امام زاده ای که 3 امام معصوم را درک کرده بود!

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) تبیان نوشت: یکی از امام زادگان جلیل القدری که نسب او با چهار واسطه به امام حسن مجتبی (علیه السلام) می رسد حضرت عبدالعظیم حسنی است. وجود این شخصیت والا مقام از دیر باز مایع خیر و برکت و گسترش فرهنگ و ادب اسلامی در سرزمین ایران بوده است. ایشان از جمله شخصیت های برجسته شیعی در قرن سوم هجری است که توفیق درک سه امام معصوم را (امام جواد (علیه السلام)، امام هادی (علیه السلام)، امام حسن عسکری (علیه السلام)) داشته است.[1]

جایگاه و منزلت عبد العظیم حسنی(علیه السلام)

حضرت عبدالعظیم حسنی علاوه بر نقش روایتگری فرهنگ و معارف اهل بیت(علیهم السلام) که تأثیر مهمی در ترویج فرهنگ شیعی به خصوص در منطقه شهر ری و ایران داشت، خود نیز همچون آموزگاری معتقد و مقید به آموزه های اهل بیت به گونه ای رفتار می کرد که مصداق بارز حدیث شریف بودند: «مردم را با غير زبان خود [به مذهب خويش] دعوت كنيد، تا پارسايى و سخت كوشى [در عمل و عبادت] و نماز و خوبى را از شما ببينند؛ زيرا اينها، خود [بهترين] مبلّغند
در منابع رجالی شخصیت عبد العظیم حسنی (علیه السلام) به نیکی و بزرگی یاد شده است، برای نمونه در کتاب معجم رجال الحدیث، از ایشان به عنوان مردی عابد که روزها را روزه می گرفت و شب ها را به تهجد و عبادت صرف می کرد یاد شده است.[2]، و یا اینکه جناب صدوق ایشان را شخصیتی مورد رضایت و قبول معرفی می کند «و کان مرضیا»[3]، این تعبیر در خصوص یک روایی حدیث می تواند کنایه از بزرگی و حسن منزلت یک روایی باشد.[4]، حتی عده ای بر این باورند که می تواند گویای وثاقت شخص نیز باشد.[5] و یا اینکه صاحب بن عباد در یکی از کتاب های خود در مقام معرفی حضرت عبد العظیم حسنی (علیه السلام) این چنین می نویسد: «او مردی، پارسا و دیندار، عابدی مشهور به امانتداری، و صدق در گفتار، عالم به امور دین و آگاه به علم توحید و عدل و نشر حدیث بود و از امام هادی و امام حسن عسکری (علیه السلام) روایات و نامه هایی را دریافت کرده است.»[6]، و همچنین جناب علامه حلی (ره) در خصوص این شخصیت والا مقام این چنین می نویسد: «او شخصیتی عالم، عابد، و پارسا بود و او را حکایتی است که بر حسن حال او دلالت می کند.»[7]

روایاتی ماندگار و ارزشمند
بدون شک فرهنگ اصیل و ارزشمند شیعی غنا و ارزش خود را مدیون راویان مجاهدی است که سخنان گوهر بار معصومین (علیهم السلام) را با مجاهدت و با سخت ترین شرایط در سینه ضبط و ثبت کرده اند و آن را در اختیار جویندگان حق و حقیقت قرار دادند. روایات ارزشمند اعتقادی و اخلاقی که جامعه شیعی بر اساس آن شکل و رونق گرفته است.
در منابع روایی، روایات فراوان اعتقادی و اخلاقی وجود دارد که از طریق عبدالعظیم حسنی برای جامعه شیعی به یادگار مانده است، کار ارزشمندی که جایگاه و منزلت عبد العظیم حسنی را در مکتب اهل بیت دو چندان کرده است.
در منابع روایی نقل شده است: «منزلت شیعیان ما را بر پایه اندازه روایتی که از ما نقل می کنند و درکی که از ما دارند بشناسید.»[8]، اگر در این روایت و روایات مشابه به خوبی دقت و تأمل شود بهتر می توان به جایگاه راویان حدیثی همچون «عبدالعظیم حسنی» پی برد.

تسلیم بودن در برابر حق
حضرت عبدالعظیم حسنی علاوه بر نقش روایتگری فرهنگ و معارف اهل بیت(علیهم السلام) که تأثیر مهمی در ترویج فرهنگ شیعی به خصوص در منطقه شهر ری و ایران داشت، خود نیز همچون آموزگاری معتقد و مقید به آموزه های اهل بیت به گونه ای رفتار می کرد که مصداق بارز حدیث شریف بودند: «مردم را با غير زبان خود [به مذهب خويش] دعوت كنيد، تا پارسايى و سخت كوشى [در عمل و عبادت] و نماز و خوبى را از شما ببينند؛ زيرا اينها، خود [بهترين] مبلّغند.»[9]

اى عبد العظيم! از طرف من به دوستانم سلام برسان و به آنان بگو: «شيطان را بر خويش مسلّط مگردانيد، و آنان را به راستگويى در گفتار، و اداى امانت، و خاموشى، و ترك جدال بى‏فايده، و روى آوردن به يكديگر و به ديدار هم رفتن فرمان بده، كه آن باعث تقرّب به من است؛ و اين كه خودشان را به پرده‏درى يكديگر مشغول نسازند، كه من به جان خود سوگند ياد كرده‏ام كه هر كس چنين كند و يكى از دوستانم را خشمگين كند، از خدا بخواهم كه او را در دنيا به شديدترين عذابْ كيفر دهد و در آخرت، از زيانكاران سازد. و آنان را آگاه كن كه خداوند، نيكوكارشان را بخشيده و از بدكارشان گذشت كرده است، مگر آن كه به او شرك ورزيده، يا يكى از دوستانم را آزرده، يا نسبت به او بدبين باشد، كه خداوند، او را تا وقتى كه از اين كار دست برندارد، نمى‏بخشد. پس اگر باز گردد كه هيچ؛ وگرنه، روح ايمان از جانش خارج گردد، و از ولايت من بيرون رود، و از ولايت ما بهره ‏اى ندارد. من از چنين فرجامى به خدا پناه مى ‏برم.»

از این رو با دقت و تأمل در سبک و سیاق زندگی سیدعبدالعظیم حسنی (علیه السلام) متوجه روحیه انقیاد و اطاعت پذیری او در برابر خداوند متعال و همچنین حجت های الهی می شویم، کما اینکه:
1) درک محضر امام و دانش پذیری از امام معصوم (علیهم السلام)، 2). پرسش از امام معصوم چه حضوری و غیر حضوری و کتبی، 3). عرضه دین خویش به امام، 4). ارجاع و اعتماد امام به وی.[10]، همه و همه گویای شناخت ژرف و عمیق عبد العظیم حسنی (علیه السلام) از حجت های خدا و تسلیم در برابر آنان است.

پیام آور درس های زندگی برای شیعیان
همان طور که در مطالب پیشین نیز بیان شد، سید عبد العظیم حسنی (علیه السلام) راوی روایت های زیبایی از اهل بیت است که محتوا و مواد سبک زندگی اسلامی را رونق وغنای صد چندان بخشیده است. در یکی از روایت هایی که عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) خود روای آن است از امام رضا(علیه السلام) این چنین نقل کرده است:
اى عبد العظيم! از طرف من به دوستانم سلام برسان و به آنان بگو:
«شيطان را بر خويش مسلّط مگردانيد، و آنان را به راستگويى در گفتار، و اداى امانت، و خاموشى، و ترك جدال بى‏فايده، و روى آوردن به يكديگر و به ديدار هم رفتن فرمان بده، كه آن باعث تقرّب به من است؛ و اين كه خودشان را به پرده‏درى يكديگر مشغول نسازند، كه من به جان خود سوگند ياد كرده‏ام كه هر كس چنين كند و يكى از دوستانم را خشمگين كند، از خدا بخواهم كه او را در دنيا به شديدترين عذابْ كيفر دهد و در آخرت، از زيانكاران سازد. و آنان را آگاه كن كه خداوند، نيكوكارشان را بخشيده و از بدكارشان گذشت كرده است، مگر آن كه به او شرك ورزيده، يا يكى از دوستانم را آزرده، يا نسبت به او بدبين باشد، كه خداوند، او را تا وقتى كه از اين كار دست برندارد، نمى‏بخشد. پس اگر باز گردد كه هيچ؛ وگرنه، روح ايمان از جانش خارج گردد، و از ولايت من بيرون رود، و از ولايت ما بهره ‏اى ندارد. من از چنين فرجامى به خدا پناه مى ‏برم.»

پی نوشت ها:
[1]. «برخی از علما همچون آقا بزرگ تهرانی بر این باورند که ایشان عصر سه امام معصوم یعنی، امام رضا(علیه السلام)، امام جواد(علیه السلام)، و همچنین امام هادی (علیه السلام) را درک کرده است.» ر.ک: معجم الرجال الحدیث، ج11، ص51.
[2]. پژوهشي در روايات قرآني -تفسيري حضرت عبدالعظيم حسني، به نقل از معجم رجال الحدیث، ج11، ص50 به بعد.
[3]. من لایحضره الفقی، ج2، ص128.
[4]. فوائده الوحید، ص، 53.
[5]. تنقیح المقال، ج1، ص 210.
[6]. مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی، سازمان چاپ و نشر موسسه دارالحدیث، ص93. به نقل از؛ روضات الجنات، ج4، ص 208.
[7]. همان، به نقل از خلاصه الاقوال ص، 226 باب 25 شماره 12.
[8]. الغيبة( للنعماني)، ص22. «اعْرِفُوا مَنَازِلَ شِيعَتِنَا عِنْدَنَا عَلَى قَدْرِ رِوَايَتِهِمْ عَنَّا وَ فَهْمِهِمْ مِنَّا؛ منزلت شيعيانمان را نزد ما، با مقدار نقل و فهمشان از سخنان ما بسنجيد، كه روايت نيازمند درايت و فهم است‏.»
[9]. الكافي، ج‏2، ص78،ح14. «كونوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَيرِ ألسِنَتِكُم ، لِيَرَوا مِنكُمُ الوَرَعَ وَالاِجتِهادَ وَالصَّلاةَ وَالخَيرَ ، فَإِنَّ ذلِكَ داعِيَةٌ»
[10]. الأمالي( للصدوق)، ص338، ح24. « مَرْحَباً بِكَ يَا أَبَا الْقَاسِمِ أَنْتَ وَلِيُّنَا؛ خوش آمدى ، اى ابوالقاسم! به راستى ، تو از دوستان حقيقى ما هستى.»
[11]. الإختصاص، ص247. «يَا عَبْدَ الْعَظِيمِ أَبْلِغْ عَنِّي أَوْلِيَائِيَ السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُمْ أَنْ لَا يَجْعَلُوا لِلشَّيْطَانِ عَلَى أَنْفُسِهِمْ سَبِيلا...»