هفت هنر از دیدگاه حضرت علی(ع)/ از رنگ‌شناسی تا نکاتی پیرامون خوشنویسی در کلام مولا

حجت کفاشی، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان‌‎جنوبی گفت: تلاشم بر این بود که در پژوهشی با عنوان هنر در نگاه حضرت امیر(ع) در قالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ارادت خود را به محضر مولاعلی(ع) نشان دهم.

وی که چندی پیش از پایان‌نامه خود با عنوان هنر از نگاه حضرت امیر(ع) دفاع کرده، اظهار کرد:  همه ائمه نور واحد هستند اما نگاه حضرت علی(ع) به هنر نسبت به سایر معصومین(ع) خاص‌تر است و جای کار فراوان دارد.

این کارشناس ارشد رشته پژوهش هنر با اشاره به اینکه در تحقیق خود به نظر چند تن از اندیشمندان اسلامی از جمله فارابی، امام خمینی، شهید مطهری و مرحوم شریعتی و.. درباره هنر رسیدم، بیان کرد: در پایان‌نامه ابتدا ابعاد مختلف هنر در ادیان مختلف، هنر دینی و غیر دینی، هنر مقدس، هنر در زرتشت، هنر در مسیحیت، انسان و آثار هنری، ویژگی‌های هنر دینی، هنر اسلامی و جلوه‌های هنری دینی در کلام ائمه اظهار(ع) را بررسی کردم.

کفاشی ادامه داد: سپس هنر در قرآن را مورد بررسی قرار دادم و هنر صوت، هنر بیان، هنر نوشتن، رنگ‌شناسی در قرآن و قصه‌گویی در قرآن را تبیین کردم و به آیات متعددی در این زمینه رسیدم و در نهایت از آنجایی که بنا به فرموده رسول اکرم(ص) علی(ع) و قرآن یکی هستند از هنر در قرآن به هنر در کلام حضرت علی(ع) رسیدم.

هفت هنری که در نگاه حضرت علی(ع) بررسی شد

وی افزود: با تأمل در نهج البلاغه و کلام امیرالمؤمنین به 7 هنر رسیدیم که مولا پیرامون آن نظراتی داشته ویا مورد توجه ایشان بوده است که این هفت هنر، هنر سخنوری، طبع شعر، خوشنویسی، قصه‌گویی،تصویرآفرینی، نمایش‌نامه و رنگ‌شناسی هستند.

کارشناس ارشد پژوهش هنر گفت: در حوزه هنر سخن‌وری می‌توان حضرت علی(ع) را امیر ملک سخن دانست وکسی که اندک آشنایی با زبان عربی داشته و خطبه‌ها و نامه‌ها و حکمت‌ها و نامه‌های نهج البلاغه را بخواند به این مهم اعتراف خواهد کرد.

کفاشی اظهار کرد: اگر جرق جرداق مسیحی می‌گوید من 200 بار نهج البلاغه را خوانده‌ام و همچنان تشنه آن هستم بخشی از این علاقمندی را باید در هنر سخن‌وری حضرت در نهج‌البلاغه که یک شاهکار است، جست‌وجو کرد.

حضرت علی(ع)، ادیبی شعر شناس و صاحب دیوان

وی بیان کرد: نمونه‌ای از هنر سخن وری حضرت علی بن ابیطالب(ع) را در خطبه مشهور همام می‌توان دید که نقل است وقتی حضرت این خطبه را در بیان اوصاف متقین خواند، همام ناله‌‎ای سر می‌دهد و قالب تهی می‌کند.

این هنرمند خراسان‎جنوبی گفت: یکی دیگر از هنرهای حضرت علی(ع) طبع شعر است که هم ایشان و هم پدر بزرگوارشان که ازیکتاپرستان بوده‌اند در این زمینه طبع شعر بالایی داشتند و حتی دیوان شعری به حضرت علی(ع) منسوب است که حدود 1500 بیت در مفاهیم اخلاقی دارد.

کفاشی با اشاره به اینکه حضرت شعر شناس نیز بوده‌اند، اظهار کرد: مرحومه علامه امینی در الغدیر وقتی به بیان سروده‌های شاعران درباره حادثه غدیر می‌پردازد، موضوع را با نام حضرت آغاز کرده و می‌گوید حضرت فصیح‌ترین فرد عرب و آشناترین آنها به خصوصیات و مضامین کلام عربی است.

در نگاه حضرت علی(ع) خط زیبا از کلیدهای روزی است

وی بیان کرد: هنر دیگری که حضرت علی(ع) به صراحت درباره آن سخن گفته است هنر خوشنویسی است، از جمله در کتاب کنزالعمال متقی هندی ج 10 صفحه 315 به نقل از ایشان آمده بر شما خط زیبا چرا که آن از کلیدهای روزی است.

این پژوهشگر عرصه هنر ادامه داد: یا در حدیث دیگری از حضرت نقل شده که ایشان فرمودند در ظرف مُرکب لیقه بینداز و قلم را به صورت مایل بر صفحه بنگار، حرف با در بسم الله را بر کرسی بنشان و سین آن را مشخص کن، حرف میم را کور مکن و کلمه الله را زیبا و نیکو بنویس.

کفاشی افزود: هنر قصه‌گویی که در قرآن کریم بسیار به کار رفته نیز حضرت علی بن ابیطالب (ع) در نامه 25 و 31 از آن استفاده کرده و افراد را به عبرت گرفتن از گذشتگان توجه می‌دهند و همچنین داستان زیبایی را نقل می‌کنند.

وی گفت: تصویر آفرینی نیز هنری است که از دو رکن تخیل و تجسم هنری تشکیل شده و در حقیقت رویارویی صحنه‌ها با یکدیگر است و حضرت علی(ع) از شیوه‌های مختلفی از جمله توصیف پدیده‌های جهان و جان‌بخشی به اشیاء، استفاده از حرکات دست و انگشتان، استفاده از رنگ‌ها و.. خلق هنر تصویر آفرینی داشته‌اند.

استفاده از نمایش در پاسخگویی به شبهات در سیره حضرت علی(ع)

این کارشناس ارشد پژوهش هنر اظهار کرد: درباره هنر نمایش‌ نیز باید به این نکته اشاره کرد که حضرت چند نوبت برای پاسخ به سؤالات و شبهاتی که مردم داشته‌اند از آن استفاده کرده و ابهامات مراجعین را برطرف می‌کردند.

کفاشی بیان کرد: از جمله نقل شده عده‎ای از علماء غیر مسلمان خدمت حضرت آمدند و گفتند چگونه می‌شود به هر طرف که رو می‌کنیم، رو به خداست، مگر هر چیزی پشت و رو ندارد که امام به جای بحث در حیاط منزل خویش آتش روشن کردند و از همه خواستند دور تا دور آتش بنشینند.

وی افزود: سپس حضرت پرسیدند کدام یک از شما رو به آتش و کدام پشت به آتش است و اصولا رو و پشت آتش کجاست؟ که سکوت کردند و حضرت پاسخ دادند برخی چیزها مثل این آتش و نور پشت و رو ندارد و سپس به آیه‌ای از قرآن اشاره کردند که می‌فرماید خداوند نور آسمان‌‎ها و زمین است.

کارشناس ارشد پژوهش هنر گفت: نقل است که ایشان اولین کسی است که با ترتیب صحنه‌های نمایش مشکلات قضایی و دادرسی را حل کرد و کاربرد نمایش در قضا را به اثبات رساند که بسیار قابل توجه و تأمل است.

حضرت علی(ع) 50 بار در کلام خود از رنگ‌های مختلف نام برده‌اند

کفاشی همچنین به رنگ‌شناسی در کلام حضرت علی(ع) اشاره  و اظهار کرد: حضرت در سخنان خود 50 بار از رنگ‌های سیاه، سفید،سبز،قرمز، نقره‌‎ای، زرد و قرمز و.. بهره برده است و یا از رنگی چون آبی اصولا نام نبرده‌اند که البته این مسئله به یکسان دانستن آبی و سبز در آن روزگاران برمی‌گردد.

وی بیان کرد: حضرت در سخنان خود بارها از سبزی ایمان، سبزی زندگی، سبزی دنیا، سیاهی لشکر دشمن، سیاهی گرسنگی، سرخی روز، سرخی مرگ، سرخی چشمان ملخ، زردی پرهای طاووس، سفیدی خورشید و.. استفاده کرده است.

کارشناس ارشد پژوهش هنر ادامه داد: رنگ سیاه در کلام حضرت علی(ع) 18 بار به کار رفته که در 10 مورد معنای استعاری و تشبیهی داشته و در 8 مرتبه نیز به منظور خلق تابلوهای تصویری و ادبی به کار رفته است.

رنگ سفید در نگاه حضرت علی(ع) رنگ پاکی و صداقت است/ سبز دومین رنگ پرکاربرد در کلام حضرت

کفاشی افزود: یا رنگ سفید در کلام حضرت علی(ع) مانند نوری تمثیل شده که بدون آن دیدن هیچ رنگ دیگری ممکن نیست و در نگاه ایشان رنگ پاکی و صداقت است ودر نامه 52 نهج البلاغه به معنای روشنایی و نورانی بودن استفاده شده است.

وی ادامه داد: رنگ سبز که تلفیقی از رنگ‌‎های زرد و آبی است  و در تفکر دینی رنگ خیال و ایمان است که این رنگ 13 بار در کلام حضرت به کار رفته و 26 درصد رنگ‌های نهج البلاغه را تشکیل می دهد و دومین رنگ پرکاربرد است.

این پژوهشگر عرصه هنر یادآور شد: همچنین رنگ قرمز که گرم‌ترین رنگ و مادر رنگ‌ها است، هفت بار در کلام حضرت آمده که در آن زمان رنگ مشهوری نبوده و حضرت در بیان حالات و پدیده‌های ناخوشایند از آن استفاده کرده‌اند.

حکیمه بهمن زاده