روش سامرایی، بهترین روش در تدریس حوزه است/ تبیین آراء فقها در مورد اسماع و سکوت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، در ادامه سلسله مباحث فقه القرآن با بیان اینکه به بحث استماع  و سکوت در هنگام تلاوت قرآن در نمازهای واجب، مستحب و غیر آن پرداخته شد به دیدگاه فقها در این زمینه اشاره کرد و گفت: فقها این بحث را در صلاة الجماعة بررسی کرده‌اند.

وی افزود: تلقی مشهور در مورد آیه استماع و سکوت این است که وقتی امام جماعت، به قرائت قرآن می‌پردازد، ماموم باید سکوت کرده و به استماع قرائت بپردازد و شان نزول متناسب با این مسئله نیز ذکر کرده و حتی در بحث نماز جماعت نیز دچار اختلاف شده و حکم وجوب و مستحب را بیان کرده‌اند.

رضایی اصفهانی تصریح کرد: مرحوم سید در عروة‌الوثقی، فرموده است که در دو رکعت نمازهای اخفاتی یعنی ظهر و عصر، اگر ماموم صدای امام را نشنود، احوط، ترک قرائت با استحباب ذکر است؛ اگر صوت امام را در نمازهای جهریه بشنود ترک قرائت، واجب است.

رضایی اصفهانی ادامه داد: در رکعات سوم و چهارم چه امام قرائت کرده یا نکند و ماموم صدای امام را بشنود و یا نشوند، ماموم می‌تواند قرائت حمد کرده و یا تسبیحات را بخواند.

این قرآن پژوه با اشاره به دلایل فقها در مورد سکوت مستمع درهنگام قرائت امام در نمازهای جهریه تصریح کرد: مرحوم حکیم گفته است که اسقاط قرائت از ماموم در نمازها، اجماعی است؛ البته جای این پرسش وجود دارد که آیا استدلال به اجماع در این زمینه لازم هست یا خیر؟.

این مفسر و مترجم قرآن کریم با اشاره به وجود مکاتب مختلف سامرایی، نجفی و قمی در تدریس درس خارج در حوزه به موضوع ترتیب ادله در مورد یک مسئله فقهی اشاره و عنوان کرد: وقتی ما آیه، روایت، دلایل عقلائی و ... داریم ترتیب استفاده از این ادله چیست؟.

وی افزود: ترتیب درست این است که ابتدا از آیه، سپس روایت و عقل بهره ببریم و اگر مواردی نبود سراغ اجماع برویم ولی مرحوم حکیم از ابتدا سراغ اجماع رفته است در حالی که اجماع در اینجا مدرکی  و موید است.

رضایی اصفهانی عنوان کرد: ایشان دو قول ذکر کرده است؛ یکی اینکه که با سماع قرائت امام، قرائت، حرام است یعنی قرائت از ماموم ساقط است و ترک قرئت نیز واجب می‌شود؛ البته ایشان قول دیگری را نیز مطرح کرده و آن استحباب است که وی، این قول را رد کرده است.

رضایی اصفهانی با اشاره به دلیل قول تحریم قرائت از سوی فقها بیان کرد: صحیحه زراره یکی از استدلالات ایشان در این باب است؛ در این روایت آمده در دو رکعت اول ماموم باید سکوت کند و قرائت نداشته باشد؛ در این روایت امام(ع) به آیه فاذا قرء القرآن استدلال فرموده است. مرحوم حکیم، روایت دیگری نیز از امام صادق(ع)را نقل و مورد استدلال قرار داده است و با وجود اینکه در این روایت، آه اسماع و سکوت ذکر شده باز هم ایشان به روایت تکیه کرده که نشان دهنده اشکال روشی مرحوم حکیم در ترتیب استفاده از آیات، روایات و اجماع است.

نویسنده تفسیر مهر عنوان کرد: براساس روایات ذکرشده، تسبیح در نفس در هنگام قرائت امام، اشکالی ندارد و حتی در برخی نظرات قید شده که اگر کسی صدای امام را نشنود باید تسبیح بگوید و یا قرائت داشته باشد.

وی تاکید کرد: از مجموع مباحث برمی‌آید که اسماع و سکوت در هنگام قرائت قرآن، در غیر نماز نیز حداقل مشمول احتیاط واجب است.