جذب حداکثری در زمینه «هنر تلاوت»/ جلسات سنتی؛ اصلی‌ترین خاستگاه تربیت و استعدادیابی
گروه فعالیت‌های قرآنی: پیشکسوت قرآنی کشورمان با تأکید بر اینکه قاعدتاً مهمترین خاستگاه استعدادیابی و برانگیخته شدن و برخاستن قاریان خوب از قبل از انقلاب تا به حال، جلسات سنتی قرآنی بوده است، گفت: اینها به‌عنوان اصلی‌ترین مراکز تربیت قاریان و حافظان، نقش بی‌نظیری داشته‌اند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، شناسایی استعدادهای افراد، نیازمند توجه، پرورش از مجرای صحیح و تبدیل آن از بالقوه به بالفعل است چیزی که نیازمند ممارست و شناخت راه‌های صحیح برای رشد و پرورش این استعدادها به‌ویژه در حوزه قرآن برای قاری و حافظ شدن است. از این رو برپایی جلسات قرآن، اساتید قرآن زبده و پیشکسوت قرآنی کشورمان، دستگاههای قرآنی کشور برای جهت‌دهی به پرورش صحیح این استعدادها قابل تأمل است. لذا به منظور واکاوی استعدادیابی قرآنی با حسین اخوان‌اقدم، مدرس، استاد و داور مسابقات قرآن کریم به گفت‌وگو نشستیم.
اخوان اقدم در پاسخ به این سؤال که استعدادیابی چیست؟ گفت: استعدادیابی همانطور که از اسمش معلوم است، برای مشخص کردن و تعیین افرادی است که در رشته‌ای خاص می‌خواهند فعالیت کنند و پارامترهایی برای آمادگیشان در رابطه با پیگیری آن رشته قرآنی، هنری و ورزشی وجود دارد که اینها را افراد متخصص و با سابقه و مجرب تشخیص می‌دهند که فرد در این رشته می‌تواند به کمالاتی دست پیدا کند و یا خوب است که در این رشته ادامه دهد یا خیر؟
استعدادیابی امر پذیرفته شده در دنیای امروز
وی ادامه داد: بنابراین استعدادیابی امر پذیرفته شده در دنیای امروز است که افراد مجرب و متخصص این کار را در رشته‌های مختلف علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی انجام می‌دهند.
این داور مسابقات قرآن در خصوص اینکه میزان اهمیت به امر استعدادیابی در حوزه قرآنی چه میزان ضرورت دارد؟ اظهار کرد: در هنر تلاوت هم برای توفیق پیدا کردن و رسیدن به کمالات فنی، تکنیکی و حرفه‌ای نیاز هست که افراد مورد ارزیابی قرار گیرند و شناسایی شوند و براساس ظرفیت‌ها بر آنها سرمایه‌گذاری شود.
وی ادامه داد: در زمینه هنر تلاوت، باید جذب حداکثری داشته باشیم به این معنا که اگر فردی واقعاً به افراد متخصص مراجعه کرد و مورد ارزیابی قرار گرفت، اگر در زمینه‌های رسیدن به کمال هنر تلاوت قرآن در او دیده نمی‌شود، با بیان ناامیدکننده او را از سفره قرآن جدا و از خودمان دفع نکنیم.
اخوان‌اقدم بیان کرد: بلکه با توصیه‌های مناسب او را در حد خود راهنمایی کنیم تا بتواند در این مسیر ادامه فعالیت دهد چنانکه در قرآن کریم می‌خوانیم «وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاءَ رَحْمَةٍ مِّن رَّبِّكَ تَرْجُوهَا فَقُل لَّهُمْ قَوْلًا مَّيْسُورً» که در رابطه با کمک کردن به افراد ضعیف و فقیر است اما اصل کلی که می‌توان از این آیه مبارک سوره اسراء استخراج کرد این است که هنگامی که می‌خواهیم با افراد ضعیف برخورد کنیم، به گونه‌ای نباشد که آنها را ناامید کند بلکه با گفتار لطیفی آنها را در مسیری که فکر می‌کنیم خوب هست هدایت می‌کنیم.
خردسالی و نوجوانی بهترین سن کشف استعداد
این مدرس قرآن در پاسخ به این سؤال که این استعدادیابی باید از چه سنی آغاز شود؟ اظهار کرد: معمولاً افراد خوش‌صدا از همان بچگی ظرفیت‌های صدایی خود را نشان می‌دهند و کافی است که فراز آهنگین آنها مورد توجه قرار گیرد. مراد از این فراز آهنگین این است که این ریتم در شعر و یا نوعی مداحی، حاصل شود و یا به شکل اذان و اقامه و تکبیر گفتن در بچه‌ها دیده شود و معمولاً نیز همینطور است. هنگامی که آن جنس صدا و لطایف صدا را گوش فنی باتجربه می‌شنود، می‌گوید این همان است که می‌توان بر آن سرمایه‌گذاری کنیم البته اگر خودش بخواهد و می‌توان با آن کار و بارور کنیم.
فقط داشتن صدای خوب و جذاب در زمینه بحث استعدادها کفایت نمی‌کند
وی تصریح کرد: بنابر این در سنین کودکی و نوجوانی این موضوع در حال تشخیص است، البته فراموش نکنیم فقط داشتن صدای خوب و جذاب در زمینه بحث استعدادها کفایت نمی‌کند. به قول اهل فن فرد باید گوش و هوش موسیقیایی خوبی داشته باشد یعنی گیرندگی‌اش به طوری باشد که نغمات و ریتم‌ها و ظرائف در هنر تلاوت را بتوان بگیرد و در کوتاه مدت بتواند پاسخگوی آن باشد. بنابراین این دو عامل یک داشتن صدای خوب و گوش موسیقیایی و هوش گیرندگی بسیار خوب به اضافه علاقه داشتن به هنر تلاوت قرآن، نقش مؤثر و تعیین‌کننده دارد.
اخوان‌اقدم در خصوص نقش‌آفرینی جلسات قرآن در زمینه استعدادیابی قرآنی، بیان کرد: قاعدتاً مهمترین خاستگاه استعدادیابی و برانگیخته شدن و برخاستن قاریان خوب از قبل از انقلاب تا به حال، جلسات سنتی قرآنی بوده است که اینها به عنوان اصلی‌ترین مراکز تربیت قاریان و حافظان، نقش بی‌نظیری داشته‌اند. چون برپایی جلسات مداوم به صورت هفتگی و با پیگیری مناسب مربیان و اساتید باتجربه قرآن که نمونه‌اش را در هیچ مؤسسه و مرکز قرآنی نداریم. به عبارت دیگر یعنی بهترین تالیان و مرتلین و حفاظ از همین جلسات سنتی قرآن به کمال رسیده‌اند و فرصت یافته‌اند خودی نشان دهند و از بستر معلومات قرآنی و فضای جذاب جلسات استفاده کنند تا بتوانند بارور و قاری خوب مجلسی شوند.
وی ادامه داد: اصلی‌ترین خاستگاه تربیت و استعدادیابی و بارور کردن همین جلسات سنتی است و در کنار آن مؤسسات و مراکز قرآنی و سازمان‌های مرتبط می‌توانند برای تکمیل کار جلسات قرآنی، برنامه‌ریزی کنند از جمله اینکه دورههای ویژه‌ای را برای نوجوانان و جوانان بگذارند و یا برای آشنایی بهتر آنها با مبانی ظرائف تجوید، وقف و ابتدا، صوت و لحن و شاخص‌های مناسب برای تمرین‌ها و ... برنامه‌هایی را داشته باشند تا این جوانان بهتر بتوانند پرورش لازم را پیدا کنند.
کشف استعداد خیلی از قاریان در برخی از دورههای قرآنی
این استاد قرآنی در خصوص اینکه قاریان پس از انقلاب اسلامی چه میزان براساس این استعدادیابی کشف شده‌اند، گفت: خیلی از این استعدادها در برخی از دورههای قرآنی کشف شدند و با توجه به اینکه همه استانها و شهرستان‌ها برخورددار از فضای آموزشی مناسب نبوده‌اند و هنوز هم نیستند، وقتی از مناطق مختلف کشور در دورههای متنوع تربیت مربی به صورت اردویی طی دهه 60 که سازمان دارالقرآن برگزار می‌کرد، شرکت می‌کردند، این افراد توسط مربیان مجرب که در دوره‌ها به عنوان مدرس تدریس می‌کردند، شناسایی می‌شدند.
وی افزود: سپس روی آنها سرمایه‌گذاری می‌شد و در ادامه به‌کارگیری می‌شدند و در مراسم‌های مختلف شرکت می‌کردند تا به امر قرائت قرآن بپردازند و یا در دیگر دورههای آموزش‌هایی آنها را شرکت می‌دادند تا فرصت پیدا کنند و بستر مناسب را برای آموزش قرآن پیدا کنند. چنانکه در دهه 60 بسیاری از چهره‌ها‌ی که در حال حاضر جزو قاریان خوب و ممتاز و رتبه‌دارهای کشور هستند در همین دورههای تربیت مربی قرآن سازمان دارالقرآن الکریم دیده شدند، شناسایی شدند و مورد توجه قرار گرفتند و در مسابقات قرآنی به آنها توجه شد و عده دیگری نیز در مسابقات قرآنی دیده و معرفی شدند یعنی هنگامی که اساتید به منظور امر داوری به دیگر استانها به‌ویژه مناطق کم‌برخوردار می‌رفتند، با استعدادهایی روبرو می‌شدند که بعضاً دارای صدای خوب و جذاب هستند اما چون مربی نداشته است کشف نشده است و لذا از او دعوت کردند و در دورههای مختلف شرکت دادند و حتی برای ارتقا و اعزام به خارج از کشور به منظور تبلیغ کارهای قرآنی اقدام کردند.
نقش اثرگذار رسانه‌ها در این زمینه
اخوان‌اقدم تأکید کرد: البته باید گفت مسائل آموزشی آن‌طوری که در استان‌های برخوردار است و ظرائف به قاریان آموزش داده می‌شود و از آنها تکلیف گرفته می‌شود و بعضاً نیز آسیب‌شناسی می‌شود در مناطق محروم نیست و شاهد آن نخواهیم بود.
این مدرس قرآن در پاسخ به این سؤال که آیا رسانه‌ها در این زمینه می‌توانند نقش‌آفرینی کنند؟ گفت: رسانه‌ها قطعاً در این زمینه نقش تأثیرگذاری دارند، یعنی انعکاس خوب و جذاب این برنامه‌ها چه تصویری، فیلم و کلیپ و چه اطلاع‌رسانی برای ثبت نام و...، پل ارتباطی برای شناسایی این استعدادها هستند. برنامه‌هایی چون اسراء در سیمای قرآن، برنامه‌ای برای شناسایی و کشف استعدادها است. قطعاً رادیو قرآن، سیمای قرآن و دیگر خبرگزاری‌ها نقش اساسی در شناسایی استعدادها دارند و می‌توانند به این موضوع کمک کنند.
وی در خصوص اینکه آیا مسابقات قرآن و یا طرح‌هایی که به اعتقاد برپاکنندگانشان با هدف کشف استعدادیابی انجام می‌گیرد، در این زمینه چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟ ادامه داد: باید گفت پس از موضوع رسانه و تبلیغ نوبت به اجرا و برنامه‌ریزی می‌رسد که طرح‌هایی چون اسوه و تلاوت و دیگر کارها و فعالیت‌های و مسابقات قرآنی و ... قطعاً در این زمینه مؤثر است چون اینها گام‌هایی برای آشنا شدن هرچه بیشتر استعدادهای شناسایی شده با هنر تلاوت است. البته برنامه‌ریزی این است که افراد در کنار مباحث فنی هنر تلاوت، دیگر مباحث که قطعاً نیازمند آن هستند و شکل کار حضور قرآن در زندگی آنها را متحول خواهد کرد، دارند چون سبک زندگی قرآنی، توجه به مفاهیم و آسیب‌شناسی‌های هنر تلاوت در زندگی قاریان قرآن و ... که امیدوارم اینها موجب شود که جوانان ما روز به روز بیشتر به سمت و سوی قرآن گرایش پیدا کنند.
آکادمی‌های سنتی قرآنی بسیار داریم
اخوان‌اقدم در پاسخ به این سؤال که جای خالی آکادمی قرآنی در این زمینه چه میزان احساس می‌شود، بیان کرد: آکادمی به عنوان هنر تلاوت و یا قرائت قرآن نداریم. اما آکادمی‌های سنتی قرآنی بسیار داریم که همین جلسات سنتی قرآن هستند، که در این جلسات آسیب‌شناسی و تشویق انجام و مباحث مختلف هنر تلاوت قرآن تبیین می‌شود و البته جلسات قرآنی نیز شدت و ضعف دارد و برخی از جلسات قرآنی همه وجهی است که وارد آموزش قرآن میشوند یعنی هم هنر تلاوت قرآن و هم مباحث مفهومی و هم تفسیری و هم سبک زندگی قرآنی است که البته انتظار ما از جلسات قرآن همین است یعنی شکل دادن به شخصیت افراد در جهت قرآنی شدند. برخی از این جلسات تخصصی ویژه افراد با زمینه لازم در حوزه قرائت قرآن هستند و برخی دیگر نیز ویژه عموم علاقه‌مندان به امر قرائت قرآن است. باید گفت اکادمی‌هایی به شکل خصوصی و به شکل غیررسمی داریم. البته مراکزی داریم که آنها در طول سال به شکل آکادمیک این فعالیت‌ها را برنامه‌ریزی می‌کنند.
این پیشکسوت قرآنی کشورمان در خصوص اینکه در کشورهایی چون مصر که در تلاوت قرآن صاحب سبک بوده‌اند به مقوله استعدادیابی چگونه پرداخته می‌شود؟ تصریح کرد: رویه آنها این است که افراد برای حفظ قرآن، وارد معهد‌القرائت میشوند یعنی مراکزی که به مانند مکتب‌خانه‌های قدیم هستند و فرزندان علاقه‌مند آنها پس از ورود به مراکز به حفظ قرآن می‌پردازند و در حین حفظ، نیز افراد شاخص از لحاظ صوت شناسایی میشوند و در این بین همه اینها قاری نمی‌شوند و عده کمی از آنها استعداد خوبی در این زمینه دارند و پیشرفت می‌کنند و سپس عرصه و زمینه را برای آنها مهیا می‌شود تا در مراسم و محافل گوناگون قرائت کنند و برخی از آنها نیز خیلی شاخص‌تر میشوند.
