ردپای تعصبات قبیله‌ای و منافع شخصی در اختلافات مذهبی/ هوش اجتماعی دینی ارتقا یابد
گروه سیاست و اقتصاد: رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه تعصبات قبیله‌ای و منافع شخصی از جمله مهم‌ترین علل اختلافات مذهبی در طول تاریخ است و گفت: همه تأثیرگذاران فکری و سیاسی باید هوش اجتماعی خود را ارتقا دهند زیرا فضا طوری نیست که اگر حرفی زده شود، در یک محیط بسته باقی بماند.
حجت‌الاسلام محمدمهدی صالحی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)
وی یکی از عوامل مهم این اختلافات را مسائل اجتماعی و سیاسی دانست و بیان کرد: با وجود زحمات پیامبر اکرم(ص) و آیات واضح قرآن کریم (که حتی اگر ایشان نبودند هم برای این که امت دچار انشعابات نشود، آیات کفایت می‌کرد)؛ متاسفانه کماکان روحیه تعصبات قبیله‌ای، در این خصوص نقش خودش را ایفا کرد.
وی با اشاره به اثرگذاری تعصبات قبیله ای در فهم انسان و فرآیندهای سیاسی و اجتماعی جامعه ادامه داد: حتی در مباحث کلامی و اعتقادی نیز می‌بینیم که تعصبات قومی و قبیله‌ای در دفاع و حمایت از یک عقیده نسبت به عقیده دیگر تاثیر خودش را دارد.
صالحی با بیان اینکه علاقه‌مندی به علقه بدون ضابطه و نیز حمایت بی‌ضابطه در طول تاریخ نقش پررنگی داشته و منشأ اختلافات بوده است، ادامه داد: همیشه بخشی از اختلافات سیاسی و اعتقادی به خاطر علاقه‌های نژادی است و این امر در مناطق مختلف وجود دارد، تعصبات قومی و قبیله‌ای الان هم هست و اختلاف می‌شود و در اروپا این تعصبات را پررنگ‌تر می‌بینید.
ردپای منافع شخصی، در اختلافات تاریخی
وی در خصوص تاثیر منافع شخصی در ایجاد اختلافات و فرقه‌های مذهبی، ابراز کرد: بنیانگذاران فرقه واقفیه، وکلای امام معصوم(ع) بودند که پس از شهادت امام(ع)، به خاطر منافع مالی خودشان وجوهات شرعی را به امام بعدی ندادند و امامت ایشان را منکر شدند.
حجت‌الاسلام صالحی بیان کرد: یک عامل مهم دیگر، ناآگاهی و ضعف در فهم درست اعتقادات دینی از منابع اصیل خودش است که موجب شد در خصوص مسائل مقدسی همچون قرآن و امامت اختلافات متعددی در جهان اسلام شکل بگیرد و بخش زیادی از این اختلافات ناشی از آن است که در متد و روش خودش به بررسی موضوع نپرداخته‌اند.
وی ادامه داد: گاهی پرداختن به یک موضوع، با روش منظم و علمی است و حتی اگر به چند نتیجه مختلف برسند، ارزشمند است اما اگر روش علمی نباشد، و با متدها پیش نرود، این اختلاف نظرها به وجود می‌آید. اگر مبانی مشترک داشتند در استنباط و برداشت آن از روش‌های علمی استفاده نکردند.
صالحی اذعان کرد: وقتی عوامل شکل‌گیری فرقه غیر علمی باشد به همان دلیل، پشتوانه به ظاهر علمی برای تایید آن فرقه ساخته می‌شود؛ مثلا جعل حدیث رونق پیدا می‌کند؛ از این رو با اسرائیلیات مواجه می‌شویم، یعنی روایات یهودیان تازه مسلمان که متاثر از اندیشه‌های یهودی بودند و به خاطر منافع خودشان جعل حدیث می‌کردند.
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: آنچه که به ما رسیده، مجموعه‌ای از آموزه‌های دینی درست و نادرست است و اگر کسی جای حق است، باید متدهای علمی این منابع را بررسی کند و به نظرم گفت‌وگو و لو با شدیدترین اختلافات اعتقادی کمک‌کننده و راهگشا است؛ یعنی هر کسی برای رسیدن به باور و عقیده درست، گام بردارد.
وی ادامه داد: در جهان فعلی ما راه حل همه اختلافات گفت‌وگو است؛ اگر گفت‌وگویی بین طرفین صورت بگیرد، سره و ناسره بیشتر مشخص می‌شوند، زیرا همه آدم‌ها با گفت‌وگو، در معرض خطاها و نقاط قوت اعتقادی خود قرار می‌گیرند.
گفت‌وگوی ادیان و فرقه‌ها جزو راهبردهای مکتب اهل بیت(ع) است
حجت‌الاسلام صالحی در ادامه ابراز کرد: گفت‌وگوی ادیان و فرقه‌ها جزو راهبردهای مکتب اهل بیت(ع) است؛ مثلا حضرت رضا(ع) در خصوص باور واندیشه، با مکاتب مختلف گفت‌وگوهایی می‌کردند یا در تاریخ با این مسئله مواجهیم که فردی در جنگ از امیرمومنان(ع) سوال اعتقادی کرد و حضرت(ع) در پاسخ به اعتراضات دیگران فرمودند که ما برای این جنگ می‌کنیم که افراد به یک گفت‌وگوی اعتقادی و تکامل‌بخش منتهی شوند.
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد، مطرح کرد: در زمان فعلی باید منابع دینی هر عقیده و مکتبی در معرض نقد دیگران قرار بگیرد و آن مکتب پاسخگو باشد و این گفت‌وگوها، به لحاظ روانی خودش رفع خشونت می‌کند.
حفظ مال و جان مسلمانان، از ضروریات دین است/ لزوم حفظ حرمت اهل‌تسنن در مکتب اهل‌بیت(ع)
وی با بیان اینکه شما حتی یک منبع دینی مستند پیدا نمی‌کنید که اجازه داده باشد مسلمانی، خون مسلمان دیگر را مباح بداند، ابراز کرد: احترام به جان و مال و آبروی مسلمانان دیگر، جزو ضروریات مکتب اسلام و محبت اهل‌بیت(ع) است و اهل سنت ما می‌گویند اگر کسی محبت اهل بیت را در دل نداشته باشد، مسلمان نیست؛ پس با وجود این همه اشتراک، وقتی با اختلافات خشونت‌آمیز مواجه می‌شویم که منجر به قتل یک مسلمان می‌شود، یعنی یا منافع فردی تاثیر دارد یا به خاطر تعصبات قومی و فهم غلط از منابع دینی است.
حجت‌الاسلام صالحی عنوان کرد: فهم اسلام، یک فهم روش‌مند است و شیعه‌ای که به فروع تشیع تاکید کند و از اصول، مبانی، راهبردها و سیاست‌های اساسی اهل بیت(ع) غافل شود، این تشیع برگرفته از مکتب اهل‌بیت(ع) نیست.
وی افزود: شیعه‌ای که ببیند در دنیا بزرگترین جنایات علیه بشریت اتفاق می‌افتد و حتی کلمه‌ای علیه مبانی شکل‌دهنده این ظلم جهانی و یا حتی عوامل عیانش اتخاذ نکند، همت و تمام انرژی‌اش رابرای تضعیف مبانی فرق دیگر بگذارد، این فرد در چارچوب مکتب اهل‌بیت(ع) رشد پیدا نکرده است و این حرکت‌ها، گاهی به نفع دشمن است.
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه بیان کرد: یک انسان عدالت‌خواه می‌فهمد که این جریان، درست نیست، حتی یهودی‌های آزادی خواه هم آب در آسیاب انگلیس نمی‌ریزند که یک جریان به نام به ظاهر تشیع، با ظاهر یک روحانی‌نما کاری کند که منافع جریان صهیونیستی را تامین کند.
وی با بیان اینکه باید بین اعتقادات و تعاملات سیاسی و اجتماعی اهل بیت(ع) تفکیک قائل شد، عنوان کرد: اهل بیت(ع) ما با حفظ سلسله مراتبی که آثار سوء نداشته باشد باورهای خودشان را برای دیگران مطرح می‌کردند.
وی ابراز کرد: اهل‌بیت(ع) با این که اعتقادات خاص خودشان را داشتند، در نحوه تعامل اجتماعی با افرادی که با آن‌ها هم‌فکر نبودند به گونه‌ای رفتار می‌کردند که دیگران اختلافات اعتقادی را به عیان و وضوح نمی‌دیدند و در عوض، کرامت و تعامل و حسن خلق و توصیه‌های متعدد در سیره اجتماعی از اهل‌بیت(ع) را داریم.
صالحی افزود: اهل‌بیت(ع) تاکید ویژه‌ای بر رفتار اجتماعی خوب و مناسب با مخالفان‌شان داشتند و به تعامل با ایشان، شرکت در تشییع جنازه‌شان و ... سفارش می‌کردند.
صالحی با بیان اینکه ما در اصول اسلام وحدت داریم، افزود: روش اهل‌بیت(ع) در مواضع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی چنین بود که ضمن احترام به عقاید هر کس، در هم‌افزایی، تعامل حسن خلق و رفتارهای اجتماعی تاکید داشتند.
باید هوش اجتماعی دینی ارتقا یابد/ بازتاب رفتار وگفتار موثران دینی
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد، اظهار کرد: همه تاثیرگذاران فکری و سیاسی و به ویژه روحانیون، اندیشمندان و کسانی که انتساب بیشتری به مباحث دینی دارند و اثرگذارند، باید هوش اجتماعی خودشان را ارتقا دهند، امروز فضا طوری نیست که اگر حرفی زده شود، در یک محیط بسته باقی بماند، بلکه باید تمام لایه‌های مخاطب اجتماعی را در هر صحبتی در نظر گرفت، چون مخاطب ما امروز محدود به این اتاق و فضا نیست و بازتاب دارد.
وی ادامه داد: در زمان کنونی بسیاری از حرف‌های درست اگر درست گفته نشود خودش منشا فسادهای متعدد می‌شود، در حوزه‌ای که دنبال مچ‌گیری از عالمان دینی هستند، حتما باید دقت بیشتری صورت گیرد تا حرف هم درست و علمی باشد و هم از روش آن عموم مخاطبان برداشت درستی کنند.
صالحی ابراز کرد: در گفتار و رفتارهای ذاکران اهل بیت(ع) نیز باید به این نکته توجه شود تا رفتار و موضع‌گیری هایشان باعث بهانه‌دادن به دست دشمنان دین نشود و باید هوش اجتماعی دینی ارتقا یابد که بخشی از آن اکتسابی است و بخشی در وجود دیگران نهفته است.
وی به نکته دیگری در مورد شیعیان و اهل تسنن اشاره و عنوان کرد: توقع مشترک بین همه مسلمان‌ها چه شیعه و سنی برگشت به قرآن است؛ وقتی قرآن می‌گوید «به یاد بیاورید زمانی که دشمن بودید و متفرق بودید ایمان به خدا، قلب‌های شما را نزدیک کرد»، پس اگر به هم نزدیک نشدند یعنی به باورهای دینی اصل دینی قرآن ملتزم نشدند.
صالحی اذعان کرد: مسلمان شیعه اگر نسبت به اهل‌سنت نفرت داشته باشد، مولفه‌های دینی در وی شکل نگرفته است؛ در حالی که بزرگان و فقهای ما مثل مرحوم بهجت، نظرات فقهی‌شان چنین بود که حتی در غیبت کردن بین شیعه و سنی فرقی نیست و در احترام و رعایت آبرو و حرمت مسلمانان چه شیعه و سنی فرقی نمی‌گذارد و باید تشیع و اهل تسنن بازگشت به قرآن کنند.
