نخستين مراسم عزاداري امام حسين(ع) كجا برگزار شد
حماسه كربلا، بزرگ‌ترين و دلخراش‌ترين واقعه تاريخ است كه پس از گذشت بيش از 1400 سال هنوز هم زنده مانده و پس از 14 قرن به ياد آن واقعه اشك‌ها ريخته مي‌شود و مراسم حزن و عزاداري به پا است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) پايگاه اطلاع رساني حج نوشت: مراسم عزاداري امام حسين(ع) نخستين بار در روز يازدهم محرم سال 61 هجري در كنار اجساد مطهر شهيدان توسط اهل بيت عليه السلام برگزار شد.
پس از آن هنگام ورود كاروان اسيران به كوفه، امام زينالعابدين و حضرت زينب و ام كلثوم عليهم السلام براي مردم كوفه كه براي تماشا آمده بودند، سخنراني كردند. در پي اين سخنراني‌ها صداي ضجه و گريه از خانهها و مردم كوفه بلند شد. كه به نوعي عزاداري براي شهدا و افشاگري امويان بود.
پس از ورود كاروان اسراء به شام و خطابه خواني امام سجاد(ع) در شام، يزيد به اهل بيت امام حسين اجازه داد كه عزاداري كنند و اهل بيت به مدت سه روز به طور رسمي در شام عزاداري كردند. (1) در پي آن خطابه و اين عزاداري‌ها، انقلاب بزرگ فكري در شام پديد آمد و اكثر قريب به اتفاق مردم نسبت به دستگاه حاكمه بدبين شدند.
عزاداري بعدي در مدينه برپا شد. پس از ورود اهل بيت به مدينه عزاي عمومي بر پا شد و تمامي مردم مدينه ناله و ضجه كردند. پس از آن حلقههاي عزاداري توسط اشخاص و افراد سرشناس بر پا شد. از جمله كساني كه در مدينه مجلس عزاداري بر پا كرد، حضرت زينب سلام الله عليها بود. اين عزاداري مدينه را در آستانه انفجار و حركت عمومي قرار داد و عمر بن سعد جريان را به يزيد گزارش داد و اعلام كرد كه " تحقيقا وجود زينب كبري(س) در مدينه انديشهها را تحريك ميكند، زيرا او سخنور دانا و باهوش است. خود و كساني كه با او همراهي ميكنند، در نظر دارند براي خونخواهي حسين قيام كنند." (2) تا اين كه حضرت زينب به شام يا مصر تبعيد و رحلت فرمود.
پس از شهادت امام حسين(ع) ائمه خود اقامه عزاداري ميكردند و شيعيان را به اقامه عزا و گريه و عزاداري تشويق مي‌نمودند.
نگاهي به عزاداري امام حسين(ع) در تاريخ
عزاداري براي امام حسين(ع) و شهداي كربلا، نخست در ايام محرم و ايام زيارتي امام حسين(ع) در كربلا و جاهاي ديگر برگزار ميشد چون پانزدهم شعبان، روزعرفه، شب عيد فطر و اول ماه رجب و غيره. (3) اما از آغاز قرن سوم عزاداري وضعيت ديگري يافت كه در تحقيق حاضر به تبيين آن ميپردازيم.
در قرن سوم و چهارم و پنجم و همزمان با تشكيل دولت‌هاي آلبويه در عراق و حمدانيون در سوريه و فاطميون در مصر مذهب شيعه گسترش يافت و مراسم عزاداري توسعه يافت و در بسياري از شهرها روز عاشورا عزا و تعطيل عمومي اعلام شد.
در محرم سال 252 - معزالدوله ديلمي دستور داد كه مغازهها بسته و تعطيل عمومي اعلام گردد و مردم عزاداري كنند و مردم با حالت عزا و ماتم در خيابان‌ها حركت كردند. (4) اينگونه بود كه عزاي عمومي در ميان شيعيان به صورت يك سنت در آمد. در اين دوره، اشعار در قالب قصيده سروده ميشد. ستم‌هاي بنياميه و بنيعباس در آن ذكر و مقام و منزلت اهل بيت عليه السلام بيان ميگرديد. مردم در عزاداري‌ها و شعراء در قصيدهها بيشترين توجه را به ولايت اهل بيت عليه السلام داشتند. و كتب مقتل در اين زمان تاليف گرديد.
عزاداري در زمان بني عباس و مغول
پس از انقراض سلسله بنيعباس در بغداد و سلطه مغول‌ها بر بخش عظيمي از كشورهاي اسلامي شكل و محتواي روضه به تدريج تغيير يافت. اين تغيير شايد بدان جهت بود كه سلاطين بنيعباس خود را خليفه پيامبر ميدانستند و مدعي حكومت بر مسلمين از جانب اسلام بودند و اطاعت خود را بر مردم واجب شرعي ميدانستند. مذاهب اهل سنت را، مذهب رسمي و قانوني و شرعي دانسته و از آن‌ها به طور كامل حمايت ميكردند. پيروي از مذهب شيعه ممنوع و در ادارات دولتي و مراجع قضايي رسمي نبود.
در مقابل اين انديشه، انديشه تشيع بود كه حكومت را حق اختصاصي و الهي ائمه ميدانستند شرايط و انديشههاي بسيار والا براي حاكم اسلامي قايل بودند. براساس اين دو انديشه به طور طبيعي درگيري بين تشيع و حكومت پديد آمد. در مراسم عزاداري اين اختلاف نظر و جهتگيري سياسي مطرح ميشد و قطعا حكومت‌ها از برگزاري مراسم وحشت داشتند. از اين رو مراسم روضه از سياست جدا نبود.
عزاداري در دوران اخير
در دوران اخير عزاداري از نظر كميت و كيفيت رشد كرده، در سالگرد رحلت پيامبر(ص) و امامان معصوم و حضرت زهرا عليهم السلام و.... مراسم عزاداري بر پا مي‌شود كه از جمله مشخصات مراسم عزاداري دوران جديد مي‌توان به دقت تاريخي، تاريخ تحليلي، بيان اهداف امام حسين(ع)، توام شدن روضه با سياست و تشكيل هيات‌هاي عزاداري اشاره كرد.
بدون شك قيام امام حسين(ع) و شهادت ايشان تلاش‌هاي برادر، پدر و جدش را در گذشته بارور و زمينه تلاش براي آيندگان را فراهم ساخت و سنت عزاداري عاشورا زمينه پاسداري از انديشه شيعه را در آينده فراهم كرد به طوري كه نوحه خواني و عزاداري را هيچ كسي نميتواند منع كند و در سايه و پوشش عزاداري مي‌توان مفهوم عترت و اهداف امام حسين(ع) را تشريح كرد.
منبع:
1- تاريخ طبري، ج4، ص353.
2- ثورة الحسين في الوجدان الشعبي، ص265.
3- همان.
4- كامل، ج8، ص549
و برگرفته از سايت آويني
پس از آن هنگام ورود كاروان اسيران به كوفه، امام زينالعابدين و حضرت زينب و ام كلثوم عليهم السلام براي مردم كوفه كه براي تماشا آمده بودند، سخنراني كردند. در پي اين سخنراني‌ها صداي ضجه و گريه از خانهها و مردم كوفه بلند شد. كه به نوعي عزاداري براي شهدا و افشاگري امويان بود.
پس از ورود كاروان اسراء به شام و خطابه خواني امام سجاد(ع) در شام، يزيد به اهل بيت امام حسين اجازه داد كه عزاداري كنند و اهل بيت به مدت سه روز به طور رسمي در شام عزاداري كردند. (1) در پي آن خطابه و اين عزاداري‌ها، انقلاب بزرگ فكري در شام پديد آمد و اكثر قريب به اتفاق مردم نسبت به دستگاه حاكمه بدبين شدند.
عزاداري بعدي در مدينه برپا شد. پس از ورود اهل بيت به مدينه عزاي عمومي بر پا شد و تمامي مردم مدينه ناله و ضجه كردند. پس از آن حلقههاي عزاداري توسط اشخاص و افراد سرشناس بر پا شد. از جمله كساني كه در مدينه مجلس عزاداري بر پا كرد، حضرت زينب سلام الله عليها بود. اين عزاداري مدينه را در آستانه انفجار و حركت عمومي قرار داد و عمر بن سعد جريان را به يزيد گزارش داد و اعلام كرد كه " تحقيقا وجود زينب كبري(س) در مدينه انديشهها را تحريك ميكند، زيرا او سخنور دانا و باهوش است. خود و كساني كه با او همراهي ميكنند، در نظر دارند براي خونخواهي حسين قيام كنند." (2) تا اين كه حضرت زينب به شام يا مصر تبعيد و رحلت فرمود.
پس از شهادت امام حسين(ع) ائمه خود اقامه عزاداري ميكردند و شيعيان را به اقامه عزا و گريه و عزاداري تشويق مي‌نمودند.
نگاهي به عزاداري امام حسين(ع) در تاريخ
عزاداري براي امام حسين(ع) و شهداي كربلا، نخست در ايام محرم و ايام زيارتي امام حسين(ع) در كربلا و جاهاي ديگر برگزار ميشد چون پانزدهم شعبان، روزعرفه، شب عيد فطر و اول ماه رجب و غيره. (3) اما از آغاز قرن سوم عزاداري وضعيت ديگري يافت كه در تحقيق حاضر به تبيين آن ميپردازيم.
در قرن سوم و چهارم و پنجم و همزمان با تشكيل دولت‌هاي آلبويه در عراق و حمدانيون در سوريه و فاطميون در مصر مذهب شيعه گسترش يافت و مراسم عزاداري توسعه يافت و در بسياري از شهرها روز عاشورا عزا و تعطيل عمومي اعلام شد.
در محرم سال 252 - معزالدوله ديلمي دستور داد كه مغازهها بسته و تعطيل عمومي اعلام گردد و مردم عزاداري كنند و مردم با حالت عزا و ماتم در خيابان‌ها حركت كردند. (4) اينگونه بود كه عزاي عمومي در ميان شيعيان به صورت يك سنت در آمد. در اين دوره، اشعار در قالب قصيده سروده ميشد. ستم‌هاي بنياميه و بنيعباس در آن ذكر و مقام و منزلت اهل بيت عليه السلام بيان ميگرديد. مردم در عزاداري‌ها و شعراء در قصيدهها بيشترين توجه را به ولايت اهل بيت عليه السلام داشتند. و كتب مقتل در اين زمان تاليف گرديد.
عزاداري در زمان بني عباس و مغول
پس از انقراض سلسله بنيعباس در بغداد و سلطه مغول‌ها بر بخش عظيمي از كشورهاي اسلامي شكل و محتواي روضه به تدريج تغيير يافت. اين تغيير شايد بدان جهت بود كه سلاطين بنيعباس خود را خليفه پيامبر ميدانستند و مدعي حكومت بر مسلمين از جانب اسلام بودند و اطاعت خود را بر مردم واجب شرعي ميدانستند. مذاهب اهل سنت را، مذهب رسمي و قانوني و شرعي دانسته و از آن‌ها به طور كامل حمايت ميكردند. پيروي از مذهب شيعه ممنوع و در ادارات دولتي و مراجع قضايي رسمي نبود.
در مقابل اين انديشه، انديشه تشيع بود كه حكومت را حق اختصاصي و الهي ائمه ميدانستند شرايط و انديشههاي بسيار والا براي حاكم اسلامي قايل بودند. براساس اين دو انديشه به طور طبيعي درگيري بين تشيع و حكومت پديد آمد. در مراسم عزاداري اين اختلاف نظر و جهتگيري سياسي مطرح ميشد و قطعا حكومت‌ها از برگزاري مراسم وحشت داشتند. از اين رو مراسم روضه از سياست جدا نبود.
عزاداري در دوران اخير
در دوران اخير عزاداري از نظر كميت و كيفيت رشد كرده، در سالگرد رحلت پيامبر(ص) و امامان معصوم و حضرت زهرا عليهم السلام و.... مراسم عزاداري بر پا مي‌شود كه از جمله مشخصات مراسم عزاداري دوران جديد مي‌توان به دقت تاريخي، تاريخ تحليلي، بيان اهداف امام حسين(ع)، توام شدن روضه با سياست و تشكيل هيات‌هاي عزاداري اشاره كرد.
بدون شك قيام امام حسين(ع) و شهادت ايشان تلاش‌هاي برادر، پدر و جدش را در گذشته بارور و زمينه تلاش براي آيندگان را فراهم ساخت و سنت عزاداري عاشورا زمينه پاسداري از انديشه شيعه را در آينده فراهم كرد به طوري كه نوحه خواني و عزاداري را هيچ كسي نميتواند منع كند و در سايه و پوشش عزاداري مي‌توان مفهوم عترت و اهداف امام حسين(ع) را تشريح كرد.
منبع:
1- تاريخ طبري، ج4، ص353.
2- ثورة الحسين في الوجدان الشعبي، ص265.
3- همان.
4- كامل، ج8، ص549
و برگرفته از سايت آويني
