تالیف برخی اساتید، مشق شب دانشجویان آنهاست

حسین افشار درباره سوق دادن دانشجویان به سمت تالیف و ترجمه کتاب، اظهار کرد: دانشجو باید به این فکر کند؛ کتابی را می‌خواهد ترجمه کند که از جنبه‌های علمی، آموزشی و مادی برای او با ارزش است، اما متاسفانه نخستین چیزی که به ذهن دانشجویان در بدو ورود به این حیطه متبادر می‌شود، امتیاز مادی و معنوی کتاب است و فکر نمی‌کند آیا مترجم خوبی هست یا خیر و این امر باعث می‌شود از کیفیت اصلی کتابی که یک دانشجو باید ارائه دهد کاسته شود.

وی ادامه داد: به عقیده من مهمترین رکنی که می‌تواند دانشجو را به این سمت سوق بدهد، که فقط هم بر عهده سازمان‌ها و مراکز انتشارات نیست، آموزش دانشجو است و این امر بیش از هر جا، وظیفه دانشگاه و انتشارات هر دانشگاهی است، متاسفانه انتشارات دانشگاه‌ها این کار را نمی‌کنند و حمایتی از دانشجویان صورت نمی‌گیرد، در ایران بیشتر ناشران خصوصی هستند و این کار را سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی تا حدودی انجام می‌دهد. باید این موضوع مدنظر باشد که در تالیف و یا ترجمه اثری، آیا دانشجو استادی دارد که او را راهنمایی کند؟ در اکثر موارد خیر، یا استاد وقتش را ندارد و یا دانشجو دنبال این کار نمی‌رود. این کار نیاز به آموزش دارد.

این برگزیده جشنواره کتاب سال دانشجویی با اشاره به وظیفه ناشران، افزود: وظیفه ما سنگین‌تر از جشنواره کتاب سال دانشجویی است. سازمان انتشارات کتاب‌ها را جمع‌آوری و داوری می‌کند و در نهایت به برگزیدگان جوایزی اهدا می‌کند. متولیان برگزای این جشنواره می‌توانند از ناشران به منظور تشخیص این امر که کدام استاد در ترجمه دقت بالاتری دارد، کمک بگیرند، اساتیدی که کتاب‌های خوبی دارند و فروش خوبی هم دارند، این‌ها آیتم‌هایی است که معرف داور است. باید به این نحو عمل شود که هر کدام از ناشران یک داور را معرفی نمایند و بهترین‌ها از میان اینها انتخاب شود، این امر در داوری کتاب می‌تواند به سازمان انتشارات کمک کند. اساتید بزرگی داریم، اما آیا همه این اساتید مترجم‌هایی خوبی هم هستند؟ باید اساتید دست به قلم که در ترجمه و تالیف آثار خوبی دارند، انتخاب شوند.

وی در پاسخ به این پرسش که شما چه میزان از آثار تالیفی و ترجمه‌ای دانشجویان حمایت می‌کنید؟ عنوان کرد: اگر بگویند دانشجویی تالیف داشته من باور نمی‌کنم، چرا که دانشجو در حال علم‌آموزی است و نمی‌تواند تالیف داشته باشد. به ‌طور کلی مخالف سرسخت این موضوع هستم که در جمهوری اسلامی تالیف انجام می‌شود، تمام کارها گردآوری است. وقتی بررسی می‌کنیم، هر بخش کتاب از یک قسمت از کتاب دیگری است و نام آن را تالیف گذاشته‌اند. این مشکل مختص دانشجو نیست، وقتی از استادی کتابی چاپ می‌شود، به جرات می‌توان گفت 90 درصد آن مشق شب دانشجویان او بوده است. زمانی با یکی از اساتید دانشگاه تهران کار تالیف انجام می‌دادیم، وقتی چند کتاب جلو رفتیم، این استاد گفت فکر نمی‌کردم تالیف اینقدر سخت باشد! گفتم بله شما با دیگر ناشران کار کردید و فقط نامتان درج شده است.

مدیرمسئول انتشارات ابن‌سینا گفت: نحوه کار با دانشجو در انتشارات ما خیلی سخت است، البته اگر برای دانشجو سخت است برای استاد سخت‌تر است. در انتشارات ابن‌سینا هم ویراستار داریم، هم سرویراستار، وقتی دانشجویان به ما مراجعه می‌کنند در وهله اول، یکی دو ساعت با خود دانشجو صحبت می‌کنیم که دانشجو کتاب را جزئی از خود بداند و با آرامش وارد شود و بداند کاری که انجام می‌دهد مال خودش است. در حین کار نیز، آموزش‌های دقیقی به دانشجویان می‌دهیم و همین امر باعث می‌شود بعضی کارهای دانشجویان از کارهای برخی اساتید بهتر باشد.

وی افزود: همیشه به دانشجویان می‌گویم که 3 رکن اصلی در ترجمه وجود دارد؛ درک مطلب؛ اینکه دانشجو و مترجم باید درک مطلب از آن بحث علمی داشته باشد، دوم واژه‌گزینی و سومین رکن؛ توانایی فارسی‌نویسی است که هر کدام از اینها به بندهای متعددی تقسیم می‌شود که در اینجا مورد بحث نیست.

افشار با بیان اینکه نگاه به آینده جشنواره باید به سمت آموزش بیشتر دانشجویان باشد، اظهار کرد: به اعتقاد من؛ کار انتشارات نباید صرفا چاپ کتاب و فروش آن باشد، ما باید بتوانیم به دانشجویان علاقه‌مند به این حوزه، آموزش دهیم، هرچند که دانشجویان باید بدانند؛ انتشارات جای پولدار شدن نیست. اکنون جشنواره خوب پیش می‌رود و سازمان انتشارت هر سال آیتم‌هایی را در قالب بخش ویژه در این جشنواره می‌گنجاند که این یک نوآوری در هر دوره است، اما باید سیاست و نگاهمان را نسبت به جشنواره به روزتر کنیم، آیا وظیفه ما این است که چند روزی دور هم جمع شویم و درباره داوری و انتخاب آثار برگزیده صحبت کنیم و کار تمام شده است؟ خیر، باید برنامه‌ریزی دقیق باشد و مدیریت آن هم با جهاد است که بتواند با استفاده از همه ناشران، حتی ناشری که کم‌کار است، جلساتی برگزار نماید و نقطه نظرات و انتقادات آنها را بشنود و این‌ها می‌تواند در آینده کمک کند.

بحث دیگر این است که اگر از اول نگاه به آینده داشته باشیم، در وهله اول باید به تمام دانشگاه‌های سراسر ایران، چه دولتی جه غیردولتی فراخوان جشنواره را ارسال کنیم و اینگونه جشنواره پربارتر برگزار می‌شود و البته این‌طور نباشد که هر کسی آمد بتواند کتابی را ترجمه کند و در جشنواره شرکت نماید. هیچ وقت چنین تصوری نباشد اگر دانشجو کتاب تالیفی داشت یعنی کار خوبی است، در حالی که این کار در توان دانشجو نیست و به سمت سرقت ادبی می‌رود. باید راه و روش را به دانشجو یاد داد، گروهی متشکل از چند ویراستار، سرویراستار و چند داور، با همکاری معاونت‌های علمی، آموزشی، پژوهشی دانشگاه‌ها تشکیل شود و حاصل کار این مجموعه تالیف کتاب باشد.

نکته مهم دیگر؛ تیراژ کتاب‌های برگزیده است. کتابی، به عنوان کتاب سال جشنواره انتخاب شده، اما چرا تیراژ آن 400 است؟ این کتاب که مورد استقبال قرار نمی‌گیرد، چرا باید به عنوان کتاب سال دانشجویی انتخاب شود؟ باید آیتم فروش کتاب هم به آیتم‌های انتخاب آثار برگزیده جشنواره افزوده شود. قطعا می‌توانیم آینده این جشنواره را با برنامه ریزی‌های سازمان انتشارت و جهاد دانشگاهی خیلی بهتر برگزار کنیم، چرا که به اعتقاد من هنوز سیاست در این جشنواره نفوذ نکرده و بسیار پربارتر از برخی جشنواره‌های مشابه است.