدن گل به لباس خود می‌کنند که خود این کار و این رسم هم می‌تواند وسیله‌ای برای خلاقیت در طراحی لباس باشد.

از سوی دیگر حضور آقایان در هیئت‌های مذهبی و مراسم‌های مختلف محرم نیاز آنها به لباس‌های مختلف در محرم را نشان می‌دهد لباس‌هایی که قرار نیست فقط تی‌شرت باشند بلکه می‌توان بر اساس مسئولیتی که هر فرد در هیئت بر عهده دارد، فصلی که محرم در آن واقع می‌شود، هیئتی که فرد در آن عضو است و ... لباس مناسب با پارچه‌ها و جنس‌های متناسب کار، میزان فعالیت و البته فصل محرم هر سال برای افراد مختلف طراحی کرد.

البته نکته جالب این نمایشگاه این بود که در آن دو طرح لباس سفید شبیه کفن با تصاویری از جبهه طراحی و به نمایش درآمده بود که در نوع خود خلاقیت جالبی است و می‌تواند ایده و نوآوری باشد که سایر طراحان نیز از آن ایده‌برداری کنند.

لباس عاشورایی محروم از میلیون ها بیت شعر و هزاران نماد محرم

این تصور سنتی باید نزد طراحان ما شکسته شود که لباس محرم ویژه آقایان یک تی‌شرت است که عکس سمبلیک محرم و یا شعار «یا امام حسین(ع)» بر روی آن چاپ شده است. در فرهنگ غنی ما میلیون‌ها شعر، شعار، سمبل، نماد‌، فرهنگ و خرده فرهنگ، نمایش، تعزیه، مراسم آئینی و ... در خصوص محرم وجود دارد از همه مهم‌تر پیام عاشورا بسیار غنی‌تر و جهانی‌تر از آن است که بتوان آن را به چند تصویر و کلمه محدود کرد.

در این نمایشگاه بیشتر تصاویر چاپ شده بر روی لباس‌ها در برگیرنده نام ابا عبدالله الحسین(ع) و حضرت عباس (ع) بود و تنها سه طرح بود که بر روی آنها «یا زینب(س)، رقیه(س) و علی‌اکبر(ع)» چاپ شده بود در حالی که برای معرفی عاشورا ده‌ها نام می‌توان نام برد و اگر طراحان قصد دارند فقط از نام‌ها استفاد کنند با شناخت درست عاشورا می‌توانند نام 72 نفر یار امام حسین(ع) به همراه نام‌های هزاران شهید راه حسین(ع) را ترکیب و با بهره‌گیری از هنر عظیم خط و خط‌ نقاشی ایرانی تصاویر بی‌بدیل بر روی لباس‌های عاشورایی بیافرینند.

آیا نمی توان با لباس، نماد و سمبل پیام عاشورا را جهانی کرد؟

هنر برتر هنری نیست که مستقیماً پیام خود را به مخاطب اعلام کند، هنر در بیان غیر مستقیم و بازی با فکر و اندیشه مخاطب است. هنرمندیی که در این نمایشگاه کمتر شاهد بروز آن بوده‌ایم. اگر ما معتقد هستیم امام حسین(ع) برای همه جهان حرف برای گفتن دارد و پیام عاشورا پیامی جهانی است باید بتوانیم این پیام را با نمادها، سمبل‌ها، ایده‌ها و فکرهای جهانی ترکیب و به جهان عرضه کنیم کاری که نیازمند اول شناخت درست قیام امام حسین(ع) و دوم خلاقیت در بازتعریف این پیام به زبانی جهانی است و لباس می‌تواند رسانه این پیام باشد.

آنچه در این نمایشگاه تأسف بیشتر مخاطب را بر می‌انگیزد این است که طراحان ما از هزاران بیت شعر پر محتوا و سوگواره‌های ارزشمند عاشورایی در طراحی‌های خود استفاده نکرده‌اند در حالی که همه می‌دانیم یک شهر غنی و یک جمله پرمحتوا تا چه میزان می‌تواند در رساندن یک پیام مؤثر واقع شود. هزاران سمبل و نماد عاشورایی در کشور داریم که گویی طراحان ما هیچ کدام از این سمبل‌ها را نمی‌شناسند. علاوه بر تی‌شرت و چادر می‌توان نمادهای عاشورایی را در مکمل‌های پوشش از جمله شال گردن، کیف و حتی سنجاق‌های سینه بازتعریف کرد که البته در این نمایشگاه شاهد ارائه سنجاق‌های سینه و مهره‌هایی جهت نصب بر روی لباس، لباس و ... با محتوای عاشورایی بودیم که در نوع خود ارزشمند اما قابل توسعه و گسترش بود.

در این نمایشگاه لباس‌هایی ویژه کودکان نیز ارائه شده بود. اگر چه اصل توجه به لباس عاشورایی کودکان نکته‌ای ارزشمند و مهم است اما لباس کودک تعریف و طراحی خاص کودک را می طلبد در حالی که ویژگی‌ خاصی در لباس‌های ارائه شده مشاهده نمی‌شد یعنی در اصل همان لباس‌های مناسب بزرگسالان بودند اما در اندازه کوچک در حالی که کودکان زبان کودکانه و فهم کودکانه خود را دارند و باید پیام عاشورا در قالب متناسب سن آنها بر روی لباسشان طراحی شود و البته لباس ویژه محرم کودکان باید جنس و طرح ویژه کودکان را داشته باشد که متأسفانه طرح‌های این نمایشگاه فاقد توجه به این مسائل مهم در حوزه پوشاک کودکان بود.

البته مسئله تأسف برانگیزتر این بود که مدت ها پس از اعلام فراخوان جشنواره لباس عاشورایی همچنان دبیر این جشنواره مشخص نبود و تبلیغات درخور و مناسبی برای حضور فعالان عرصه طراحی پوشاک صورت نگرفته بود و این در حالی است که مردم ایران دو ماه در سال مراسم عزاداری ویژه محرم و صفر برگزار می کنند و بیش از دو میلیون ایرانی هر سال در مراسم پیاده روی اربعین حضور دارند و قدر مسلم نیازمند لباس مناسب برای این مناسبت ویژه هستند.

دو ماه فرصت؛ در این دو ماه اگر هر ایرانی که به خارج از کشور می رود یک لباس ویژه محرم بر تن کند، در مراسم اربعین اگر مردم ایران بتوانند با پیام هایی که بر تن کرده اند باورهای خود را به نمایش بگذارند، اگر بتوان لباس های محرم که هر کدام پیامی از امام حسین(ع) دارد را به سایر کشورهای جهان صادر کرد و ده ها اگر دیگر نشان دهنده ظرفیت عظیم پوشاک عاشورایی است. ظرفیتی که همچنان مورد غفلت است.

در جهان امروز، لباس یک رسانه است. رسانه ای که به کمک آن هر فرد اندیشه و باور خود را می پوشد و به همه نشان می دهد و در حالی که میلیون ها شیعه پیام جهانی امام حسین(ع) را شنیده اند و دوست دارند آن را منتشر کنند، هنوز از رسانه مهم پوشاک برای انتقال مفاهیم محرم استفاده نمی شود و تنها نمودی که توجه به لباس محرم دارد برگزاری یک نمایشگاه محدود در یک طبقه از یک تالار کشور است و گویی هنوز مسئولان، طراحان و دست اندرکاران پوشاک ایران نمی دانند می توان از ظرفیت عظیم رسانه مهمی به نام پوشاک برای ترویج فرهنگ عاشورا استفاده کرد.