یادداشت وارده/
ویژگی‌هایی که معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد باید داشته باشد
گروه فعالیت‌های قرآنی: معاون قرآن و عترت باید بتواند از یک سو عناصر خوش‌فهم حوزوی و دانشگاهی قرآن را برای گزینش و پردازش علمی مضامین قرآنی و از سوی دیگر اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه دارای تعلقات دینی را برای ساخت قالب‌های جذاب و فاخر برای عرضه آن مضامین به این معاونت جذب کند. این امر ممکن نیست مگر آنکه چنین فردی فرهیختگی همزبانی با برگزیدگان فرهنگ، هنر و رسانه را داشته باشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمدحسین فریدونی از کارشناسان شورای توسعه فرهنگ قرآنی که در امور قرآنی و تهیه اسناد در این حوزه صاحب نظر است طی یادداشتی که آن را در اختیار ایکنا قرار داده است به بیان برخی ویژگی‌هایی که معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باید دارا باشد، پرداخت. مشروح این یادداشت به شرح ذیل است.
به نام خداوند دهنده بخشنده
«خداوند شما را فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به اهلش بسپارید و هرگاه میان مردم داوری می‌کنید، داوری عادلانه داشته باشید. خداوند شما را به خوب چیزی پند می‌دهد، خداوند شنوایی بیناست»(نساء/ 58)
چه کسی باید معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد؟
1 – نگارنده این یادداشت به دلیل وقوف به ضعف‌های خود و مسئولیت‌هایش معمولاً از عرصه رسانه فاصله می گیرد؛ اما برخی اوقات چاره‌ای نیست که با دیگران در ملأعام سخن گفت؛ شاید که اثر بیشتری داشته باشد.
2 – جناب آقای دکتر صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی است، تعلق خاطر ایشان به قرآن این اجازه را به مثل بنده می‌دهد که برخی دغدغه‌های راهبردی با ایشان طرح شود. امید است، نیت نویسنده در این امر از شائبه دور باشد تا خداوند کریم آن را مفید مومنین قرار دهد.
3 – آنچه در این متن می‌آید هرگز به معنای نقض خدمات مدیران گذشته امور قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست که از آغاز ورود رسمی این وزارت به این حوزه از زمان وزارت ریاست محترم فعلی مجلس تاکنون هر یک از این برادران به میزان سعه وجودی خود تلاش و تأثیر در ارتقاء فعالیت قرآنی در وزارت داشته‌اند، بلکه گشودن پنجره‌ای است که بتواند آغازگر تحول اساسی و پایا در این عرصه باشد.
4 – امامت در تفکر دینی مهم‌ترین امر اسلام است، اقامه این امر به عنوان یک نهاد گسترده در همه عرصه‌های مسلمین نیازمند تعریف و نهادینه شدن سازوکارهای انتخاب اصلح در همه عرصه‌هاست و صد البته عرصه فرهنگ و آن هم فرهنگ دینی از اهمیتی مضاعف برخوردار است، پس همه روایات و آیات مؤکد بر انتخاب بهترین و جستجوی اطمینان‌آور در این زمینه برای انتخاب مدیران عالی نظام در حوزه امور قرآن و عترت، تأکیدی موکد دارد.
5 – مسئولیت دادن به اشخاص، متناسب با نگرش و توانمندی‌های آنان است وگرنه حاصلی جز استفاده کم از زمان گرانقیمت جامعه اسلامی نخواهد داشت. افرادی که برای تصدی مسئولیتی، نامزد یا معرفی می‌شوند باید وظایف آن مسئولیت را براساس اسناد مربوط به طور کامل بشناسند، به آن اعتقاد داشته باشند، سلامت روحی و روانی و توانایی عملی ایفای آن مسئولیت را داشته باشند و البته کسی را سزاوارتر بر انجام مسئولیت نیابند.
6 – مطابق قوانین و مقررات کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی علاوه بر مسئولیت عام در ترویج آموزه‌های قرآنی در همه عرصه‌های فرهنگی، مسئولیت‌های مصرح در امور قرآنی دارد. براساس منشور توسعه فرهنگ قرآنی، تولیت هماهنگی و توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی برعهده وزیر و به تبع تمشیت آن برعهده معاون قرآن و عترت این وزارت است. این بدان معناست که این معاونت باید نسبت به توسعه و ارتقاء چرخه تولید عرصه محصولات و خدمات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای حامل مضامین قرآنی، برآیندی راهبردی و مدیریت عالی ستادی در سطح کشور داشته باشد. خوشبختانه با تصویب و ابلاغ سند توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآنی براساس ماده چهارم قانون برنامه پنجم توسعه کشور گامی اساسی در شفاف‌سازی نسبی ابعاد این مسئولیت برداشته شده است، لذا معاون مربوطه باید فردی مشرف بر اسناد و دارای نگاه راهبردی در این حوزه باشد؛ چرا که این سند بسیار گسترده‌تر و عمیق از اموری است که قبل از این در وزارت در حوزه قرآنی انجام شده است.
7 – عرصه فعالیت‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای قرآنی(تبلیغ و ترویج قرآن) عرصه‌ای نوپا و نهالی نورس است. رشد و بالندگی این عرصه در گرو فراهم آوردن مقدماتی است که بودجه و اعتبار کم اهمیت‌ترین آن است. اصلی‌ترین مسئله در این عرصه تربیت و بکارگیری نیروی انسانی مناسب این امر است. معاون قرآن و عترت باید بتواند از یک سو عناصر خوش‌فهم و خوش‌ذوق حوزوی و دانشگاهی قرآن را برای گزینش و پردازش علمی مضامین قرآنی و از سوی دیگر اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه دارای تعلقات دینی را برای ساخت قالب‌های جذاب و فاخر برای عرضه آن مضامین به این معاونت جذب کند. این امر ممکن نیست مگر آنکه چنین فردی سواد و فرهیختگی همزبانی با صاحب‌نظران قرآنی و برگزیدگان فرهنگ، هنر و رسانه را داشته باشد. بدترین نگاه به این حوزه آن است که معاون قرآن و عترت تدارکاتچی این حوزه فرض شود و بر این اساس سواد محکم قرآنی از شرایط تصدی مسئولیت‌های آن حذف شود.
8 – بیت‌المال مسلمین در همه حوزهها اهمیت دارد؛ اما در حوزه دینی و در جایی که نام و عنوان قرآن و عترت دارد؛ اهمیتی فوق تصور دارد. پس پاکدستی و تدبر در هزینه بیت‌المال برای معاون قرآن و عترت و تیم همکار او سنگ محک سایر ویژگی‌هاست، خصوصاً اینکه اعتبارات فرهنگی و قرآن و عترت ماهیت کمک داشته و دست مدیران ارشد در تصمیم‌گیری نسبت به آن باز است. خدا نکند فعالان قرآنی و از آن بدتر فعالان فرهنگی، هنری و رسانه‌ای که گروه مرجع جامعه امروز هستند، چنین دریابند که آفت‌های سایر حوزهها در حوزه قرآن و عترت نیز رخنه کرده و مدیران این حوزه آن می‌کنند که برخی دیگران می‌کنند. این ستم از آنجا اهمیت بیشتری می‌یابد که تجربه تاریخی این ملت نشان داده است که هیچ تعفنی به اندازه دین به دنیافروشی شامّه این مردم را منزجر نمی‌کند.
9 – مظلومیت ناشی از آشنایی کم جامعه با قرآن و عدم انس با آن، موجب شده است که فعالان آموزش قرآن و خصوصاً تلاوت هنری قرآن پرچم ترویج را به دست گیرند. این در حالی است که حقیقت قرآن در مفاهیم و معارف ژرف و تربیت آفرین آن است و جامعه قرآنی واقعی آشنایان و تربیت شدگان این معارف هستند. این که جایگاه‌های قرآنی مانند معاونت قرآن و عترت به پایگاه ترویج هنر تلاوت مبدل شده و افرادی که تنها در این عرصه تجربه و اندیشه کرده‌اند بر این حوزه استیلا یابند، معلوم نیست به چه میزان موجب رشد کار معاونت گردد.
البته این تذکر هرگز به این معنا نیست که فرهیختگان آشنا با معارف قرآنی و تلاوت هنری، وجود ندارند یا فعالان حوزه تلاوت، کاری عبث انجام می‌دهند، بلکه به این معناست که این هنر در جایگاه خود مطرح باشد نه آنکه هیمنه بر امر قرآن کشور یابد. علاوه بر این آموزش عمومی قرآن نیز متولیان متعددی دارد که در این حوزه تمرکز یافته‌اند و جایز نیست که فرصت و توان محدود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای امور فرهنگی، هنری و رسانه‌ای قرآنی و تمرکز بر تولید و عرضه جذاب قرآن به کارهای تکراری یا حتی نوآورانه در آموزش عمومی قرآن معطوف شود.
10 – تطویل کلام بیش از این حوصله نگارنده و خواننده را به سر آورده اگر مجال دیگری بود، می‌توان درباره جزئیات این موضوع و دیگر ابعاد آن سخن گفت اما در هر حال باید توجه داشت که متأسفانه طالبان قدرت بیکار ننشسته‌اند تا از فرصت نام قرآن و جایگاه معاونت برای مطامع خود استفاده کنند. همه کسانی که افرادی را به وزیر محترم معرفی می‌کنند باید بدانند که به امر خطیری مبادرت می‌کنند که اگر از روی جهل یا غرض باشد، معلوم نیست تبعات آن از امن آنان زدوده شود.
کلام آخر اینکه؛ معاون قرآن و عترت باید خود قرآنی باشد تا بتواند قرآن را تبلیغ و ترویج کند و از این موضوع نمی‌توان به سادگی گذشت.
محمدحسین فریدونی 14 مهر 96
