ادبیات زخمی و عرصه‌های پژوهش در حوزه ادبیات انقلاب
گروه ادب: محمدرضا سنگری در نشست شعر هفته پژوهش و هنر انقلاب اسلامی با اشاره به اینکه برخی افراد بدون داشتن پشتوانه علمی، زمینه زخم برداشتن ادبیات انقلاب را سبب می‌شوند، از پنج عرصه پژوهشی در حوزه ادبیات انقلاب نام برد که ابهام‌زدایی، ژرفابخشی، بررسی اثر ادبیات بر منطقه خاورمیانه و ... از این جمله هستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمدرضا سنگری، پژوهشگر و استاد ادبیات دانشگاه در نشست شعری که به مناسبت هفته پژوهش و هنر انقلاب اسلامی در حوزه هنری برگزار شد، با اشاره به اینکه مسئله اصلی پژوهش در ادبیات و شعر انقلاب چیست، عنوان کرد: اولین نکته در این باره آن است که اگر پژوهش را تلاشی عالمانه، روشمند و فرایندی برای دستیابی به یک موضوع بدانیم، باید بر چند موضوع تکیه داشته باشیم؛ پژوهش، پژوهشگر، فرایندی که طی می‌شود و مخاطبان پژوهش.
وی در ادامه این مطالب اظهار کرد: کسی که قصد آن را دارد که در عرصه‌ای پژوهش کند، باید ۴ عنصر را برای این موضوع مورد توجه قرار دهد؛ دانش مربوط به موضوع مورد نظر؛ به این معنی که نباید بدون داشتن اطلاعات به هر عرصه‌ای وارد شود. این رویکرد از آفات دوران ما محسوب می‌شود.
این پژوهشگر در بخش دیگری از توضیحاتش گفت: همچنین پژوهشگر باید دانش پایه آن موضوع را داشته باشد؛ به معنی داشتن تمرین، قرارگیری در آن موضوع و زندگی کردن با سوژه مورد نظر. دومین موضوع در این راستا داشتن روش و روشمندی است؛ چراکه پژوهش مبتنی بر روش است که با چه ابزار، امکانات و رویکردی باید به موضوع مورد پژوهش ورود پیدا کرد.
سنگری همچنین از داشتن بینش به عنوان یکی دیگر از نکات مورد نظر در مسئله پژوهش در حوزه ادبیات و شعر انقلاب یاد و اظهار کرد: پژوهشگر باید نگاه و زاویه دقیق داشته باشد. همچنین منش، چهارمین عنوان در این راستاست که صداقت و انصاف را به همراه دارد.
وی با طرح این پرسش که آیا اکنون باید به پژوهش پرداخته شود یا خیر، افزود: در آغاز کتاب «از نتایج سحر» نوشته‌ام که در حوزه رخداد‌های مختلف باید تحلیل همزمان انجام داد. باید در حوزه ادبیات هم تحلیل روی دهد. بر این اساس ادبیات انقلاب، تحلیل همزمان می‌طلبد.
سنگری همچنین عنوان کرد: نباید انتظار داشت که زمان برابر یک قرن باشد تا به پژوهش در آن راستا پرداخت. چرا که زمان به شدت در حال گذر است و امروز باید بیش از نهایتاً یک دهه را برای پرداختن به تحلیل موضوع خاص از سر نگذرانیم. از سویی گاهی با مُد در عرصه ادبیات روبرو هستیم. گاه فاصله اثرگذاری مُد بیش از ۲، ۳ سال نبوده است.
این پژوهشگر با تاکید بر اینکه نباید فرصت حضور آفریدگان آثار را از دست بدهیم، اظهار کرد: باید از فرصت ایجاد شده استفاده کرد. چهارمین عنصر، زمانی است که می‌تواند در فهم متن کمک کند. نباید از عناصر متنی، زیباشناسی و مکانی غفلت کرد.
وی در این باره که کدام عرصه‌های پژوهشی پیش روی ماست، گفت: ژانر و گونه نوظهور داریم. دفاع مقدس پدیده ادبی است که اگر به آن نپردازیم، بخشی از ادبیات این دوره را از دست داده‌ایم. در دفاع مقدس لباس‌نوشته، پوتین‌نوشته، مزارنوشته، دشت‌نوشته ... داشتیم که متاسفانه کسی به آن‌ها در ادبیات کشورمان نپرداخته است و جزء فرهنگ این کشور‌ها به شمار می‌آیند.
سنگری از میثاق‌نامه‌های شهادت، وصیت‌نامه‌ها، سنگر نوشته‌ها و ... به عنوان پدیده ادبی این روزگار نام برد و افزود: وصیت‌نامه پیش از این سند حقوقی بود، اما هم اکنون ژانر ادبی محسوب می‌شود. قلمرو ادبی در روزگار ما در حال تغییر است و نثر هم اکنون به شعر نزدیک شده و در گونه ادبیات خاطره‌نویسی بیش از ۸ هزار اثر داریم. زندگی‌نامه داستانی مستند نیز در حال پیشروی است.
وی در این باره که کدام عرصه پژوهشی پیش روی ماست، به ساحت‌های مطالعاتی ادبیات انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: هزار موضوع پژوهش در حوزه شعر، ادبیات نمایشی، نمایشنامه و ... وجود دارد که آن‌ها را کوتاه‌نگاری نام‌گذاری کرده‌ام. برای اثبات خاستگاه اصلی دفاع مقدس، به عاشورا رجوع کرده‌ام و از اینکه دفاع مقدس و شهادت و رفتن جوانان به جبهه ناشی از برخی موضوعات غیر از افکار و اعتقادات مذهبی بوده است نگران بودم و از این رو به این حوزه پرداختم. این رویکرد به حدی اعتقادی بوده است که در فتح خاکریز‌ها حتی از پرچم ایران برای اهتزاز استفاده نمی‌شد و اسامی ائمه اطهار بر روی پرچم‌های به اهتزاز درآمده قابل مشاهده بود. این رویکرد فراتر از ملیت پیش رفتن را بیان می‌کند و برانگیزاننده موضوعات مذهبی و عاشوراست.
سنگری با اشاره به اینکه دست‌کم ۴ هزار شاعر داریم که ۱۰۰ نفر از آنان شاخص هستند، افزود: اشعار این شعرا قابل اعتناست. اگر در حوزه شعر انقلاب، دچار رکود و تعطیلی شویم، موضوع و سوژه تا ۵۰۰ سال آینده بدون اغراق در دست دارم.
وی همچنین به پنج عرصه در پژوهش عرصه انقلاب اشاره کرد و ادامه داد: پژوهش زخمی از این جمله است که یکی از معانی آن به این شرح است که موضوعات توسط برخی افراد مورد پردازش قرار می‌گیرند که به شخص دیگری پس از این ورود، اجازه کار داده نمی‌شود. این گونه پژوهش‌ها دارای اشکال علمی، نقص و فقر روش هستند. از سویی استادان ناتوان وارد این حوزه‌ها شده‌اند و پژوهش زخمی انگاره می‌سازد و به مخاطب مفاهیم و مطالبی را القاء می‌کند.
سنگری با اشاره به اینکه از بخشی از پژوهش غافل مانده‌ایم، گفت: باید بررسی شود که ادبیات ما چه اثری بر منطقه خاورمیانه داشته است. همچنین سومین عرصه، آن است که باید به حوزه پژوهش راه یابیم و آن را ژرفا بخشیم و گسترش دهیم. چهارمین عرصه نیز کشف لایه‌های پنهان ادبیات در این دوره و ابهام‌زدایی در برابر شبهات ادبی است که لایه‌های پنهان را بکاویم و اکنون باید در حوزه ادبیات خود نظریه پرداز داشته باشیم که دچار فقر هستیم.
