شماره هشتم مجله «مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث» منتشر شد
گروه اندیشه: شماره هشتم مجله «مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث» به صاحب امتیازی جامع المصطفی العالمیه منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، شماره هشتم مجله علمی-ترویجی «مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث» به صاحب امتیازی جامعه المصطفی العالمیه، مدیرمسئولی یعقوب‌علی برجی و سردبیر محمد فاکر‌میبدی منتشر شد.
در این شماره می‌خوانیم: «نقش اسباب نزول در فهم آیات از منظر علامه طباطبایی و مراغی» نوشته سید كمال حسینی، ام‌البنین یزدی، «بررسی تطبیقی شان نزول آیات اطعام(5-22 سوره انسان) از دیدگاه مفسران فریقین» نگاشته عبدالهاشم میرزا، «بررسی تطبیقی روایات تفسیری فریقین درباره كوثر» تالیف محمدیعقوب بشوی، « بررسی تطبیقی مصداق «اهل بیت» در آیه تطهیر از منظر مفسران فریقین» نوشته سیدحسن محمدی، «مطالعه تطبیقی مبانی و روش تفسیری التفسیر الاثری الجامع و جامع البیان عن تفسیرالقرآن» اثر فاطمه رجائی، طاهره رجائی و «بررسی تطبیقی ماهیت معجزه از منظر علامه مصباح یزدی و علامه معرفت» نگاشته محمد دادسرشت.
در چکیده مقاله «نقش اسباب نزول در فهم آیات از منظر علامه طباطبایی و مراغی» می‌خوانیم: این مقاله با بررسی دو مورد از برجسته‌ترین آثار تفسیری این دوره، المیزان، اثر علامه طباطبایی (از تفاسیر برجسته شیعه)؛ و تفسیر المراغی، اثر مراغی (از تفاسیر برجسته تسنن) به جایگاه اسباب نزول در تفاسیر معاصر پرداخته و دیدگاه های این دو مفسر را درباره اسباب نزول بررسی كرده است. علامه طباطبایی هرچند به اقتضای مكتب تفسیری‌اش برای فضای نزول و همچنین سبب نزول، نقش مهمی در تفسیر آیات قائل نیست، با این حال، ذكر روایات شان یا سبب را در روشن شدن مضمون و مورد نزول آیه موثر می داند و در بحث تفسیر روایی خود آنها را آورده و گاه تفسیر خود را با آنها تایید كرده است. اما مراغی، بیش از سیصد روایت سبب نزول را در تفسیر خود ذكر كرده است و اگر درباره آیه یا سوره، سبب نزولی نقل شده باشد كه مورد تایید خودش باشد – یعنی صحیح باشد – آن را گزارش كرده است. روش مراغی در نقد و بررسی روایات این گونه است كه آن ها را با قرآن و دلایل عقلی محك می زند.
در چکیده مقاله «بررسی تطبیقی شان نزول آیات اطعام(5-22 سوره انسان) از دیدگاه مفسران فریقین» آمده است: درباره مكان نزول سوره انسان، دو قول ذكر شده است، بنا بر قول برخی مفسران اهل سنت، این سوره در مكه نازل شده است. از سوی دیگر، عده بسیاری معتقدند این سوره در مدینه نازل شده است. اما در مورد سبب نزولی آن پنج قولی وجود دارد. یك گروه سبب نزول را «مرد حبشی» دانسته اند. گروه دوم معتقدند آیات سوره انسان درباره ابودحداح انصاری نازل شده است. گروه سوم معتقدند مطعم بن ورقاء انصاری، نذری كرده بود و به آن وفا كرد و در این هنگام این آیات نازل شد. گروه چهارم سبب نزول را در مورد شماری از صحابه دانسته اند. گروه پنجم كه همه مفسران شیعه و عده بسیاری زیادی از مفسران اهل سنت اند، معتقدند این سوره و یا آیاتی از آن (5 الی 22) درباره علی(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نازل شده است. بر این اساس، این مقاله به بررسی دیدگاه های مطرح شده درباره سبب نزول سوره انسان و تحلیل و نقد اقوال ذكرشده می پردازد.
نویسندگان مقاله «بررسی تطبیقی روایات تفسیری فریقین درباره كوثر» در چکیده آن چنین نوشته‌اند که صاحب نظران تفسیر درباره مصداق و معنای «الكوثر»، در آیه «إِنَا اَعْطَینَاكَ الْكَوْثَرَ»، دیدگاه های متعددی را مطرح نموده اند. از جمله آن ها، نهر بهشتی، حوض و خیر كثیر، جایگاه ویژه ای در میان اندیشمندان دارد. در صورت قبول چنین دیدگاهی برای تفسیر «الكوثر» در هنگام نزول، شكاف عمیقی در روایات فریقین دیده می شود. برخی روایات در این زمینه به ویژه درباره نهر بهشتی، ضعف سندی و متنی دارند. تاویل های غیر دقیق، مخالف سیاق آیات، روایات اسباب نزول و قانون عرض حدیث بر قرآن اند. بنابراین، این نوع دیدگاه نمی تواند مصداق «الكوثر» در هنگام نزول باشد. بسیاری از سخنان مطرح شده مفسران نیز ربطی به تفسیر آیه ندارد و نوعی خلط مفهومی را در این زمینه به وجود آورده است. برخی از این دیدگاه ها به عنوان مصداق اخروی «الكوثر»، قابل پذیرش است.
در چیده مقاله «بررسی تطبیقی مصداق «اهل بیت» در آیه تطهیر از منظر مفسران فریقین» آمده است: یكی از بزنگاه های مورد اختلاف فریقین، تعیین مصداق اهل بیت در آیه تطهیر می باشد. با توجه به نقش اساسی این فراز از آیه 33 سوره احزاب، در حوزه اعتقادی فریقین، پژوهشگر با واكاوی مفاهیم به كار رفته در آیه و ارتباط لفظی و سیاقی میان آن ها و هم چنین بیان دیدگاه مفسران فریقین، مفهوم اصلی و واقعی اهل بیت در آیه تطهیر را شناسایی می كند. از میان مفسران اهل سنت، برخی از آن ها مصداق اهل بیت را فقط در بستگان سببی پیامبر یعنی زنان پیامبر(ص) معنا كرده اند و برخی دیگر مصداق آن را علاوه بر زنان، پنج تن آل عبا (پیامبر اسلام، علی، فاطمه، حسن و حسین ) می دانند. اما مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل سنت قائل اند كه مراد از اهل بیت فقط پنج تن آل عبا هستند و لاغیر. با بررسی انجام گرفته، دلایل مفسران فریقین را می توان در سه محور روایی، ادبی و سیاقی تقسیم كرد. آن ها با استناد به روایات ام سلمه، عایشه و عكرمه و نیز بررسی مفهوم اهل بیت و ضمائر به كار رفته در آیات 28 تا 34 سوره احزاب و هم چنین وحدت و عدم وحدت آیه تطهیر با آیات قبل و بعد، اقوال خود را پایه ریزی كرده اند.
در این شماره می‌خوانیم: «نقش اسباب نزول در فهم آیات از منظر علامه طباطبایی و مراغی» نوشته سید كمال حسینی، ام‌البنین یزدی، «بررسی تطبیقی شان نزول آیات اطعام(5-22 سوره انسان) از دیدگاه مفسران فریقین» نگاشته عبدالهاشم میرزا، «بررسی تطبیقی روایات تفسیری فریقین درباره كوثر» تالیف محمدیعقوب بشوی، « بررسی تطبیقی مصداق «اهل بیت» در آیه تطهیر از منظر مفسران فریقین» نوشته سیدحسن محمدی، «مطالعه تطبیقی مبانی و روش تفسیری التفسیر الاثری الجامع و جامع البیان عن تفسیرالقرآن» اثر فاطمه رجائی، طاهره رجائی و «بررسی تطبیقی ماهیت معجزه از منظر علامه مصباح یزدی و علامه معرفت» نگاشته محمد دادسرشت.
در چکیده مقاله «نقش اسباب نزول در فهم آیات از منظر علامه طباطبایی و مراغی» می‌خوانیم: این مقاله با بررسی دو مورد از برجسته‌ترین آثار تفسیری این دوره، المیزان، اثر علامه طباطبایی (از تفاسیر برجسته شیعه)؛ و تفسیر المراغی، اثر مراغی (از تفاسیر برجسته تسنن) به جایگاه اسباب نزول در تفاسیر معاصر پرداخته و دیدگاه های این دو مفسر را درباره اسباب نزول بررسی كرده است. علامه طباطبایی هرچند به اقتضای مكتب تفسیری‌اش برای فضای نزول و همچنین سبب نزول، نقش مهمی در تفسیر آیات قائل نیست، با این حال، ذكر روایات شان یا سبب را در روشن شدن مضمون و مورد نزول آیه موثر می داند و در بحث تفسیر روایی خود آنها را آورده و گاه تفسیر خود را با آنها تایید كرده است. اما مراغی، بیش از سیصد روایت سبب نزول را در تفسیر خود ذكر كرده است و اگر درباره آیه یا سوره، سبب نزولی نقل شده باشد كه مورد تایید خودش باشد – یعنی صحیح باشد – آن را گزارش كرده است. روش مراغی در نقد و بررسی روایات این گونه است كه آن ها را با قرآن و دلایل عقلی محك می زند.
در چکیده مقاله «بررسی تطبیقی شان نزول آیات اطعام(5-22 سوره انسان) از دیدگاه مفسران فریقین» آمده است: درباره مكان نزول سوره انسان، دو قول ذكر شده است، بنا بر قول برخی مفسران اهل سنت، این سوره در مكه نازل شده است. از سوی دیگر، عده بسیاری معتقدند این سوره در مدینه نازل شده است. اما در مورد سبب نزولی آن پنج قولی وجود دارد. یك گروه سبب نزول را «مرد حبشی» دانسته اند. گروه دوم معتقدند آیات سوره انسان درباره ابودحداح انصاری نازل شده است. گروه سوم معتقدند مطعم بن ورقاء انصاری، نذری كرده بود و به آن وفا كرد و در این هنگام این آیات نازل شد. گروه چهارم سبب نزول را در مورد شماری از صحابه دانسته اند. گروه پنجم كه همه مفسران شیعه و عده بسیاری زیادی از مفسران اهل سنت اند، معتقدند این سوره و یا آیاتی از آن (5 الی 22) درباره علی(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نازل شده است. بر این اساس، این مقاله به بررسی دیدگاه های مطرح شده درباره سبب نزول سوره انسان و تحلیل و نقد اقوال ذكرشده می پردازد.
نویسندگان مقاله «بررسی تطبیقی روایات تفسیری فریقین درباره كوثر» در چکیده آن چنین نوشته‌اند که صاحب نظران تفسیر درباره مصداق و معنای «الكوثر»، در آیه «إِنَا اَعْطَینَاكَ الْكَوْثَرَ»، دیدگاه های متعددی را مطرح نموده اند. از جمله آن ها، نهر بهشتی، حوض و خیر كثیر، جایگاه ویژه ای در میان اندیشمندان دارد. در صورت قبول چنین دیدگاهی برای تفسیر «الكوثر» در هنگام نزول، شكاف عمیقی در روایات فریقین دیده می شود. برخی روایات در این زمینه به ویژه درباره نهر بهشتی، ضعف سندی و متنی دارند. تاویل های غیر دقیق، مخالف سیاق آیات، روایات اسباب نزول و قانون عرض حدیث بر قرآن اند. بنابراین، این نوع دیدگاه نمی تواند مصداق «الكوثر» در هنگام نزول باشد. بسیاری از سخنان مطرح شده مفسران نیز ربطی به تفسیر آیه ندارد و نوعی خلط مفهومی را در این زمینه به وجود آورده است. برخی از این دیدگاه ها به عنوان مصداق اخروی «الكوثر»، قابل پذیرش است.
در چیده مقاله «بررسی تطبیقی مصداق «اهل بیت» در آیه تطهیر از منظر مفسران فریقین» آمده است: یكی از بزنگاه های مورد اختلاف فریقین، تعیین مصداق اهل بیت در آیه تطهیر می باشد. با توجه به نقش اساسی این فراز از آیه 33 سوره احزاب، در حوزه اعتقادی فریقین، پژوهشگر با واكاوی مفاهیم به كار رفته در آیه و ارتباط لفظی و سیاقی میان آن ها و هم چنین بیان دیدگاه مفسران فریقین، مفهوم اصلی و واقعی اهل بیت در آیه تطهیر را شناسایی می كند. از میان مفسران اهل سنت، برخی از آن ها مصداق اهل بیت را فقط در بستگان سببی پیامبر یعنی زنان پیامبر(ص) معنا كرده اند و برخی دیگر مصداق آن را علاوه بر زنان، پنج تن آل عبا (پیامبر اسلام، علی، فاطمه، حسن و حسین ) می دانند. اما مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل سنت قائل اند كه مراد از اهل بیت فقط پنج تن آل عبا هستند و لاغیر. با بررسی انجام گرفته، دلایل مفسران فریقین را می توان در سه محور روایی، ادبی و سیاقی تقسیم كرد. آن ها با استناد به روایات ام سلمه، عایشه و عكرمه و نیز بررسی مفهوم اهل بیت و ضمائر به كار رفته در آیات 28 تا 34 سوره احزاب و هم چنین وحدت و عدم وحدت آیه تطهیر با آیات قبل و بعد، اقوال خود را پایه ریزی كرده اند.
