مفهوم ارباب در فرهنگ عزاداری امام حسین(ع)

به گزارش خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) از قم، تاریخ مناسک و عزاداری سیدالشهدا(ع) به عمق تاریخ جامعه شیعه باز می‎گردد؛ آنجا که مجلس عزا و اشک بر امام، در خانه ائمه اطهار(ع) برپا شده و شاعران و مادحان را در این مجالس، گرانسنگ و گرانمایه شمرده و صدها روایت بر مدح اشک ریزان بر مصیبت آل الله ثبت گردید.

پس از دوران غیبت، رمز حیات جامعه تشیع و محبان مکتب آل الله را باید در همین روضه‎های چند نفره و خانگی و بعدها تکیه‎های بزرگ و کوچک جستجو کرد؛ آنجا که اشک بر امام حسین(ع) و عزاداری بر سیدالشهدا(ع) سال به سال و عصر به عصر با مناسک و آدابی همراه شد و این آداب و مناسک، نسل به نسل استمرار و تکمیل شد.

بسی جای شگفت است که در طول اعصار و قرون، این مناسک با کمترین تغییر و بیشترین محتوایی در حال استمرار است و در سال های اخیر نیز بر شکوه این مراسم به واسطه گسترش فضای رسانه، افزوده شده است.

در این بین، آداب رفتاری، محیط سازی و کلامی نیز در باب دستگاه امام حسین(ع) جای نمایی شده است و شیعیان با این رموز محافل خود را با اتحاد کلامی و رفتاری و پوششی حفظ می‎کنند.

مشکی پوش شدن عزاداران، سینه زنی متحد با محوریت مداح، حرمت و عظمت روضه خوانی و اشک بر مصیبت آل الله، هم نوایی با مداح و... از جمله این مناسک رفتاری در روضه‎های سیدالشهدا(ع) است.

از دیگر سوی برخی کلمات نیز در این فرهنگ جای خود را از صدها سال پیش پیدا کرد که اشعار فاخر و ماندگار شاعران و دلباختگان مخلص اهل بیت(ع) نقش مهمی در ماندگاری این کلمات پیدا کردند؛ امروز هم شیعیان با این کلمات مولای خود را خطاب کرده و با عزاداران دیگر ارتباط کلامی عزایی پیدا می‎کنند.

کلماتی چون دستگاه امام حسین(ع)، چایی ریز حسین(ع) و ارباب حسین(ع) و.... از جمله این کلمات است که شیعیان در فرهنگ عزاداری خود حفظ کرده‎اند؛ اما! در سال های اخیر فتنه‎های بسیاری با شبهات اعتقادی که بسیاری از آن‌ها با کمترین اطلاعی از واقعیت در فضای مجازی و غیر مجازی زبان به زبان و دستگاه به دستگاه می‎چرخد فضای عزاداری را پر کرده است.

سالی نیست که یکی از این شبهات پیش یا در حین عزاداری محرم در صفحات اجتماعی نقش نبندد؛ از مساله آب خوردن طفل شش ماهه گرفته تا واقعیت حضور رقیه بنت الحسین(ع) در کربلا و هدف از قیام و امروز هم به کار بردن برخی کلمات در عزاداری. اینکه چرا به امام حسین(ع) باید ارباب بگوییم در حالی که ارباب به معنی جمع رب یعنی خدایان است و ما امام را خدا نمی‎دانیم و.. .

دکتر مهدی بهشتی از پژوهشگران حوزه دین در گفت با ما بیان کرد: متاسفانه جامعه روشنفکر که تصور می‎کند که روشنفکر است در بدیهی‎ترین مسایل خود مانده و به خلط مبحث و اظهار نظر در هر موضوع مرتبط به دین می‎کند.

وی افزود: ارباب در عربی و فارسی دو کلمه با دو معنای متفاوت است؛ ارباب در عربی از ریشه رب گرفته شده که به معنی پرورش دهنده است و چهار آیه قرآن کریم در خطاب مشرکین بت پرستی است که ارباب متفرق دارند یعنی خداهای گوناگون دارند.

این کارشناس متون دینی بیان کرد: اگر به تفاسیر نیز رجوع کنیم می‎بنیم که مهمترین نکته‎ای که قرآن با آن مقابله کرده است مساله شرک است ولی رب در عربی به معانی مختلفی به کار برده شده است؛ مثلا نان آور خانه در فرهنگ عرب، رب البیت نامیده می‎شود که اختیاردار خانه است و اگر کسی  دیگری را رب البیت خطاب کرد کسی به او متعرض نمی‎شود.

وی گفت: اینکه عده دیگری بیان کردند که با به کار بردن کلمه ارباب برای امام حسین(ع) معنی نظام ارباب رعیتی استفاده می‎شود مساله بسیار شگفت‌آوری است زیرا در این هزار و چهارصد سال حتی یک نفر از شیعیان نیز چنین مساله‎ای را در ذهن خود داشته است که امروز بگوییم که مفهوم ارباب یک مفهوم کاملا اقتصادی است.

وی تصریح کرد: منظور شیعیان آن است که امام حسین(ع) پرورش دهنده ما است و ما رابه کمال می‏ رساند؛ این مساله کاملا منطبق بر آیات قرآن و روایات اهل بیت و نظام اهل بیت و نظام اصولی عقاید حقه شیعه است.

این پژوهشگر حوزه دین و زندگی بیان کرد: بزرگترین مشکل برخی افراد آن است که در هر زمینه‎ای که چیزی به ذهنشان می‎رسد اظهار نظر می‎کنند؛ همین اظهارنظرها اگر با توجیه خوبی از سوی فعالان دینی همراه نباشد ممکن است به یک شبهه اعتقادی منجر شود البته در این مدت دلسوزانی نیز بودند که بحث ارباب را از جانب دیگر مد نظر قرار دادند و مباحی چون سواستفاده‎های دشمنان اهل بیت(ع) از برخی تعاریف را نیز مطرح کردند که این بحث باید در جمع بزرگان و علما مورد بحث جدی قرار گیرد.

وی تاکید کرد: اما آنچه که مراجع تقلید و علما و بزرگان دین در همه این سال‌ها به آن التزام داشتند ملکه و مد نظر شیعیان بوده و هست و تاریخ نیز ثابت کرده است که عناصر مخله اعتقادی و شرعی هیچگاه نتوانسته است خود را به دستگاه حسینی متصل کند.