ایتالیا و فتح بابی در مناسبات اسلام و قدرت/ وقتی عربستان منزوی می‌شود

رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا در گزارشی اختصاصی برای خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به مناسبت انتخاب «خالد شوقی»، فعال سیاسی مسلمان و مراکشی‌الاصل به عنوان مدیر جدید مرکز فرهنگی اسلامی ایتالیا و مسجد بزرگ رم، این انتخاب را از جوانب مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.
 
در ابتدای این گزارش آمده است: در آغاز سال 2017 میلادی، ایتالیا با 60.6 میلیون نفر جمعیت، پذیرای حدود 5.8 میلیون نفر مهاجر خارجی بوده که حدود 1.7 میلیون نفر از آنان مسلمان بوده‌اند.

مطابق آمارهای اخیر بنیاد مطالعات چند قومیتی در میلان (ISMU) باید به این رقم، آمار 900 هزار مسلمان مهاجر یا ایتالیایی الاصل دارای شهروندی ایتالیا را نیز بیفزاییم که در کنار مسلمانان گروه نخست، جمعیت 2.6 میلیون نفری مسلمانان این کشور را تشکیل می‌دهند.
 
ساخت مرکز اسلامی با بودجه 30 میلیون دلاری عربستان

از میان قریب به 900 مرکز؛ مؤسسه و سازمان اسلامی ایتالیا، مرکز اسلامی فرهنگی ایتالیا (مدیریت مسجد بزرگ شهر رم و مورد تأیید نهاد ریاست جمهوری ایتالیا)؛ به طور نسبی جایگاه نمایندگی جمعیت نسبتاً قابل اعتنایی در بین مسلمانان ایتالیا احراز کرده و با دولت این کشور وارد تعامل شده است.
 
این مرکز در سال 1966 با هدف ارائه کمک‌های فرهنگی و اجتماعی به مسلمانان مقیم ایتالیا در شهر رم آغاز به کار کرد و در سال 1973 به توصیه شورای سفرای عربی و اسلامی آکرودیته در ایتالیا و واتیکان؛ به ویژه با حمایت پادشاه عربستان، طرح بنای یک مسجد و مجتمع فرهنگی را با بودجه 30 میلیون دلاری کشور عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی آغاز کرد و در سال 1995 به مرحله بهره‌برداری رساند.
 
مطابق اساسنامه این مرکز که با سرمایه‌گذاری 23 کشور اسلامی فعالیت می‌کند، نمایندگان سفارتخانه‌های کشورهای اسلامی حامی و بنیان‌گذار مرکز به عنوان اعضای شورای مدیریتی معرفی و سفیر عربستان در ایتالیا نیز نقش ریاست شورای مدیریتی را عهده‌دار بود.
 
 در سال‌های اخیر، در خصوص ریاست بلاعزل سفرای عربستان سعودی در ایتالیا بر این مرکز اختلافاتی میان نمایندگان کشورهای اسلامی عضو شورای مدیریتی به وقوع پیوست و دامنه آن به وزارت کشور ایتالیا نیز گسترش یافت.
 
اخیراً و در فضای موج نوین اسلام‌هراسی ناشی از فعالیت‌های داعش در خاورمیانه و حملات تروریستی منسوب به آن در اروپا، این مرکز یادداشت تفاهمی را با وزارت کشور ایتالیا به امضا رساند که هدف از آن سامان‌بخشی به تعاملات دولت و مسلمانان این کشور بود و به موازات آن، این مرکز تحولات بنیادینی را نیز پذیرا شد.
 
پایان رؤیاپردازی سعودی‌ها

در جریان این تحولات، مرکز فرهنگی اسلامی ایتالیا در مجمع عمومی خود در تاریخ 17 اکتبر 2017، هفت مسلمان شهروند ایتالیا را به عنوان اعضای شورای اداری برگزید که آنان نیز از میان خود «خالد شوقی»، نماینده مسلمان مجلس نمایندگان ایتالیا از حزب دموکرات را، به عنوان مدیر این شورا منصوب و «عبدالله رضوان» را در مقام دبیر کل مرکز ابقا کردند.

خالد شوقی، متأهل و دارای دو فرزند بوده و یک شهروند مسلمان ایتالیایی است که به نسل دوم مسلمانان مهاجر ایتالیا تعلق دارد.
 
وی متولد سال 1983 در کازابلانکای مراکش است که در 9 سالگی به همراه خانواده خود به ایتالیا مهاجرت کرد و در شهرهای «پارما» و «رجو امیلیا» اقامت داشته است.

خالد شوقی که از نوجوانی در جمعیت مسلمانان ایتالیا فعالیت داوطلبانه می‌کرد، در سال 2001 به تأسیس انجمن جوانان مسلمان ایتالیا همت گماشت و پس از انتصاب به سمت ریاست آن در سال 2003، همکاری خود را با عضویت در هیأت امنای آن تا سال 2011 ادامه داد و به موازات آن، از سال 2005 در شورای مشورتی اسلام ایتالیایی در وزارت کشور ایتالیا نیز عضویت یافته است.

شوقی که به حرفه روزنامه‌نگاری در خبرگزاری‌های «آنسا» و «الجزیره» و روزنامه‌های «متزوجورنو»، «لا رپوبلیکا» و «ایل ریفورمیستا» اشتغال داشته، از دوره دبیرستان با تشکل‌های جوانان چپ‌گرای ایتالیا در ارتباط بوده و پس از تأسیس حزب دموکرات با گرایش چپ میانه (2007)، رسماً به عضویت حزب درآمده و در 2009 مسئول شاخه ملی جوانان نسل دوم در سازمان جوانان حزب دموکرات  بوده است تا در نهایت در سال 2013 به نمایندگی از این حزب، به هفدهمین مجلس نمایندگان ایتالیا راه یافته و متعاقباً در کمیسیون امور خارجی و اجتماعی مجلس و مجمع‌های پارلمانی اتحادیه‌های اروپا و مدیترانه نیز عضویت یافته است.
 
نقطه تاریک فعالیت های پارلمانی وی، شکایت دستیار پارلمانی‌اش از او به واسطه 5 سال عدم واریز حق بیمه اجتماعی به مبلغ 12 هزار و 500 یورو بوده که در نهایت به صورت توافقی فیصله یافته است.
 
«سلام ایتالیا: صدای یک جوان مسلمان ایتالیایی» (2005) و «کشتن تمام بشریت. قتل عام پاریس و آینده ‌ی اروپای چند فرهنگی» (2015) از جمله تألیفات شوقی است.
 
بابی نوین در مناسبات اسلام و قدرت

انتخاب شوقی به سمت مدیر مسجد بزرگ رم، باب نوینی را در مناسبات اسلام و قدرت در ایتالیا گشوده است. وی به عنوان یک چهره سیاسی، به همان اندازه که نزد مسلمانان ایتالیا به ویژه نسل جوان شناخته شده است، نزد دیگر شهروندان ایتالیایی نیز شهرت و مقبولیت نسبی دارد.
 
خالد شوقی در 15 دسامبر 2015 هم زمان با اوج‌گیری حملات تروریستی در اروپا، مصاحبه‌ای با روزنامه «ایل لیبرو» ایتالیا انجام داد که در جریان آن، با انتقاد از سیاست‌های مهاجرپذیری فاقد طرح و برنامه برای جذب و ادغام و ارتقاء زندگی مهاجرین به ویژه مهاجرین مسلمان، علاوه بر نفرت تاریخی اعراب مسلمان از استعمارگران اروپایی و عقده سرخورده از سقوط امپراطوری عثمانی، این عدم جذب و ارتقاء را عامل گرایش جوانان نسل‌های بعد مهاجرین مسلمانان در اروپا به اقدامات افراط‌گرایانه و خشونت‌طلبانه دانست.
 
وی با تأکید بر خطر بنیادگرایی اسلامی افراط‌گرا و خشونت‌گرا و هشدار در خصوص امکان گسترش آن از حملات تروریستی پراکنده به نوعی جنگ مقدس با هدف قرار دادن شهر رم، بحران هویت جوانان مسلمان را متذکر شد و مشکل عدیده نسل‌های جوان مسلمان را در اختیارنداشتن الگوهای اسلامی مطلوب معرفی کرد.
 
پیشنهاد حذف داعش

این مصاحبه‌ خالد شوقی که علاوه بر انتقاد صریح از حکومت‌های خودکامه و افراط‌گرایی اسلامی، حذف داعش با دخالت مستقیم و قاطع نظامی به همراه حمایت از نیروهای محلی در آن پیشنهاد شده بود، با انتقاد شدید برخی مسلمانان بومی و مقیم ایتالیا در شبکه‌های مجازی ایتالیایی زبان رو به رو شد. این انتقادات در عین حال، در جنگ قدرت بر سر مدیریت مسجد بزرگ رم که از دیرباز میان حامیان مالی آن به ویژه عربستان سعودی و مراکش در جریان بوده نیز ریشه داشت.
 
این فعال سیاسی مراکشی در این مصاحبه ضمن تمجید از فعالیت‌های فرهنگی پاپ در مواجهه با بنیادگرایی اسلامی نظیر برگزاری «سال بخشایش» که در عین حال رزمایش قدرت مسیحیان نیز بوده است، اسلام را دین صلح معرفی کرد و بر ضرورت بازشناسی اسلام در ایتالیا، تربیت و به کار گماردن ائمه جماعت شناسنامه‌دار در این کشور و در نهایت برنامه ریزی به منظور جذب و ادغام مهاجران مسلمان و ارتقاء زندگی آنان تأکید کرد.

نظام‌مندسازی مناسبات مسلمانان و دولت

به نظر می‌رسد، حساسیت برهه حاضر و ضرورت نظام‌بخشی هر چه سریع‌تر به مناسبات مسلمانان و دولت ایتالیا موجب شده است، توجه به این امر که غالب جمعیت مسلمان ایتالیا مهاجران مراکشی هستند، بر حسن رابطه دولت ایتالیا و عربستان سعودی اولویت یافته و یک مسلمان جوان مراکشی‌الاصل با رویکردی اصلاح‌طلب، با حمایت مقامات بلند‌پایه مراکشی و ایتالیایی، بر بیش از دو دهه حاکمیت عربستان سعودی بر مسجد بزرگ رم پایان دهد.

به علاوه، این واقعیت که شهروندان مسلمان مهاجر یا ایتالیایی الاصل، 3 درصد کل آراء همه پرسی‌های سراسری در این کشور را در اختیار داشته و این رقم رو به تزاید است، مؤلفه دیگری است که تلاش‌های «دومنیکو لوکا مارکو مینّیتی»؛ وزیر کشور ایتالیا در حمایت از انتصاب شوقی در مقام یک شخصیت سیاسی هم حزب را، به مدیریت مسجد بزرگ شهر رم توجیه می‌کند.
 
شوقی در پاسخ به این حمایت دولتی، در نخستین اظهارات پس از انتخاب به سمت جدید، بیان داشته است که به مسجد رم، «واقعیتی ایتالیایی» خواهد بخشید؛ هدفی که برقراری ارتباط میان مسلمانان تندرو و سنتی جدا افتاده از جامعه ایتالیا با نسل نوی مسلمانان جذب شده در این جامعه، برای تحقق آن ضرورت دارد.
 
خالد شوقی جهت برقراری این ارتباط، از پیشگامان اسلام در ایتالیا در خواست کرده است وی را مساعدت کنند تا «مسجد دولت‌ها» را به «مسجد جامعه مسلمانان ایتالیا» ارتقاء بخشیده و با کیفیت ایتالیایی بخشیدن به مرکز اسلامی – فرهنگی ایتالیا، آن را از جمود و انزوا رهایی بخشد.

چنان که از این اظهارات بر می‌آید، پیام صریح شوقی و دولت ایتالیا در حمایت از او، متضمن ارزیابی‌ای منفی از رویکرد اسلام سلفی و وهابی حاکم بر مسجد بزرگ شهر رم تحت مدیریت سابق عربستان سعودی است که نتیجه آن، «جمود و انزوا»ی مرکز اسلامی – فرهنگی و مسلمانان تندرو و سنتی ایتالیا بوده که زین پس، راهی جز هم‌زیستی با نسل نوین مسلمانان اصلاح‌طلب ادغام شده در جامعه ایتالیا نداشته و مگر از مجرای تعریف شده در قانون اساسی ایتالیا یعنی فعالیت در قالب یک حزب لائیک مورد تأیید وزارت کشور، امکان مطالبه حقوق خود را نیز نخواهند داشت/.