برداشت‌های منظم و نزدیک به حقیقت؛ ویژگی تفسیر ساختاری
گروه حوزه‌های علمیه: مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه تفسیر ساختاری روشی نو و جذاب برای برداشت مفاهیم از قرآن و انتقال آن به جامعه است تاکید کرد: برداشت‌های منظم و نزدیک به حقیقت از ویژگی‌های تفسیر ساختاری است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی اسدی‌نسب، مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در مورد تفسیر ساختاری که در سالیان اخیر در مجامع تحقیقی قرنی مورد توجه قرار گرفته است گفت: از دیدگاه بنده این نوع تفسیر تفننی نیست.
وی با بیان اینکه روند تفسیر از ابتدای اسلام و در دوره پیامبر(ص) آغاز شد و ایشان اولین مفسر قرآن کریم بودند بیان کرد: در روایات متعدد نقل شده است که پیامبر(ص) ده آیه ده آیه را به اصحاب آموزش می‌دادند که این آموزش هم شامل قرائت الفاظ قرآن کریم و هم آموزش مفاهیم و معنای آیات به آنان بوده است.
اسدی نسب ادامه داد: در صدر اسلام افرادی که به عنوان قراء و حفاظ قرآن شناخته می‌شدند در واقع با مفاهیم آیات نیز آشنا بودند و صرفا مانند امروز کسوت قرائت بر تن نداشتند.
مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: به‌تدریج وقتی از صدر اسلام دور می‌شویم با منع کتابت حدیث توسط خلفای اول و دوم و تداوم آن تا سالیان بعد، آسیب‌های زیادی وارد جامعه اسلامی شد اما در قرون بعد از اسلام به تدریج تفاسیری از قرآن شکل گرفته که هر کدام ابعادی از قرآن را تبیین می‌کند.
اسدی‌نسب با بیان اینکه بیشتر تفاسیر در قرون گذشته ناظر به زمانی که در آن زیست می‌شده ترتیبی است عنوان کرد: تفسیر موضوعی اگرچه در آثار گذشتگان نیز وجود دارد ولی در قرون اخیر به صورت برجسته در میان اندیشمندان قرآن‌پژوه مطرح شده و گرایش به این نوع تفسیر نیز به علت ضرورت‌های زمان و اقتضائاتی است که وجود داشته است.
مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه تفاسیر علمی از قرآن و تفسیرهای مختلفی که به خصوص در مصر نوشته شده است عمدتا به علت شرایط زمانی و مکانی رویکرد موضوعی دارند؛ بنابراین تفسیر ساختاری را هم باید در این روند تفسیر و تحلیل کنیم و نباید آن را تفنن بدانیم.
اسدی نسب اظهار کرد: حتی در تفاسیر گذشته و معاصر نیز اگرچه تصریح به بحث ساختاری که امروز مصطلح است نداشته‌اند ولی مفسران بزرگوار بر این مسئله که هر سوره از قرآن کریم دارای غرض و هدف یا اغراض و اهدافی محوری است تاکید دارند.
این محقق و استاد حوزه علمیه تصریح کرد: در تفسیر مجمع البیان طبرسی، به خصوص تفسیر المیزان علامه طباطبایی با تصریح، در تفسیر نمونه و تفاسیر دیگری این مسئله ضمنی و یا با صراحت بیان شده است که هر سوره هدفی دارد و تفسیر ساختاری را هم می‌توانیم در این راستا تحلیل و تجزیه کنیم.
مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان کرد: این مفسران تاکید می‌کنند که هر سوره یک یا چند هدف خاص دارد و تمامی آیات آن سوره نیز در ذیل این اهداف چیده شده‌اند و موید اهداف این سوره هستند.
اسدی نسب با اشاره به اینکه برخی ممکن است رویکرد تفسیر ساختاری را محتمل وقوع تفسیر به رای بدانند عنوان کرد: این بحث منحصر در این نوع تفسیر نیست.
وی تاکید کرد: هر فعالیت قرآنی و برداشت از مفاهیم قرآن کریم با هر نام و عنوانی اگر مبتنی بر قواعد علمی و مبانی تفسیری نباشد ممکن است تفسیر به رای داشته باشد؛ بنابراین بسته به فردی دارد که می‌‌خواهد از قرآن برداشت داشته باشد.
مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکید کرد: یکی از مسایل مهم در بحث تفسیر منقح کردن قواعد تفسیری است که کارهای تحقیقی در این زمینه هم انجام شده اما جای کار بیشتری دارد؛ زیرا اگر قواعد و مبانی تحقیق منقح شود مفسر می‌تواند بنای کار خود را بر قواعد استوار کند در این صورت هرگز به دام تفسیر به رای گرفتار نخواهد شد.
اسدی نسب در پاسخ به این سؤال که ضرورت برداشت از قرآن از نگاه تفسیر ساختاری چیست و آیا مطالب بیشتری نسبت به انواع تفاسیر دیگر در اختیار ما می‌گذارد که بخواهیم به آن گرایش داشته باشیم بیان کرد: من بر خلاف برخی که ممکن است خطر تفسیر به رای را در این نوع تفسیر بیشتر بدانند معتقد هستم که در این مدل تفسیر چون در ذیل رویکرد و هدف اصلی سوره انجام می‌شود به صواب و صحت نزدیکتر است البته باید در این مسئله دقت کنیم که غرض یا اغراض اصلی سوره را با دقت استخراج کرده باشیم.
این استاد حوزه و قرآن‌پژوه عنوان کرد: برداشت منظم از قرآن و نزدیکتر به حقیقت از جمله ویژگی‌های تفسیر ساختاری است که ممکن است در تفاسیر دیگر با این برجستگی وجود نداشته باشد ضمن اینکه ما برای اینکه بتوانیم مفاهیم قرآن را بیشتر وارد سطوح مختلف جامعه کنیم باید در روش‌های کار نیز تغییراتی ایجاد کنیم که این روش یکی از مدل‌های مطلوب در این زمینه محسوب می‌شود.
