فعالیت «مؤمنان بدون مرز» در جهان اسلام/ مدیریت هدفمند در اصلاح‌گری اعتقادی
گروه بین‌الملل: مؤسسه «مؤمنان بدون مرز» به‌عنوان چهره تجددطلبی دینی به مدت چهارسال است که به صورت جدی در حوزه مطالعات اسلامی و تلفیق علوم منبعث از اسلام، به فعالیت‌های پایه‌ای در جهان اهتمام دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)؛ مؤسسه علمی، فرهنگی و پژوهشیِ «المومنون بلاحدود للدراسات و الأبحاث: مؤمنان بدون مرز» در سال 2013 میلادی توسط اندیشمندان مسلمانی از چندین کشور مسلمان، به صورت مستقل و غیردولتی در شهر «رباط» مراکش تأسیس شد.
مؤسسه «مؤمنان بدون مرز» شماری از پژوهشگران جوان را گردهم آورده و تلاش می‌کند با ایجاد فضایی آزاد و فعال در سطح علمی و فرهنگی، در حوزه مباحث نوین اصلاح‌گری دینی به ایفای نقش بپردازد. به نظر می‌رسد با گسترش جریان‌ها و خوانش‌های مختلف فرهنگی و دینی از اسلام، این مؤسسه تلاش می‌کند تا به زعم خود خوانش صحیحی از دین در حوزه‌های مختلف فکری ارائه کند.
اعضای این مؤسسه تلاش می‌کنند تا دیدگاه انسانی به دین را تحقق بخشیده و دستاوردهای تمدنی انسان را به رسمیت بشناسند و آرمان مؤسسه آن است تا انسان، توانا به شایستگی خود برای مدیریت زندگی و جامعه خودش بدون نیاز به املای برخی از بایدها و نبایدهای ایدولوژیک باشد.
«مؤمنان بدون مرز»، حصار علمی موضوعات فرهنگی و معرفتی و دینی را درهم شکسته و بازار گفت‌وگو، اندیشه و نقد دینی را تا حد توان خود مهیا ساخته است. براساس بررسی تولیدات این مؤسسه می‌توان دریافت که تلاش این مرکز علمی بر پشتیبانی و بازنشر اندیشه‌های تجددخواهانه پژوهشگران خود است که تلاش می‌کند فرصت و زمینه مناسبی را برای تبادل و تعامل افکار و اندیشه‌های گوناگون، و نقد و تحلیل میراث دینی به حد بضاعت فراهم آورد.
اصلاح‌گری یا احیاگری دینی
اصلاح‌گری دینی یا احیاگری دینی به فرایندی گفته می‌شود که افرادی دین‌باور با نگاهی درون‌دینی با ارائه نظریه یا اقدامی عملی برای زدودن خرافه، زنده کردن و برجسته نمودن کتاب مقدس و برگشت به اصل عقاید پیام‌آوران دین، همت می‌گمارند. از ویژگی عمده آن می‌توان به پیراستن عقیده مسلمانان از خرافات و بدعت‌ها و بازگشت به اسلام اصیل و اصول اولیه و هماهنگ‌کردن تعالیم و رهنمودهای دینی با عقل و مقتضیات زمان اشاره نمود.
می‌توان گفت از حدود نیمه دوم قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی همزمان با تغیرات دنیای مدرن در اروپا، جنبش‌های اصلاحی در جهان اسلام تشدید شده است. این جنبش‌ها که تا حدی عکس‌العمل هجوم استعمار سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غرب بود، نوعی بیدارسازی در جهان اسلام را نوید می‌داد. این جنبش‌ها در ایران، مصر، سوریه، لبنان، شمال آفریقا، ترکیه، افغانستان و هندوستان فعال بودند.
این مؤسسه با فعالیت‌های گسترده در سطح فضای مجازی و نیز برگزاری کنفرانس‌ها و دوره‌های متعدد شبکه ارتباطی و مجرای مناسبی برای ارائه اندیشهها و آراء خود پیدا کرده است.
چندی پیش این مؤسسه کنفرانسی را در ونیز (ایتالیا) با عنوان اسلام سیاسی برگزار کرد. این همایش، با هدف بررسی تحقیقی پیرامون مشکلات مسلمانان در غرب در دو محور کلی «اسلام و اسلام سیاسی در اروپا؛ تاریخ و تحولات» و «اسلام سیاسی در اروپا؛ سازمان‌ها، تصور‌ها و راهبردها» بود.
تولیدات علمی
این مؤسسه 180 عنوان کتاب در زمینه‌های قرآنی، دینی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی با رویکرد نشر دیدگاه اسلام منتشر کرده که به زبان عربی و توسط پژوهشگران مطرح عرب نگارش شده‌اند.
از جمله مهم‌ترین آثار این مؤسسه، می‌توان به «أسباب النزول - علماً من علوم القرآن؛ اسباب نزول آیات، علمی از علوم قرآن» به قلم بسام جمل، «مفهوم الشريعة بين تسييس الإسلام وتحريره؛ مفهوم شریعت بین سیاسی‌کردن اسلام و غیر آن» به قلم علی مبروک، «صدام الحرية والمقدس: آفاق التأويل وسلطة التفكير؛ حرّیت و آزادی؛ افق‌های تأویل و تفکر» به ققلم عمار بنحمودة، «الخطاب والتأويل؛ گفتمان و تأویل» ، «إشكاليات القراءة وآليات التأويل؛ اشکالات خوانش و ابزارهای تأویل» ، «التفكير في زمن التكفير: ضد الجهل والزيف والخرافة؛ تفکر در زمانه تکفیر؛ مقابله با جهل و خرافه» به قلم نصر حامد ابوزید، «القراءات علم من علوم القرآن؛ قرائات، علمی از علوم قرآن» به قلم منجی اسود، «صناعة الذاكرة في التراث الشيعي الاثني عشري؛ صنعت حافظه در میراث شیعه 12 امامی » به قلم صلاح‌الدین عامری و... اشاره کرد. که با نرخ بسیار مناسب و اندک در سراسر جهان به فروش می‌رسد.
فضایی برای جذب مخاطب حداکثری
این مؤسسه همچنین برای افرادی که دسترسی به کتاب‌های منتشر شده این مرکز ندارند، سه مجله علمی نیز با نام‌های «یتفکرون»، «الباب» و «ذوات» تدارک دیده است و بارقه‌های آثار منتشر شده توسط پژوهشگران خود را در این مجلات منتشر می‌سازند.
این مؤسسه تلاش کرده تا در فضای مجازی فعالیت خود را گسترش دهد و از ابزارهای مجازی همچون توئیتر، فیسبوک و... که بُرد زیادی در مخاطبین دارد، بهره‌برداری کند.
مؤسسه مذکور اخیرا از نرم‌افزار تلفن همراه خود در دو نسخه اندروید و IOS نیز رونمایی کرده و آن را در به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار داده تا آثار تولیدی خود را بدون مرز در اختیار مخاطبانش قرار گیرد.
آثار به روز
اعضای این مؤسسه تلاش می‌کنند تا به‌روز و به فاصله کمی از اتفاقاتی که به‌ویژه جهان اسلام را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، به آثار علمی اقدام کند. برای مثال در پی اتفاقات تروریستی و فعالیت گروه‌های سلفی جهادی که در کشور مصر جدیدترین آن‌را می‌توان انفجار مسجد «الروضه» در استان سینای شمالی توسط گروه‌های تروریستی دانست، این مؤسسه تلاش کرد کتابی با عنوان «دماء على رمال سيناء: القصة الكاملة للتنظيمات الجهادية الجديدة في مصر» به قلم ماهر فرغلی و صلاح‌الدین حسن با هدف تحلیل و بررسی دقیق و پوشش این واقعه توسط گروه‌هایی که نام خود را جهادی می‌نامند، ارائه کند.
با توجه به نکات بیان شده، حضور علمی و تأثیر فرهنگی از طریق انتشار کتاب، مجلات و فضای مجازی به زبان‌هایی که مخاطب بیشتری در دنیا دارند، ضرورتی انکارناشدنی است که همتی بلند و هدفمند را می‌طلبد/.
گزارش از: محمد باعزم
