در روزهای گذشته منطقه غرب آسیا شاهد برخی تحولات بسیار مهم بوده است. مواضع اخیر محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در مورد اسلام میانهرو و استعفای سعد حریری نخست وزیر لبنان در ریاض بحثوجدلهای فراوانی را میان کارشناسان سیاسی و اصحاب رسانه به راه انداخته است.
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) در این باره گفتوگویی را با «کنعان روشن اوغلو» نویسنده، تحلیلگر و فعال رسانهای اهل جمهوری آذربایجان انجام داده است که در آن تحولات اخیر منطقه مورد بررسی قرار میگیرد.
روشناوغلو با اشاره به اقدامات اخیر ولیعهد عربستان سعودی در کشورش گفت: هدف بن سلمان این است که راه را برای رسیدن به پادشاهی هموارتر کند و همچنین چهره متفاوتی از عربستان سعودی را به جهان نشان دهد. هدف دیگر وی تقویت موقعیت فعلی عربستان و کنترل منطقه است. اما به هر حال اقدامات وی را نمیتوان زمینه ساز شکلگیری یک کشور مدرن و دموکراتیک دانست.
وی با بیان این که در تحولات اخیر تعدادی از شاهزادگان سعودی حبس شدهاند، اظهار کرد: بنابر اطلاعات به دست آمده در روزهای گذشته 11 شاهزاده بازداشت شد که دو نفر از آنان به دلایل مختلفی جان خود را از دست دادهاند. اما این احتمال وجود دارد که تعداد شاهزادگانی که حبس شدهاند، بسیار بیشتر از آمارهای منتشر شده باشد.
این تحلیلگر آذربایجانی در این راستا ادامه داد: کسانی که بازداشت شدهاند نقشهایی کلیدی در دولت داشتند. از دیدگاه ولیعهد سعودی، اینها اشخاصی هستند که در آینده میتوانند علیه وی کودتا کنند. بن سلمان از این میترسد که پس از مرگ پدرش افرادی او را از مسند قدرت پایین بکشند. به همین دلیل وی تمام خطرات احتمالی را از هم اکنون حذف میکند.
روشناوغلو با اشاره به این موضوع که بن سلمان برای نشستن در مسند پادشاهی تلاش میکند تا تمام رقبای خود را کنار زند، تصریح کرد: ولیعهد عربستان، به خوبی میداند که اگر بر اساس سنت رایج خاندان سعودی حرکت کند، امکان رسیدن به پادشاهی برای وی وجود ندارد. همانطور که میدانید پیش از بن سلمان، محمد بن نایف به عنوان ولیعهد کشورش انتخاب شده بود. اما پادشاه عربستان با برهم زدن این قاعده پسرش را به عنوان ولیعهد برگزید. این در واقع با آداب و رسوم آل سعود در تضاد است. زیرا پیش از این افراد مسن و باتجربه به عنوان ولیعهد انتخاب میشدند و هیچ پدری نیز فرزندش را برای پادشاهی معرفی نمیکرد.
وی با بیان این که عربستان سعودی در جامعه جهانی به عنوان کشوری افراطگرا شناخته میشود، افزود: غربیها و آمریکاییها همواره به دلیل رابطه با این کشور مورد انتقاد قرار گرفتهاند. عربستان یکی از نزدیکترین متحدین ایالات متحده آمریکا است و از لحاظ اقتصادی منافع زیادی را برای این کشور دارد. از طرفی دیگر آمریکا باید به دلیل حمایت از عربستان سعودی در جامعه جهانی پاسخگو باشد. زیرا مردم جهان عربستان را یک کشور حامی تروریسم میدانند.
این فعال رسانهای آذربایجانی، ادامه داد: گسترش روابط واشینگتن و ریاض بدون هرگونه تغییر ظاهری در وجه عربستان طبیعتا آمریکا را چالشهایی در عرصه بینالملل مواجه میکند. بنابراین هم غرب و هم آمریکا مایل هستند که تغییراتی ظاهری در ساختار عربستان پدید آید. اما باید منتظر ماند و دید که مواضع اخیر بنسلمان در داخل عربستان نیز چه نتایجی را به دنبال خواهد داشت. هنوز مفتیهای سعودی واکنشی نشان ندادهاند. هرچند که در برهه کنونی بسیاری از افراد با نفوذ در عربستان به دلیل هراس از محاکمه شدن سکوت کردهاند.
وی با اشاره به اظهارات اخیر بن سلمان در مورد اسلام میانهرو، تصریح کرد: این یک مدل غربی است و طبیعتا سیاست عربستان در منطقه تغییر نخواهد یافت. به عبارتی دیگر آنان به فکر پایان دادن به جنگ یمن و پرهیز از دخالت در سوریه و عراق نیستند. حتی در روزهای اخیر مشاهده میکنید که بحران دیگری را در لبنان ایجاد کردهاند. ولیعهد عربستان میخواهد که کشورش را به عنوان رهبر کشورهای عمدتا سنی منطقه نشان دهد.
کنعان روشناوغلو، گفت: اگر واقعا هدف ولیعهد عربستان، ایجاد کشوری دموکراتیک بود، باید سیاست بهتری را در منطقه اتخاذ و سریعا جنگ یمن را متوقف میکرد. اما مشاهده میکنیم که هیچ تغییری در رویکرد این کشور ایجاد نشده و مواضع بن سلمان نیز برای قدرت طلبی بیشتر است.
روشناوغلو درباره انتقادات تلویحی اردوغان از مواضع عربستان سعودی، اظهار کرد: ترکیه و عربستان در برخی موارد اختلافاتی با یکدیگر دارند؛ برای مثال در مسئله مصر ترکیه طرفدار حکومت محمد مرسی بود، اما عربستان کاملا در جبهه مقابل قرار گرفت و از کودتای عبدالفتاح سیسی حمایت کرد. در مسئله لیبی نیز وضعیت بر همین منوال بود. هر دو کشور از گروههای متفاوتی پشتیبانی میکردند. هرچند مواضع عربستان و ترکیه در بحران سوریه به یکدیگر نزدیک بود، اما در بحران قطر کاملا آشکار شد که مواضع آنکارا و ریاض در بسیاری از موارد همخوانی ندارد.
این تحلیلگر آذربایجانی با بیان این که استعفای سعد حریری از سناریوی جدیدی در منطقه حکایت دارد، افزود: سعد حریری به عنوان نخست وزیر لبنان از امکانات کمی برخوردار نبود؛ حتی وی قوای نظامی را نیز در اختیار داشت. دولت نیز از وی حمایت میکرد. میشل اون، رئیس جمهوری لبنان هم گفته است که دولت از حریری حمایت میکند و خطری برای وی وجود ندارد. اما این که سعد حریری با قرائت بیانیهای در ریاض اتهاماتی را علیه حزبالله و ایران مطرح کرد؛ نشان میدهد که استعفای وی یک پروژه بوده است. این حوادث حاکی از آن است که غرب و عربستان سعودی برای لبنان و منطقه نقشههایی را طراحی کردهاند.
کنعان روشناوغلو در پایان این گفتوگو نیز با بیان این که داعش در سوریه آخرین نفسهای خود را میکشد، تصریح کرد: بشار اسد موفق شده است که کنترل بسیاری از مناطق سوریه را مجددا به دست گیرد. به همین دلیل میتوان گفت که سعودیها این هدف را دارند که با ایجاد بحرانهای سیاسی در لبنان حزبالله را تضعیف و با مقابله کنند. زیرا حزبالله نقش تعیین کنندهای در بحران سوریه و برخی تحولات منطقهای دارد/.
گفتگو از: مرتضی کریمی