قابلیت انسان برای دریافت الهامات پروردگار در پرتو استخاره

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) سیدمجتبی حسینی، مجتهد حوزه علمیه و مولف چندین عنوان کتاب در حوزه علوم دینی، در ادامه سلسله جلسات شرح صحیفه سجادیه که یکشنبه هرهفته برگزار می‌شود، به بحث پیرامون «استخاره» پرداخت و از حقیقت این مفهوم دینی رمزگشایی کرد. حسینی در شرح عبارت «اَللَّهُمَّ اِنّى اَسْتَخيرُکَ بِعِلْمِکَ، فَصَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَاقْضِ لى‏بِالْخِيَرَة؛ خداوندا از تو به سبب دانشت (که به همه چيز آگاهى) درخواست خير دارم، پس بر محمد و آلش درود فرست و در حقّم به خير حکم کن» از دعای سی و سوم صحیفه سجادیه در خصوص استخاره اظهار کرد: استخاره به معنای «طلب خیر کردن از خدا» است و این طلب خیر می‌تواند در هر موضوعی باشد. در دعاهای مربوط به استخاره، از خدا می‌خواهیم که اگر این عمل خیر است یا خیر نیست به من الهام کن تا آن را انجام بدهم یا انجام ندهم.
حسینی ادامه داد: آن دلی که در شرایط تطهیر قرار گرفت کانون عنایت خداست. هر وقت خواستید بفهمید چقدر مهم هستید این جمله را بخوانید. این اجازه را به تو داده‌اند که به خدا بگویی به من الهام کن. من یک مسلمان خداگرا هستم و با خدا و پیامبر(ص) ارتباط برقرار کرده‌ام، این ارتباط باعث می‌شود در جایگاهی قرار بگیرم که از خدا بخواهم به من الهام کن. در تعالیم امام سجاد(ع) در جایی قرار گرفته‌ایم که می‌گوییم خدایا به من الهام کن. ارتباط آسمان و زمین می‌تواند ادامه داشته باشد و پیامبر آمد تا راه این ارتباط فردی را به انسان بیاموزد. استخاره، فال و گل‌یاپوچ نیست، مربوط به دل است لذا گفته‌اند به قرآن تفأل نزنید.
وی افزود: در این دعا می‌گوییم: من طلب خیر می‌کنم از تو، به اتکای علمی که تو داری. یک وقتی من علم یک چیزی را دارم اما صداقت بیانش را ندارم. وقتی با خدا حرف می‌زنیم خیالمان از همه جهات راحت است لذا گفته‌اند که نتیجه استخاره را قبول کن. علم خدا فقط گزارشی از اتفاقات نیست بلکه تولید‌کننده اتفاقات است. خدا برای همه خیر خواسته است اما یک خیرهای خاص هم هست که در دنباله دعای شماست. اگر آن دعای ویژه نباشد آن خیرخواهی ویژه هم نیست: «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ؛ بگو اگر دعاى شما نباشد پروردگارم هيچ اعتنايى به شما نمى‌کند»(فرقان، آیه 77). خیر عمومی برای همه هست حتی برای کفار، الآن شما به یک کافر ظلمی کنید باید مجازات شوید. حتی آن هم به عنوان بنده خدا تحت محدوده‌ای از خیر هست.
کارشناس علوم دینی در تشریح فراز بعدی دعا عنوان کرد: «وَاَلْهِمْنا مَعْرِفَةَالْاِخْتِيارِ وَاجْعَلْ ذلِکَ ذَرِيعَةً اِلَى الرِّضا بِما قَضَيْتَ لَنا وَالتَّسْليمِ لِما حَکَمْتَ فَاَزِحْ عَنَّا رَيْبَ الْاِرْتِيابِ؛ و شناخت آنچه را که برايمان اختيار کردى به ما الهام فرما، و آن را براى ما سبب خشنودى به قضايت، و تسليم به حُکمت قرار ده، پس دلهره شک را از ما دور کن». دین ما نیامده است که بگوید به هر بدبختی شده نماز بخوان و تکالیفت را انجام بده. در تفسیر این آیه «لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ» امام صادق(ع) فرمودند: «رجس» در این آیه یعنی شک و تردید؛ یعنی دین می‌خواهد انسان با یک آرامش و بی‌شک و تردید زندگی کند.
حسینی خاطر نشان کرد: در ادامه دعا آمده است: «وَ اَيِّدْنا بِيَقينِ الْمُخْلِصينَ وَ لاتَسُمْنا عَجْزَ الْمَعْرِفَةِ عَمّا تَخَيَّرْتَ فَنَغْمِطَ قَدْرَکَ، وَ نَکْرَهَ مَوْضِعَ رِضاکَ، وَ نَجْنَحَ اِلَى الَّتى هِىَ اَبْعَدُ مِنْ حُسْنِ الْعاقِبَةِ، وَ اَقْرَبُ اِلى‏ ضِدِّ الْعافِيَةِ؛ ما را به يقين مخلصين تأييد فرما، و ما را دچار فروماندگى از معرفت آنچه برايمان اختيار کرده‏اى مکن، که قدر حضرتت را سبک انگاريم، و مورد رضاى تو را ناپسند داريم، و به چيزى که از حسن عاقبت دورتر، و به خلاف عافيت نزديک‏تر است ميل پيدا کنيم.» دعای استخاره امام سجاد می‌خواهد تو را به یقین برساند. آن هم یقین مخلصین، یعنی یقین کسانی که خودشان را خالص کرده‌اند.
وی در تعریف «معرفه‌الاختیار» گفت: خدا به من الهام کرده است که فلان کار را انجام دهم و من به آن یقین کرده‌ام. در این فراز می‌گوید من را از معرفت خیریّتش محروم نکن. یک وقت هست که می‌دانم خدا خواسته است من فلان کار را انجام دهم و یقین دارم این خیر است اما معرفت خیریّت را ندارم یعنی نمی‌دانم خیریّتش چگونه است. من قبول کرده‌ام که این کار برای من خیر است اما معرفه‌‌الاختیار ندارم لذا خرابش می‌کنم. چون شناخت خیریتش را نمی‌دانم خرابش می‌کنم. اگر معرفه‌‌الاختیار نداشته باشیم به حسن عاقبت نمی‌رسیم برای انکه چشم بسته کار را انجام داده‌ایم.
حسینی درباره عبارت «حَبِّبْ اِلَيْنا ما نَکْرَهُ مِنْ قَضآئِکَ؛ آنچه را از قضاى خود که ما از آن اکراه داريم محبوب قلبمان کن» توضیح داد: بعضی از قطعات صحیفه سجادیه بی‌نظیر است. بحث ما دعای استخاره است با آن مفهوم عمیقی که برای استخاره ذکر کردیم. اصلا همه بحث‌های ما در دنیای امروز همین است. ما الآن بیشترین و عمومی‌ترین ملاکمان در کارهایی که انجام می‌دهیم «مانحبب» است، یعنی آنچه دوست می‌داریم. حتی در مارکتینگ و فروش مبنای ما این است که مشتری چه چیزی را دوست دارد و الان کاری می‌کنم که مشتری آن را دوست بدارد، کاری که هر روز در دنیا انجام می‌شود.
وی اضافه کرد: هیچ‌کس به ما نگفته است چرا آن چیزی که ما دوست داریم خوب است؟ چه کسی گفته آن چیزی که ما دوست داریم درست هم هست؟ همیشه می‌گویند حق با مشتری است، چه کسی گفته حق ما من است؟ همین شده است که خیلی کارها را پس می‌زنیم و از این بابت ضرر می‌کنیم. علم به ما می‌گوید شما چه دوست دارید ما آن را برای شما فراهم کنیم. در جریان استخاره من می‌خواستم کاری انجام بدهم آمدم استخاره کنم، اما امام سجاد(ع) ما را جای دیگری برد.
وی افزود: امام سجاد(ع) می‌فرماید: «حبب الینا» یعنی ما را به آن چیزی که امضای توست نزدیک کن. یک وقتی چیزهایی را ما دوست داریم خدا دوست ندارد و گاهی برعکس. این گونه این تضاد از بین می‌رود. «عَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ بسا چيزى را خوش نمى‌داريد و آن براى شما خوب است و بسا چيزى را دوست مى‌داريد و آن براى شما بد است و خدا مى‏داند و شما نمی‌دانید(بقره، آیه 216)» اولین قدم این است که با آنچه خیر است ارتباط قلب برقرار بکنیم تا هم مورد رضای خدا باشد و هم مورد رضای خودمان. آن کسی که از او استخاره گرفته‌ایم خداست و تمام عالم در اختیار اوست. ما باورمان نشده است که: لا موثر فی الوجود الا الله. در این دعا می‌‌گوید آن انقیاد را به ما الهام کن تا ناخودآگاه در وجودم تمایل به پذیرش باشد.