به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، تا قبل از ورود فضای مجازی و شبكههایی همچون تلگرام، اینستاگرام و... كه جذابیت بسیاری برای مخاطبان به ویژه سنین پایین دارد، سرانه مطالعه کتاب، روزنامه و مجلات تخصصی در هر رشتهای، به ویژه هنر و ورزش جایگاه خوبی در بین عموم مردم داشت چراكه آن زمان تنها ارتباط مخاطب با فرد مشهور در عرصههای مختلف ورزش و هنر همان كاغذهای به ظاهر باطل بود، اكنون بعد از گذشت این همه سال و گسترش تكنولوژی و رسانههای جمعی و مجازی و افزایش آسیبهای اجتماعی و فرهنگی، پایین بودن سرانه مطالعه را نمیتوان نادیده گرفت و كاری برای آن انجام نداد، طی این سالها نیز میزگرد، همایش و برنامههای مختلفی از رادیو و تلویزیون توسط فرهیختگان دانشگاهی، هنرمندان دغدغهمند حتی مسئولان، از جهت آسیبشناسی و راهكارهای افزایش سرانه مطالعه انجام شد، اما این امر نه تنها دردی از این زخم كهنه دوا نكرد بلكه راكد به حال خود گذاشته شده است، بر همین اساس، برای بررسی فرهنگ كتابخوانی در جامعه، به مسیری پرتردد، در محدوده شهر مشهد رفتیم تا گزارشی میدانی از مردم در سنین مختلف داشته باشیم كه در ادامه میخوانید.
پارت اول: ایستگاه قطار شهری میدان بسیج مشهد
قطار كه میایستد، آن هم در این محدوده شهر كه به حرم مطهر امام رضا(ع) نزدیك است و زائران بسیاری برای رفتن به حرم شتابان هستند، برای انجام مصاحبه به خوبی دقت میكنیم تا از میان این همه جمعیت كه هر كدام به كاری مشغولاند و غالبا با هندزفریهایی كه به گوش دارند و بیهوا طعنهای به شانهات میزنند و میروند، تعدادی از گروه سنی مختلف را گزینش كنیم؛ ریحانه فردی، لیسانس مهندسی (IT) و فوق لیسانس روانشناسی بالینی، 28 ساله، در بین این همه هیاهو كه شتابان در حال حركت هستند با خونسردی در حال خارج شدن از قطار شهری است كه با خونگرمی از ما استقبال میكند.
وی كه ساكن منطقه خیام است در پاسخ به این سوال كه چقدر كتاب مطالعه میكند، عنوان كرد: اهل مطالعه هستم و كتابهای روانشناسی را بیشتر میخوانم البته این كتاب به دو دسته تخصصی و عمومی تقسیم میشود كه من مطالعه كتابهای روانشناسی عمومی را بیشتر دوست دارم.
فردی در ادامه گفتههای خود در خصوص استفاده از فضای مجازی و خرید اینترنتی نیز توضیح داد و بیان كرد: اهل فضای مجازی هستم اما نه به آن صورت كه در جامعه جا افتاده است؛ لذا بیشتر سایتهای روانشناسی، هنر، ورزش، حراجی و نیك صالحی را مطالعه میكنم و خرید اینترنتی كتاب نیز دارم.
این دانشجوی روانشناسی در پاسخ به این سوال كه چقدر نویسندگان داخلی را میشناسد و كتابهایشان را مطالعه میكند، اظهار كرد: كتابهای روانشناسان غربی را مطالعه كرده و از نویسندگان ایرانی نوشتههای جلال آل احمد، علیرضا نبی و... را میخوانم.
نبود تنوع در كتابهای مذهبی؛ دلیل بیرغبتی مردم به این حوزه
فردی دلیل كمتوجهی عدهای به كتابهای مذهبی را نبود تنوع در این كتابها دانست و افزود: كوچكتر كه بودم كتابهای مذهبی زیادی مطالعه میكردم اما اكنون اگر این نوع كتابها حالت مسابقهای داشته باشد از آن استقبال میكنم.
وی ادامه داد: عمده كتابهای مذهبی موضوعات محدودی دارند، علاوه بر این از صفحهآرایی زیبایی برخوردار نیستند، در كتابهای مذهبی كودكان نیز مطالب آنطور كه برای بزرگسالان بیان شده، آمده است.
این دانشجوی روانشناسی كه در خانوادهای تحصیل كرده به دنیا آمده است، با اشاره به اینكه همسر، پدر و مادرم بسیار اهل مطالعه هستند، ابراز كرد: همسرم علاقه زیادی به كتابهای علمی، تخیلی، بهداشت و داستان كوتاه دارد، والدینم نیز انواع كتابها به ویژه مرتبط با شغل خود را میخوانند.
فردی در پاسخ به این سوال كه چقدر در پاتوقهای فرهنگی و كتابخوانی سطح شهر شركت میكند، اظهار كرد: مدتی قبل در پاتوق کتاب «بهنشر» و مسابقات کتابخوانی شركت میكردم اما جذابیت چندانی برایم نداشته است.
برگزاری كلاسهای باكیفیت سواد رسانهای و افزایش سرانه مطالعه در فرهنگسراها
وی ظرفیت فرهنگی مشهد از لحاظ کتابخوانی را پایین دانست و ادامه داد: مشهد چند فرقهای شده و هر بخش آن فرهنگ خاص خود را دارد؛ البته بهتر است در فرهنگسراها، کلاسهای آموزشی با کیفیت آن هم در زمینه سواد رسانهای و فرهنگ مطالعه برگزار شود.
امور هنری شهرداری مشهد در خصوص ترویج فرهنگ كتابخوانی، كتابخانههای سیاری در ایستگاههای مترو قرار داده است، در این خصوص فردی عنوان كرد: این كتابها را نخواندهام و تا آنجاكه شنیدم از كیفیت مناسبی برخوردار نیستند.
آزاده محمدی، 21 ساله و ساكن منطقه وكیلآباد مشهد، كنار گلفروشی داخل ایستگاه قطارشهری بسیج، به انتظار كسی ایستاده است، وی در حالیكه به شدت عجله دارد در پاسخ به اولین سوال كه چقدر كتاب مطالعه میكند، بیان كرد: ماهی یك بار كتابی خریده و مطالعه میكنم.
تأثیر مثبت كتابهای روانشناسی؛ بر روح و زندگی آدم
این كارشناس بیمه، كتاب كوری را جزو بهترین كتابهایی دانست كه تاكنون خوانده و در ادامه گفت: علاقه بسیاری به رمان، آن هم با موضوع روانشناسی دارم چراكه تأثیر مثبتی بر روح و زندگی آدم میگذارد.
محمدی علاقه زیادی به خرید كتاب از طریق سایتهای مجازی ندارد، در این خصوص بیان كرد: خرید كتاب و بوی آن لذت دیگری دارد، در این دنیا شلوغ آرامش عجیبی به آدم میدهد.
وی در پاسخ به این سوال كه چقدر نویسندگان داخلی را میشناسید و كتابهایشان را مطالعه میكنید، عنوان كرد: نویسندگان خارجی را بیشتر میشناسم و كتابهای روانشناسی آنها را مطالعه میكنم، از نویسندگان ایرانی نیز كتابهای عباس معروفی را دوست دارم.
این كارشناس بیمه دلیل علاقهمندی خود به كتابهای مذهبی را پدرش دانست و اظهار كرد: والدینم از سطح تحصیلات كمی برخور دارند اما پدرم علاقه بسیاری به خواندن كتابهای مذهبی دارد، تاكنون كتابهای مذهبی بسیاری مطالعه كردم.
وی تاكنون در مسابقات كتابخوانی حضور نداشته است و ظرفیت فرهنگی شهر مشهد در زمینه كتابخوانی را ضعیف ارزیابی كرد.
ملیحه موحدزاده محصل كه 14 سال سن دارد و ساكن منطقه بهار مشهد است، از قطار شهری بیرون میآید و دقایقی از وقت خود را به ما اختصاص میدهد، وی كه اهل مطالعه نیست و بیشتر در فضای مجازی حضور دارد، اظهار كرد: آخرین كتابی كه خواندم را به خاطر نمیآورم، با وجود تلگرام، خلاصه هر كتابی را كه بخواهم میتوانم از طریق كانال مطالعه كنم.
پرشدن اوقات جوانان با كتابهای كمك آموزشی؛ دلیل بیانگیزه شدن آنان نسبت به مطالعه كتاب
وی دلیل بیانگیزه بودن نسبت به مطالعه كتاب را، حجم زیاد مطالب دانست و افزود: قبلا كتابهای زیادی مطالعه میكردم اما با پرشدن وقتهایم توسط كلاسهای آموزش درسی، دیگر حال و حوصله خواندن كتاب را ندارم و اگر بخواهم كتابی بخوانم ترجیح میدهم مختصر باشد.
این محصل با بیان اینكه به غیر از قرآن علاقه چندانی به كتابهای مذهبی ندارد، اظهار كرد: بیشتر معنای قرآن را میخوانم تا متوجه خود آیات شوم اما علاقهای به خواندن كتابهای مذهبی ندارم چراكه اكثر كتابهای این حوزه خشك، سخت و بیروح هستند.
موحدزاده كه در خانوادهای تحصیل كرده رشد یافته است، با اشاره به اینكه پدرم كارمند نیروی هوایی و مادرم نیز تحصیل كرده و خانهدار است، ادامه داد: پدر و مادرم اهل مطالعه كتاب هستند، مادرم آشپزی و مشاوره میخواند و پدرم نیز كتابهای مربوط به شغلش را مطالعه میكند.
پارت دوم: ایستگاه اتوبوس میدان بسیج
مصطفی قانعی راد،13 ساله، محصل و ساكن منطقه امام خمینی(ره) مشهد، گوشی به دست به همراه دوستانش در ایستگاه اتوبوس ایستاده، به وی كه شیطنت بسیاری دارد نزدیك میشویم و میپرسیم چقدر كتاب مطالعه میكند، ابراز كرد: روزی حدودا نیم ساعت كتاب میخوانم شاید هم بیشتر، اما كتابهایم كمك آموزشی و درسی است، البته اگر وقتی باقی بماند كتاب علمی و تخیلی و دایرةالمعارف را برای مطالعه دوست دارم.
اضافه شدن زنگ کتابخوانی در مدارس
وی با اشاره به اینكه كتابهای كمك آموزشی و درسی تمام وقت زندگیام را پر كرده است، افزود: برای موفقیت در تحصیل و به دست آوردن مدارج بالاتر، مجبور هستم كتابهایی بخوانم كه خسته كننده و تكراری است، اگر اوقات فراغتی از زنگ مدرسه به خواندن كتابهای غیردرسی اختصاص پیدا میكرد خیلی بهتر بود.
این محصل دلیل علاقهمندی خود به فضای مجازی را تفریح و سرگرمی، نشاط و هیجان موجود در این فضا دانست و ادامه داد: آنقدر كه هر روز درگیر كتاب و كلاسهای آموزشی هستم، دیگر وقتی برای مطالعه كتابهای مورد علاقهام نمیماند، به همین خاطر گشت و گذار در اینترنت، تلگرام و اینستاگرام را ترجیح میدهم تا بخندم و شاد باشم.
قانعیراد اطلاعی از برگزاری پاتوقهای كتابخوانی و مسابقات فرهنگی در سطح شهر ندارد و تصریح كرد: تا به حال كسی در این موضوع به من چیزی نگفته است و اطلاعاتی هم در سطح شهر ندیدهام.
وی مطالعه زیادی در زمینه زندگینامه دانشمندان و اختراعاتی كه كردهاند خوانده و بیان كرد: كتابهای علمی و تخیلی و زندگینامه دانشمندان را خواندهام، دلیل علاقهمندی من به این نوع کتابها نیز افزایش اطلاعات عمومیام است.
فرزانه آقایی،52 ساله، لیسانس اقتصاد و دبیر بازنشستهای كه ساكن منطقه شهید صادقی مشهد است، با خریدهای زیادی كه به دست دارد به ایستگاه اتوبوس میآید، وی در پاسخ به این سوال كه چقدر اهل مطالعه است، عنوان كرد: من و همسرم كه فوق دیپلم حسابداری است، علاقه زیادی به كتاب داریم، من كتابهای تاریخی را میخوانم و او كتابهای مذهبی و تخصصی مرتبط با كارش را مطالعه میکند.
وی كتابهای قلعه الموت و كلیدر را جزو بهترین كتابهایی كه تا به حال خوانده دانست و تصریح كرد: در حال مطالعه كتاب قلعه حیوانات هستم و ترجیح میدهم كتاب بخرم تا از فضای مجازی تهیه كنم.
آقایی، كه اهل فضای مجازی است، در این خصوص، ادامه داد: شبكههای مجازی به خصوص كانالهای تگرام كه مرتبط با رمان تاریخی و كتابهای روانشناسی باشد را دنبال میكنم.
این دبیر بازنشسته در پاسخ به این سوال كه چقدر نویسندگان داخلی را میشناسد و كتابهایشان را مطالعه میكند، بیان كرد: به دلیل شغلی كه داشتم، اکثر نویسندگان ایران و جهان را میشناسم و بیشتر كتابهای آنها را مطالعه كردهام، به خصوص كتابهای محمد دولتآبادی، جلال آل احمد، ویكتور هوگو، فرانتس كافكا و..
.وی كه كتابهای مذهبی زیادی مطالعه كرده است، افزود: كتابهای شهید مطهری جزو كتابهای مذهبی مورد علاقم است، چراكه هر كدام در عین سخت و یا سادگی جذابیتهایی دارد.
عملکرد ضعیف پاتوقهای کتابخوانی در سطح شهر مشهد
آقایی، ظرفیت فرهنگی مشهد را ضعیف دانست و اظهار كرد: پاتوقهای فرهنگی و كتابخوانی مشهد آنقدر با قدرت عمل نمیكند، ترجیح میدهم در نمایشگاه و مسابقات كتابخوانی تهران حضور داشته باشم.
این دبیر بازنشسته با اشاره به اینكه در این شهر برای فست فود هزینه زیادی میشود، عنوان كرد: در سطح شهر مشهد بازارهای كتاب بسیاری داریم كه كتابهایی با قیمت پایین عرضه میكنند اما تا موضوع در این خصوص میشود، مردم گرانی را بهانه میكنند.
وی در ادامه گفتههای خود در خصوص كتابخانههای سیار در ایستگاههای قطار شهری مشهد، افزود: به دلیل تردد كمی كه با قطار شهری دارم این كتابخانه سیار را ندیدهام.
نرگس صبوریان، 24 ساله، دانشجو رشته الهیات كه در منطقه امام رضا(ع) مشهد زندگی میكند، به شدت عجله دارد اما صبورانه چند دقیقهای را به دلیل دغدغهای كه در موضوع كتابخوانی دارد به ما اختصاص میدهد؛ وی در پاسخ به این سوال كه چقدر اهل مطالعه هستید، تصریح كرد: در هفته دو ساعت و نیم از وقت خود را به مطالعه اختصاص میدهم.
این دانشجو رشته الهیات با اشاره به اینكه در همه موضوعات مطالعه دارم، بیان كرد: دوست دارم با خواندن موضوعات مختلف اطلاعات عمومیام زیاد شود.
صبوریان كه از فضای مجازی هم برای خرید كتاب استفاده میكند، اظهار كرد: از طریق فضای مجازی خیلی کم كتاب، آن هم به صورت پی دی اف میخرم، اما کتاب زیاد سفارش دادهام تا برایم بیاورند.
این دانشجو، دختر شینا را جزو آخرین كتابهایی كه خوانده دانست و ادامه داد: كتابهای شهید مطهری جزو بهترین كتابهایی است كه تا به حال خواندهام، آن هم به دلیل اطلاعات زیادی كه به انسان میدهد و موجب میشود تا نگرش افراد به خوبی تغییر کند.
وی كه در خانوادهای تحصیل كرده رشد یافته با بیان اینكه پدرم استاد دانشگاه است، اظهار كرد: مادرم خانهدار است اما كتابهای مذهبی، روانشناسی و آشپزی بسیار میخواند، پدرم نیز در حوزهای كه تدریس میكند و برادم كتاب ورزشی مطالعه میكند.
صبوریان كه به خوبی نویسندگان مذهبی و ایرانی را میشناسد در ادامه از كمبود كتابهای دفاع مقدس گفت و تصریح كرد: مردم مشهد نسبت به شهرهای دیگر از ذوق هنری و فرهنگی خوبی برخوردار هستند، كمبود سرانه مطالعه در این شهر به نسبت شهرهای دیگر وضعیت بهتری دارد، چراكه در هر خانه یك نفر كتاب مذهبی میخواند.
وی كه به دلیل مشغله درسی و زندگی نمیتواند سری به پاتوقهای كتاب بزند، با اشاره به اطلاع از كتابخانههای سیار در ایستگاههای مترو، عنوان كرد: كتابهای ایستگاه مترو را میخوانم و دو، سه روز بعد بر میگردانم.
این دانشجو رشته الهیات ایجاد احساس نیاز نسبت به مطالعه كتاب در فرزندان توسط خانواده را دلایل افزایش فرهنگ كتابخوانی دانست و ادامه داد: اگر والدین فرهنگ کتابخوانی را با ارائه محتوای کتابهای آسان به فرزندانشان آغاز کنند، بچهها در سنین بالاتر، میتوانند کتابهای سنگین را به خوبی هضم کنند.
رحمتالله جاوید، 72 ساله، دیپلم قدیم و رئیس بازنشسته بانك كه در منطقه سازمان آب مشهد زندگی میكند، در پاسخ به این سوال كه چقدر اهل مطالعه هستید، اظهاركرد: بیشتر نهجالبلاغه، كتابهای حضرت علی(ع) و قرآن میخوانم و سعی میكنم روزی یك ساعت به مطالعه این کتابها اختصاص دهم.
وی كه اطلاعی از شبكههای مجازی ندارد، بیان كرد: دهههای 30 و 40، شور و شوق بسیاری به خواندن كتاب داشتند حتی پدران و پدربزرگهایمان كه سوادشان قرآنی بود عشق به قرآن داشتند و تنها میتوانستند آن كتاب را مطالعه كنند.
جاوید با اشاره به اینكه خانوادهام زیاد اهل مطالعه نیستند، افزود: پسرانم آنقدر درگیر كار هستند كه به كتابخوانی نمیرسند و همسرم نیز با وجود سوادی كه دارد، بیشتر ترجیح میدهد از طریق برنامه تلویزیون اطلاعت كسب كند.
وی كه علاقه بسیاری به محفل كتابخوانی دارد، ادامه داد: در این چند سال محافل كتابخوانی خوبی در سطح شهر ایجاد شد و هر كسی كه اهل مطالعه است، به آنجا مراجعه میكند و لذت میبرد.