اوصاف محمد(ص) در قرآن

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) مهر نوشت: خداوند در قرآن پیامبر را در ابعاد مختلف معرفی می کند و اوصاف و وظایف ایشان را برمی شمارد. پیامبر، شریفترین مخلوق خداوند است که وصف او از زبان خالق در کتاب وحی می تواند ما را با مقام بلند ایشان آشنا کند تا با تبعیت از این الگوی نیکو، به خوبان تشبه یابیم. در این خصوص با حجت الاسلام ناصر عبدیان، قرآن پژوه و پژوهشگر علوم اسلامی به گفتگو نشستیم.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: هدف از شناخت رسول الله بر اساس آیات قرآن این است که بتوانیم از ایشان الگو بگیریم. با توجه به شرایط و مناسبت موضوع می توانیم آیات قرآن را به ۴ دسته تقسیم کنیم که البته حتما می توان دسته بندی های دیگری مطرح کرد و شاید آیات با موضوعات دیگر هم در قرآن باشد، اما در این مجال، به تناسب موضوع به این ۴ دسته می پردازم.

وی ادامه داد: دسته اول آیات قرآن مربوط به اسامی پیامبر است. دسته دوم اوصاف ایشان را مطرح می کند. دسته سوم به مقامات ایشان می پردازد و دسته چهارم در مورد ماموریت و رسالت ایشان است.

وی افزود: در مورد قسم اول پیامبر در برخی آیات با اسم محمد معرفی شده است. مانند آیه ۱۴۴ سوره آل عمران آیه ۴۰ سوره احزاب و آیه ۲۹ سوره فتح. در برخی آیات با اسم احمد معرفی شده است مانند آیه «وَإِذْ قَالَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ». حضرت عیسی (ع) با اسم احمد از رسالت ایشان خبر داده اند. در برخی آیات با عنوان عبدالله و در سوره یس تعبیر به یاسین و در سوره طه تعبیر به طاها شده است.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: دسته دوم آیات در مورد صفات رسول الله است. برخی صفات مختص ایشان است و برخی دیگر مشترک با دیگر انبیاست.

اکثر مفسران معتقدند، مکتوب بودن نام پیامبر در کتب ادیان قبلی، از صفات مختص پیامبر اسلام است. بر اساس آیه ۱۵۷ سوره اعراف، نام پیامبر در تورات و انجیل ذکر شده است

وی ادامه داد: اکثر مفسران معتقدند، مکتوب بودن نام پیامبر در کتب ادیان قبلی، از صفات مختص پیامبر اسلام است. بر اساس آیه ۱۵۷ سوره اعراف، نام پیامبر در تورات و انجیل ذکر شده است.

وی افزود: اول المسلمین بودن ایشان بر اساس آیه ۱۶۳ سوره انعام از صفات مختص ایشان است. علامه طباطبائی معتقد است اولین بودن در اینجا به این معنا نیست که ایشان اولین کسی است که تسلیم خدا شده است، بلکه در اینجا اولیت در درجه مطرح است. درجه ایشان در ایمان و تسلیم اولین درجه است. زیرا پیامبران قبل از ایشان هم تسلیم خدا بودند. بنابراین اول بودن پیامبر از حیث درجه مطرح است نه حیث زمان.

این پژوهشگر علوم اسلامی گفت: اعطای کوثر از صفات خاص پیامبر است. کوثر به معنای خیر و برکت است و مباحث زیادی در مورد آن مطرح شده است.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: وجوب نماز شب برای ایشان نیز از صفات خاص ایشان است. قرآن هم پیامبر را اهل شب معرفی می کند وهم بدان توصیه می کند.پیامبر با نماز شب به مقام محمود می رسد. انسان نمی تواند به کمال برسد مگر از راه عبادات شبانه! از صفات دیگر ایشان که در آیه ۴۵ و ۴۶ سوره احزاب مطرح میشود آن است که ایشان مبشر و نذیر است: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا؛ وَدَاعِیًا إِلَی اللَّـهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِیرًا مبشر و منذر بودن ایشان بسیار مهم است هم باید از عذاب بترساند و هم به رحمت خدا بشارت دهد. ما باید میان این دو صفت باشیم هم بترسیم از عذاب و هم امید داشته باشیم به رحمت. زندگی در خوف و رجا!

وی ادامه داد: پیامبر (ص) داعیا الی الله است! مردم را به نفس خودش دعوت نمی کند و بلکه آنان را به سوی خدا دعوت می کند تا به سوی مقصد اصلی و والا حرکت کنند. و چون این مسیر باید نورانی باشد تا راه از چاه تشخیص داده شود، قرآن ایشان را به عنوان سراج منیر و چراغی نورانی معرفی می کند. کسی که جا در پای پیامبر بگذارد که سراسر نورانی و آشکار و راه هدایت است، ضلالت و ابهامی نخواهد داشت.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران آمده است: فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ. خداوند می فرماید: به سبب رحمت خدا نرم خو شدی و اگر درشتخو بودی، مردم از دور تو پراکنده می شدند. منشا این صفت رسول اکرم، رحمت پروردگار است. این آیه، صرفا یک معرفی نیست ، بلکه معرفتی برای ماست. متولیان امر در امور اقتصادی ، فرهنگی و دیگر امور را توصیه به نرمخویی می کند. تا مردم از دور آنها پراکنده نشوند

وی ادامه داد: حضرت علی (ع) می فرماید : «نرمخویی ، تور دوستی است». کسی که میخواهد دوست پیدا کند باید نرمخو باشد.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: معرفی کننده پیامبر خداوند است که تمام موجودات از او نشات گرفته است . معرفی شونده پیامبر و بالاترین مخلوق است و این اهمیت موضوع را می رساند و خداوند رمز موفقیت پیامبر را نرمخویی می داند. همه متولیان باید به این نکته توجه داشته باشند.

خاتمیت یک مقام است. پیامبر اسلام نه تنها تمام خوبی های پیامبران پیشین را دارد بلکه مهر تایید صحت آنهاست

وی افزود: در مورد مقامات ایشان میتوان گفت که ایشان مقام خاتمیت را دارد. در آیه ۴۰ سوره احزاب می فرماید: ما کانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِکُمْ وَ لکِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَ خاتَمَ النَّبِیِّینَ وَ کانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ. پیامبر پدر شما نیست، بلکه او رسول الله و خاتم پیامبران است. چه خاتَم و چه خاتِم به کار رود درست است البته با تعابیر مختلفی که دارند. خاتمیت یک مقام است. پیامبر اسلام نه تنها تمام خوبی های پیامبران پیشین را دارد بلکه مهر تایید صحت آنهاست.

وی ادامه داد: مقام دیگر ایشان اسوه حسنه بودن است. سوره احزاب آیه ۲۱ می فرماید: لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: پیامبر اسوه حسنه است برای کسی که به خداوند متعال و روز قیامت امید دارد و خداوند را بسیار یاد کند. خداوند از هر کسی تعریف نمی کند. دنیا را با این همه عظمت متاعی اندک و بی ارزش است. در مورد شیطان به آن بزرگی وعظمت می فرماید که ضعیف است! اما خداوند پیامبر را الگویی نیکو معرفی می کند و الگو بودن پیامبر تنها در مسائل فقهی و اخلاقی نیست، بلکه انسان باید در طی راه ولایت و انس با ملائکه و عالم غیب به پیامبر اقتدا کند. زیرا او تمام این راه ها را رفته است.در مورد مقامات پیامبر اسوه حسنه بودن ایشان مقامی بسیار مهم است شاید مهمترین مقام ایشان همین باشد.

وی ادامه داد: امام علی (ع) می فرماید اگر به واقع بردبار و صبور نیستید، بردباری را برخود تحمیل کند. یعنی خود را به آنها شبیه کن! اما چرا؟ می فرماید: زیرا خیلی کم رخ می دهد که شخصی خود را به یک قومی تشبیه کند و سرانجام جزء یکی از آنها قرار نگیرد. این مطلب هم یک بشارت است برای ما و هم یک هشدار. بشارت آنجاست که با تبعیت از پیامبر و خوبان از جرگه آنان خواهیم شد. هشدار هم آن است که ما باید اسوه خوبی را انتخاب کنیم تا مبادا از جرگه بدان قرار بگیریم.

وی افزود: امروز برای برخی افراد، ورزشکاران و برای برخی هنرمندان و برای برخی دیگر فردی از اهل علم الگو شده است. اما براساس قرآن، بهترین الگو، پیامبر است.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: امروز ما در نحوه آرایش و پوشش از راه پیامبر و اهل بیت (ع) دور شده ایم و باید هوشیار باشیم که ممکن است تبعیت از افراد مختلف ما را در جرگه آنان قرار دهد و در روز قیامت با آنها محشور شویم.

وی ادامه داد: مقام دیگر ایشان «خُلُق عظیم» داشتن حضرت است. اینکه دارای صفات و کمالات بزرگی است. این مقام تکمله اسوه حسنه بودن ایشان است.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: دیگری مقام رسالت است. خداوند در آیه ۱۶۴ سوره آل عمران می فرماید: لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ. خداوند بر مومنان منت نهاد و رسولی از خودشان میان آنها مبعوث کرد. مقام رسالت را بعضی از انبیاء دارند اما رسالت پیامبر اسلام جهانی است. در آیه ۲۸ سوره سباء می فرماید: و ما ارسلناک الا کافه للناس بشیرا و نذیرا ولکن اکثر الناس لایعلمون. و ما تو را نفرستادیم مگر برای آنکه مردم را از خطا و گناه بازداشته و نویدبخش و بیم رسان باشی ، اما بیشتر مردم نمی دانند.

پیامبر اسلام برای همه مردم جهان مبعوث شدند. یعنی می خواهد کل عالم را نجات دهد. او رحمه للعالیمن است

وی ادامه داد: پیامبر اسلام برای همه مردم جهان مبعوث شدند. یعنی می خواهد کل عالم را نجات دهد. او رحمه للعالیمن است. اما اگر کسی خودش را کنار بکشد مقصر خودش است. گر گدا کاهل بود تقصیر صاحب خانه چیست؟!

وی افزود: مقام دیگر ایشان مقام عصمت است. بحث عصمت بحثی فلسفی و کلامی است، اما ما در اینجا تنها به آیات و روایات می پردازیم. بحث عصمت سایر پیامبران را میتوان از قران استنباط کرد. در مورد عصمت پیامبر اسلام نیز آیاتی وجود دارد. مانند آیات ابتدایی سوره یس: إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ.

این پژوهشگر علوم اسلامی گفت: تو از رسولان هستی و بر صراط مستقیم قرار داری. کسی که در صراط مستقیم است عصمت دارد و کسی که از این راه خارج شود، دیگر مقام عصمت را ندارد. صراط مستقیم راهی است که خطا بردار نیست و کسی که در این راه است، عصمت دارد. در آیات ابتدایی سوره نجم آمده است: وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی : و از سر هوس سخن نمی گوید. این سخن بجز وحی نیست. بنابراین حرف خطایی نمی زند.

حجت الاسلام ناصر عبدیان گفت: چهارمین دسته از آیات، در مورد ماموریت پیامبر است . هدف و ماموریت او از بعثت چه بود؟ در آیه اول سوره ابرهیم آمده است: وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَی بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ. یکی از اهداف بعثت ایشان آن است که آنها را از ظلمت جهل بیرون آورد و نور ایمان را بر دل ایشان بیندازد.

وی ادامه داد: ماموریت دیگر او عبادت خالصانه است و دیگر ماموریت ایشان استقامت در راه است. و این در واقع از رموز موفقیت ایشان است. خداوند در آیه ۱۱۲ هود می فرماید: فَاستَقِم کَما أُمِرتَ. همانطور که فرمان یافته ای استقامت کن! درسی که از این آیه و از این مطلب می گیریم آن است که در مباحث سیاسی اقتصادی علمی و مخصوصا در مباحث سلوکی باید اهل مقاومت بود.

این پژوهشگر علوم اسلامی در پایان اظهار داشت: ماموریت های دیگری نیز برای پیامبر در قرآن آمده است که یکی از آنها، امر به معروف و نهی از منکر است که بسیار مهم است و یکی دیگر ارشاد خانواده: وانذر عشیرتک الاقربین. از دیگر ماموریتهای ایشان، لزوم پذیرش کتب آسمانی پیشین و تواضع نسبت به مومنان است.