ده‌بزرگی:
شب شعر عاشورای شیراز آوازه جهانی یافته است
گروه ادب: یکی از بانیان شکل‌گیری شب شعر عاشورای شیراز گفت: این شب شعر پس از سه دهه فعالیت اکنون آوازه جهانی یافته و شاعرانی از کشورهای خارجی در آن حضور می‌یابند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، امسال سی و دومین سال برگزاری شب شعر عاشورا در شیراز بود که مردانی از جنس عاشورا در این شب شعر پای کار بودند و سبب پویایی و فعالیت بیش از پیش آن شدند و امروز این شب شعر شهرت جهانی یافته است. فرصتی پیش آمد تا با احد ده‌بزرگی، شاعر اهل بیت(ع) درباره پیشینه و چگونه شکل‌گیری شب شعر عاشورای شیراز به گفت‌وگو بنشینیم؛
-بیش از سه دهه از شکل‌گیری شب شعر عاشورای شیراز می‌گذرد، از چگونگی شکل‌گیری این شب شعر عاشورا برایمان بگویید.
من دلم می‌خواست که کاری برای حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) انجام بدهیم؛ چرا که در آن زمان شب شعرهای گوناگونی گذاشته شده بود؛ اما برای اهل بیت(ع) هیچ برنامه‌ای نداشتیم که این امر به 34 سال پیش بر می‌گردد و به همین دلیل دنبال کاری بودیم. توسط تعدادی از دوستان مشترک با آقای فرهنگ و سپس با مرحوم آقای سیف آشنا شدیم که از «جمعیت اتحاد حسینی» بودند و آقای فرهنگ به عنوان تدارکات و من نیز به عنوان مسئول انجمن ادبی حافظ آن روز بودم. «جمعیت اتحاد حسینی»، یک هیئت بود که از قبل انقلاب بود و بعد از انقلاب هم فعالیت‌هایی داشت. مدیر هیئت هم فردی به نام حاج علی‌اصغر سیف بود.
جلساتی گذاشتیم و قرار شد حرکاتی آغاز شود و خداوند کمک کرد یک سال در سراسر کشور رایزنی کردیم که چه کسانی برای اهل بیت(ع) کار کرده‌اند؛ مثل حبیب الله حسان از تهران، غفورزاده از مشهد، موید از مشهد، پروانه از قم و ... . به این صورت تعدادی از شاعران را شناسایی کردیم و 30 شاعر را در دو شب برگزاری، جمع کردیم و اولین سال به نام ابا عبدالله(ع) و سپس به نام حضرت زینب(س) برگزار شد و پس از آن سوژه‌هایی را برای هر سال انتخاب می‌کردیم و این کاروان از برکت وجود حضرت احمد بن موسی، حسین بن موسی، علی بن حمزه، و امامزادگان دیگر در استان فارس همت طلبیدیم و آنها نیز کمک کردند.
-حمایت‌های مالی و سایر امورات این هیئت چگونه انجام می‌شود؟
تا 32 سال این شب شعر برگزار شده است و نکته مهم این است که این شب شعر بدون تکیه به هیچ اداره و پشتوانه‌ای برگزار می‌شود و به صورت مردمی و خودجوش است؛ چرا که معتقدیم امام حسین(ع) برای همه مردم است و مردم باید حضور داشته باشند و هیچ پشتوانه دولتی نمی‌خواهیم و تا به امروز نیز این هیئت . شب شعر عاشورا به حرکت خود ادامه داده و خداوند برکت داده است.
-این کار را از سال 62 آغاز کردید؟
بله، در آن زمان تعداد شاعران بسیار اندک بود که بعد از آن به دلیل شغل من که معلم بودم، با آموزش و پرورش در امور تربیتی در ارتباط بودم. هر سال اردوهای آموزشی برای دانش‌آموزان برگزار می‌کردیم که یک سال در رامسر بود و همین اردوها جرقه‌ای شد که شعر اهل بیت(ع) و کربلا را در آنجا برگزار کنیم و همین امر هم ثمرات خوبی داشت و چهار محور غدیر، عاشورا، کوثر و انتظار را تعیین کردیم که این جریان راه‌اندازی شد تا به مناسبت‌های مختلف دانش‌آموزان را به استان‌های مختلف می‌بردیم؛ مثلاً غدیر را در مشهد، انتظار را در قم برگزار کردیم که اتفاقاً مصادف با میلاد حضرت ولی عصر(عج) بود و یک روز را هم مهمان حضرت آیت الله العظمی صافی بودیم، کوثر را در بوشهر و عاشورا را در شیراز برگزار کردیم و این حرکت در میان دانش‌آموزان قوت گرفت و رشد پیدا کرد و به دنبال آن دیدیم همین دانش‌آموزان وارد دانشگاه شدند، حرکت خودمان را در دانشگاه و حوزه ادامه دادیم و چهاردهمین سال آن را امسال برگزار کردیم. سه سال هم شعرا را به کربلا بردیم که آن هم برکاتی داشت و در حرم امام حسین(ع) شب شعر عاشورا را برگزار کردیم.
- این حلقه چگونه شکل گرفت؟
روز اول دو نفر یعنی من و آقای عبدالحسین فرهنگ بودیم و کنار ما حاج سیف بود و کم کم نیرو گرفتیم و در آن زمان بیش از 30 نفر نتوانستیم جمع کنیم که آن هم تعدادی مثل آقای حسان کارشان اهل بیتی بود و عده‌ای هم کار اهل بیتی نکرده بودند و امروز سراسر کشور مملو از شاعران اهل بیتی است.
- شنیده‌ایم شب شعر عاشورا پس از سه دهه جنبه بین‌المللی و وجهه جهانی هم پیدا کرده است.
بله، شاعرانی از افغانستان و پاکستان حضور می‌یابند. ما فراخوان می‌کنیم و شاعران خودشان حضور می‌یابند، به این دلیل که اینجا هیئت است و افراد باید خودشان حضور پیدا کنند نه اینکه ما دستشان را بگیریم و بیاوریم. اگر شاعران خارجی آمدند از آنها استقبال هم می‌کنیم. آنها آثار ما را دنبال می‌کنند. یک سال با 40 نفر از شعرا به ترکیه رفتیم و شعرخوانی شعرای فارس زبان و ترک‌زبان بود که در این مراسم آقای قزوه به من گفت؛ یک آقای دکتری با شما کار دارد، رفتم و پس از صحبت گفت؛ من از رسانه‌مان شنیدم که شما آمدید، آمدم شما را ببینم و کتاب بگیرم. گفتم چه کتابی؟ گفت؛ کتاب شب شعر عاشورا. گفتم کتاب شب شعر عاشورا چه کاربردی برای شما دارد؟ گفت؛ ما دو واحد پژوهش در دانشگاه در مورد شب شعر عاشورای شما داریم. کتاب‌هایی را از ایران برایم آورده‌اند، اما سری‌های آخر را ندارم.
این نکته برای ما بسیار مهم است که بدون اینکه کاری انجام داده باشیم، خودشان دنبال کار را می‌گیرند. آن زمان که امام خمینی(ره) در مورد صدور انقلاب صحبت می‌کرد برایمان سؤال بود که این امر چگونه ممکن است محقق شود، و امروز می‌دانیم که صادر کردن انقلاب از طریق فرهنگ ممکن می‌شود و ما شب شعر عاشورا را بدون دردسر صادر کردیم و در رابطه با آن در دانشگاه‌های خارجی تحقیق می‌کنند.
- تا جایی که خبر داریم، این شب شعر موضوعیت هم یافته و با محوریت شخصیت‌های موثر در واقعه عاشورا شب شعر برگزار کرده‌اید؟
بله. در طول تاریخ شخصیت‌هایی هستند که برای آنها کاری انجام نشده است و این شخصیت‌ها شناسایی و سوژه‌هایی تعیین و کارهایی در شب شعر عاشورا برای آنها انجام شده است. مثل «جون» که غلام اباذر بود، هیچ کاری برای این شخصیت انجام نشده بود، همچنین درباره وجود مقدس ام البنین، حضرت رباب همسر امام حسین(ع) و ... کاری انجام نشده بود. ما می‌خواستیم قرآن پرپر شده کربلا را از زوایای مختلف کار کنیم. وجود امام حسین(ع) قرآن ناطق بود که در کربلا پرپر شد. اینکه می‌گویند قرآن و اهل بیت(ع)، این دو از هم جدا نیستند و اهل بیت هم از قرآن جدا نیست، سعی می‌کنیم در شب شعر عاشورا نیز به آن عمل کنیم.
-اشاره فرمودید به سوژه‌ها، این سوژه‌ها چگونه تعیین می‌شود؟
ما از سال دوم برگزاری، ستادی تشکیل دادیم که افرادی کاشناس و کاردان حضور دارند و زوایای مختلف از شخصیت‌های گوناگون را بررسی کرده و به عنوان یک پیش برنامه برای شاعران در سراسر کشور ارسال می‌کنیم و کارهایی انجام می‌شود و این سروده‌ها به هیئت شب شعر عاشورای شیراز ارسال می‌شود و افرادی چون محمدرضا سنگری در این ستاد حضور دارند.
-انتخاب شعرها چطور صورت می‌گیرد؟
از طریق ایمیل و ... شعرها به ما ارسال می‌شود و هر کدام از این شعر کددار می‌شوند و تکثیر شده و در اختیار صاحبنظران و کارشناسان قرار می‌گیرد و سپس بررسی و داوری ود. این نتایج به ستاد انعکاس داده می‌شود و در ستاد نیز بررسی و انتخاب می‌شود و شعرهای انتخابی در شب شعر عاشورا خوانده می‌شود.
-هر سال چه تعداد شعر ارسال می‌شود؟
ما چندان دنبال آمار نیستیم و تعداد آنها را دقیق نمی‌دانم، اما حدود 800 تا 1000 شعر به دستمان می‌‌رسد.
-عامل اصلی مؤفقیت این شب شعر عاشورا را در چه می‌دانید؟
برای امام حسین(ع) باید پول پاک خرج شود، نخواهند برای نمایش کار کند، به عنوان یک کار عبادی به این قضیه نگاه کند که در شب شعر عاشورای شیراز این گونه بوده است، اما در برخی شب شعرها به دلیل همین عوامل چند سال بیشتر دوام ندارند؛ از این رو پولی که برای این کار خرج می‌شود، باید پاک باشد و خمس و زکات آن داده شده باشد و به آیات قرآن نیز توجه کنیم و حواسمان باشد به احکام و آیات قرآن عمل کنیم.
-خاطره‌ای از ربع قرن «فعالیت شب شعر عاشورای شیراز» دارید؟
بارها اتفاق افتاده که قرار شده یک شاعر در برنامه شب شعر حضور داشته باشد و شعرخوانی کند و همه کارها برای حضور وی انجام شده و بلیت هواپیما و ... تهیه شده است، اما شاعر نتوانسته حضور پیدا کند و این نشان می‌دهد صاحب کار کس دیگری است و کسانی باید دعوت شوند و نوبت‌دهی اصلی دست حضرت ولی عصر(عج) است.
-سوژه سال آینده شب شعر عاشورا تعیین شده است؟
بله، سوژه سال فرزندان امام حسن مجتبی(ع) همچون حضرت قاسم، حسن مثنی، عبدالله و ... است که دست شاعران برای کار در این حوزه باز باشد و دوست دارم شاعران برای حسن مثنی کار بیشتری انجام دهند؛ چرا که جانباز کربلا بود و جزء شهداست.
-افتتاحیه دوره جدید در هر سال چه زمانی آغاز می‌شود؟
کسانی که در مراسم اختتامیه شب شعر عاشورا حضور می‌یابند، اختتامیه یک دوره، افتتاحیه دوره بعد نیز محسوب می‌شود و شاعران برای سال آینده سوژه مورد نظر را دریافت می‌کنند که امیدوارم امسال شاعران با رونق‌تر از سال‌های قبل حضور یافته و شعرهای فاخری بسرایند.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
-بیش از سه دهه از شکل‌گیری شب شعر عاشورای شیراز می‌گذرد، از چگونگی شکل‌گیری این شب شعر عاشورا برایمان بگویید.
من دلم می‌خواست که کاری برای حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) انجام بدهیم؛ چرا که در آن زمان شب شعرهای گوناگونی گذاشته شده بود؛ اما برای اهل بیت(ع) هیچ برنامه‌ای نداشتیم که این امر به 34 سال پیش بر می‌گردد و به همین دلیل دنبال کاری بودیم. توسط تعدادی از دوستان مشترک با آقای فرهنگ و سپس با مرحوم آقای سیف آشنا شدیم که از «جمعیت اتحاد حسینی» بودند و آقای فرهنگ به عنوان تدارکات و من نیز به عنوان مسئول انجمن ادبی حافظ آن روز بودم. «جمعیت اتحاد حسینی»، یک هیئت بود که از قبل انقلاب بود و بعد از انقلاب هم فعالیت‌هایی داشت. مدیر هیئت هم فردی به نام حاج علی‌اصغر سیف بود.
جلساتی گذاشتیم و قرار شد حرکاتی آغاز شود و خداوند کمک کرد یک سال در سراسر کشور رایزنی کردیم که چه کسانی برای اهل بیت(ع) کار کرده‌اند؛ مثل حبیب الله حسان از تهران، غفورزاده از مشهد، موید از مشهد، پروانه از قم و ... . به این صورت تعدادی از شاعران را شناسایی کردیم و 30 شاعر را در دو شب برگزاری، جمع کردیم و اولین سال به نام ابا عبدالله(ع) و سپس به نام حضرت زینب(س) برگزار شد و پس از آن سوژه‌هایی را برای هر سال انتخاب می‌کردیم و این کاروان از برکت وجود حضرت احمد بن موسی، حسین بن موسی، علی بن حمزه، و امامزادگان دیگر در استان فارس همت طلبیدیم و آنها نیز کمک کردند.
-حمایت‌های مالی و سایر امورات این هیئت چگونه انجام می‌شود؟
تا 32 سال این شب شعر برگزار شده است و نکته مهم این است که این شب شعر بدون تکیه به هیچ اداره و پشتوانه‌ای برگزار می‌شود و به صورت مردمی و خودجوش است؛ چرا که معتقدیم امام حسین(ع) برای همه مردم است و مردم باید حضور داشته باشند و هیچ پشتوانه دولتی نمی‌خواهیم و تا به امروز نیز این هیئت . شب شعر عاشورا به حرکت خود ادامه داده و خداوند برکت داده است.
-این کار را از سال 62 آغاز کردید؟
بله، در آن زمان تعداد شاعران بسیار اندک بود که بعد از آن به دلیل شغل من که معلم بودم، با آموزش و پرورش در امور تربیتی در ارتباط بودم. هر سال اردوهای آموزشی برای دانش‌آموزان برگزار می‌کردیم که یک سال در رامسر بود و همین اردوها جرقه‌ای شد که شعر اهل بیت(ع) و کربلا را در آنجا برگزار کنیم و همین امر هم ثمرات خوبی داشت و چهار محور غدیر، عاشورا، کوثر و انتظار را تعیین کردیم که این جریان راه‌اندازی شد تا به مناسبت‌های مختلف دانش‌آموزان را به استان‌های مختلف می‌بردیم؛ مثلاً غدیر را در مشهد، انتظار را در قم برگزار کردیم که اتفاقاً مصادف با میلاد حضرت ولی عصر(عج) بود و یک روز را هم مهمان حضرت آیت الله العظمی صافی بودیم، کوثر را در بوشهر و عاشورا را در شیراز برگزار کردیم و این حرکت در میان دانش‌آموزان قوت گرفت و رشد پیدا کرد و به دنبال آن دیدیم همین دانش‌آموزان وارد دانشگاه شدند، حرکت خودمان را در دانشگاه و حوزه ادامه دادیم و چهاردهمین سال آن را امسال برگزار کردیم. سه سال هم شعرا را به کربلا بردیم که آن هم برکاتی داشت و در حرم امام حسین(ع) شب شعر عاشورا را برگزار کردیم.
- این حلقه چگونه شکل گرفت؟
روز اول دو نفر یعنی من و آقای عبدالحسین فرهنگ بودیم و کنار ما حاج سیف بود و کم کم نیرو گرفتیم و در آن زمان بیش از 30 نفر نتوانستیم جمع کنیم که آن هم تعدادی مثل آقای حسان کارشان اهل بیتی بود و عده‌ای هم کار اهل بیتی نکرده بودند و امروز سراسر کشور مملو از شاعران اهل بیتی است.
- شنیده‌ایم شب شعر عاشورا پس از سه دهه جنبه بین‌المللی و وجهه جهانی هم پیدا کرده است.
بله، شاعرانی از افغانستان و پاکستان حضور می‌یابند. ما فراخوان می‌کنیم و شاعران خودشان حضور می‌یابند، به این دلیل که اینجا هیئت است و افراد باید خودشان حضور پیدا کنند نه اینکه ما دستشان را بگیریم و بیاوریم. اگر شاعران خارجی آمدند از آنها استقبال هم می‌کنیم. آنها آثار ما را دنبال می‌کنند. یک سال با 40 نفر از شعرا به ترکیه رفتیم و شعرخوانی شعرای فارس زبان و ترک‌زبان بود که در این مراسم آقای قزوه به من گفت؛ یک آقای دکتری با شما کار دارد، رفتم و پس از صحبت گفت؛ من از رسانه‌مان شنیدم که شما آمدید، آمدم شما را ببینم و کتاب بگیرم. گفتم چه کتابی؟ گفت؛ کتاب شب شعر عاشورا. گفتم کتاب شب شعر عاشورا چه کاربردی برای شما دارد؟ گفت؛ ما دو واحد پژوهش در دانشگاه در مورد شب شعر عاشورای شما داریم. کتاب‌هایی را از ایران برایم آورده‌اند، اما سری‌های آخر را ندارم.
این نکته برای ما بسیار مهم است که بدون اینکه کاری انجام داده باشیم، خودشان دنبال کار را می‌گیرند. آن زمان که امام خمینی(ره) در مورد صدور انقلاب صحبت می‌کرد برایمان سؤال بود که این امر چگونه ممکن است محقق شود، و امروز می‌دانیم که صادر کردن انقلاب از طریق فرهنگ ممکن می‌شود و ما شب شعر عاشورا را بدون دردسر صادر کردیم و در رابطه با آن در دانشگاه‌های خارجی تحقیق می‌کنند.
- تا جایی که خبر داریم، این شب شعر موضوعیت هم یافته و با محوریت شخصیت‌های موثر در واقعه عاشورا شب شعر برگزار کرده‌اید؟
بله. در طول تاریخ شخصیت‌هایی هستند که برای آنها کاری انجام نشده است و این شخصیت‌ها شناسایی و سوژه‌هایی تعیین و کارهایی در شب شعر عاشورا برای آنها انجام شده است. مثل «جون» که غلام اباذر بود، هیچ کاری برای این شخصیت انجام نشده بود، همچنین درباره وجود مقدس ام البنین، حضرت رباب همسر امام حسین(ع) و ... کاری انجام نشده بود. ما می‌خواستیم قرآن پرپر شده کربلا را از زوایای مختلف کار کنیم. وجود امام حسین(ع) قرآن ناطق بود که در کربلا پرپر شد. اینکه می‌گویند قرآن و اهل بیت(ع)، این دو از هم جدا نیستند و اهل بیت هم از قرآن جدا نیست، سعی می‌کنیم در شب شعر عاشورا نیز به آن عمل کنیم.
-اشاره فرمودید به سوژه‌ها، این سوژه‌ها چگونه تعیین می‌شود؟
ما از سال دوم برگزاری، ستادی تشکیل دادیم که افرادی کاشناس و کاردان حضور دارند و زوایای مختلف از شخصیت‌های گوناگون را بررسی کرده و به عنوان یک پیش برنامه برای شاعران در سراسر کشور ارسال می‌کنیم و کارهایی انجام می‌شود و این سروده‌ها به هیئت شب شعر عاشورای شیراز ارسال می‌شود و افرادی چون محمدرضا سنگری در این ستاد حضور دارند.
-انتخاب شعرها چطور صورت می‌گیرد؟
از طریق ایمیل و ... شعرها به ما ارسال می‌شود و هر کدام از این شعر کددار می‌شوند و تکثیر شده و در اختیار صاحبنظران و کارشناسان قرار می‌گیرد و سپس بررسی و داوری ود. این نتایج به ستاد انعکاس داده می‌شود و در ستاد نیز بررسی و انتخاب می‌شود و شعرهای انتخابی در شب شعر عاشورا خوانده می‌شود.
-هر سال چه تعداد شعر ارسال می‌شود؟
ما چندان دنبال آمار نیستیم و تعداد آنها را دقیق نمی‌دانم، اما حدود 800 تا 1000 شعر به دستمان می‌‌رسد.
-عامل اصلی مؤفقیت این شب شعر عاشورا را در چه می‌دانید؟
برای امام حسین(ع) باید پول پاک خرج شود، نخواهند برای نمایش کار کند، به عنوان یک کار عبادی به این قضیه نگاه کند که در شب شعر عاشورای شیراز این گونه بوده است، اما در برخی شب شعرها به دلیل همین عوامل چند سال بیشتر دوام ندارند؛ از این رو پولی که برای این کار خرج می‌شود، باید پاک باشد و خمس و زکات آن داده شده باشد و به آیات قرآن نیز توجه کنیم و حواسمان باشد به احکام و آیات قرآن عمل کنیم.
-خاطره‌ای از ربع قرن «فعالیت شب شعر عاشورای شیراز» دارید؟
بارها اتفاق افتاده که قرار شده یک شاعر در برنامه شب شعر حضور داشته باشد و شعرخوانی کند و همه کارها برای حضور وی انجام شده و بلیت هواپیما و ... تهیه شده است، اما شاعر نتوانسته حضور پیدا کند و این نشان می‌دهد صاحب کار کس دیگری است و کسانی باید دعوت شوند و نوبت‌دهی اصلی دست حضرت ولی عصر(عج) است.
-سوژه سال آینده شب شعر عاشورا تعیین شده است؟
بله، سوژه سال فرزندان امام حسن مجتبی(ع) همچون حضرت قاسم، حسن مثنی، عبدالله و ... است که دست شاعران برای کار در این حوزه باز باشد و دوست دارم شاعران برای حسن مثنی کار بیشتری انجام دهند؛ چرا که جانباز کربلا بود و جزء شهداست.
-افتتاحیه دوره جدید در هر سال چه زمانی آغاز می‌شود؟
کسانی که در مراسم اختتامیه شب شعر عاشورا حضور می‌یابند، اختتامیه یک دوره، افتتاحیه دوره بعد نیز محسوب می‌شود و شاعران برای سال آینده سوژه مورد نظر را دریافت می‌کنند که امیدوارم امسال شاعران با رونق‌تر از سال‌های قبل حضور یافته و شعرهای فاخری بسرایند.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
