حجت‌الاسلام پارسانیا:
نظریه علم دینی، انسان را از افتادن در ورطه شکاکیت نجات می‌دهد
گروه حوزه‌های علمیه: عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و استاد حوزه و دانشگاه با دفاع از نظریه علم دینی آیت‌الله جوادی آملی تاکید کرد: یکی از ویژگی‌های این نظریه آن است که ما را سقوط در ورطه شکاکیت و تردید و لاادری که سکه رایج فضاهای معرفتی دنیای مدرن است محفوظ می‌دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)؛ حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، امروز ۵ بهمن ماه در کرسی مناظره، نقد و بررسی دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی درباره ماهیت علم دینی که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد گفت: آیت‌الله جوادی آملی سه دهه است که در مقوله علم دینی درس و بحث دارند؛ در نگاه ایشان علم می‌تواند از جهاتی به دینی بودن متصف شود و از جمله آن متافیزیک است؛ زیرا علم فارغ از متافیزیک نیست برخلاف آن چه درمقطعی پزیتویست‌ها به آن اعتقاد داشتند.
وی افزود: جهت دوم به لحاظ موضوع است و علم از این جهت نیز می‌تواند متصف به دینی و غیردینی باشد؛ اگر موضوع علمی فرمان و کار و قول و فعل خدا بود می‌تواند متصف به علم دینی شود؛ اما اگر موضوع این طور نبود علم دینی نخواهد بود.
پارسانیا تصریح کرد: جهان تدوین همه در مدار اراده تکوینی خداست و از این منظر، جهان تشریع وقتی بر مدار فرمان خدا بچرخد علوم مرتبط با آن نیز دینی خواهد بود.
وی با اشاره به روش در علم بیان کرد: اگر علمی در روش، نیز عقل و نقل را به کار گرفت می‌تواند دینی باشد، اما اگر روش، ویژگی‌های مد نظر را نداشت متصف به غیر دین است.
پارسانیا بیان کرد: از دید ایشان اگر دین، فراگیری علمی را جایز و لازم و واجب بداند و منع نکرده باشد؛ علمی دینی است، ولی اگر به لحاظ تجویزی دین، علمی را منع کرده باشد آن علم، غیردینی خواهد بود؛ لذا علمی که به لحاظ متافیزیکی غیر دینی است به لحاظ تجویزی می‌تواند جایز باشد.
این استاد حوزه علمیه با اشاره به جهت عالم در بحث علم دینی عنوان کرد: نظریه آیت الله جوادی آملی به گونه‌ای است که با برخی تقریرها، در تنافی است؛ زیرا برخی می‌گویند علم دینی، علم مسلمان است و اگر عالمی مسلمان باشد، علم، دینی خواهد بود، اما ایشان این معنا را برای علم دینی غیرقابل دفاع می‌داند.
پارسانیا با بیان اینکه به لحاظ فرهنگی، تاریخی و تمدنی نیز این نظر قابل پیگیری است عنوان کرد: ایشان معتقدند اگر کسی در زمین‌شناسی و پزشکی و ... تامل کند آیا غیر از آن است که موضوع علمش، فعل الهی است؟.
پارسانیا همچنین در بخش دوم سخنانش عنوان کرد: ایشان علوم تجربی را فارغ از متافیزیک نمی‌داند و معتقدند که مشاهده حسی، بدون زمینه قبلی متافیزیکی وجود ندارد؛ لذا رویکرد پوزیتویست‌ها، مقبول نیست و نخواهد بود و اگر عباراتی را خلاف این مسئله بیان می‌کنند باید آن را دید و به مبنا باز گردیم.
وی تصریح کرد: ما کاری نداریم تاریخ دانش موجود چیست، این دانش دارای لوازمی است که در مبانی خود دارد؛ از دید علامه جوادی، علم نوری است که حقیقت خود را منعکس می‌کند ولو اینکه اندیشمند به لوازم توجه بکند یا نکند.
وی با اشاره به نظر ناقد این کرسی در مورد ناکارآمدی این نظریه با رد این مسئله و بیان اینکه کارآمدی این نظریه نگاه انتقادی به علوم تجربی است افزود: به لحاظ تجویزی، ما ناگزیر از عمل هستیم و احتمال و محتمل را می‌نگریم؛ مثلا اگر مریض شدیم و بخواهیم مداوا شویم نظریاتی روی مبانی متافیزیکی شکل گرفته که در عمل هم کارآمد است.
پارسانیا عنوان کرد: مداوا کردن به هیچ وجه دلیل بر صحت آن نیست بلکه نوعی اطمینان عقلائی برای تداوم حیات و زندگی می‌آورد و ما مجبوریم از این تکنولوژی استفاده کنیم، ولی از سوی دیگر نیز در شکافتن هستی نظریات باید به سرعت عمل کنیم تا فرهنگ را نسبت به مبادی این نظریات مصونیت سازیم.
وی تاکید کرد: بنابراین مدارا نسبت به وضعیت علم موجود به معنای نبود رویکرد انتقادی به روش و نحوه نگاه دانشمندان به موضوعات خود که آن را الهی نمی‌دانند بنابراین در بحث تجویزی، کارآمد است.
پارسانیا تصریح کرد: این نظریه داعیه این است که علم، جز اسلامی نیست و علم برای علم بودن باید موضوع خود را اسلامی و قول و فعل الهی قرار دهد، زیرا عقل فرمان الهی و خلقت الهی را کشف می‌کند و علم نیز حیثیت صدق و کذب دارد و اگر صادق بود حتما اسلامی است.
این استاد حوزه عنوان کرد: علم به لحاظ مفهوم خود دینی و غیردینی نیست؛ نوری است که حقیقت را نشان می‌دهد و در معرض دریافت همه انسان هاست بنابراین در مقام ذات، نه سکولار و نه دینی نیست، ولی در مقام تجلی اگر حق را نشان داد، دینی خواهد بود؛ علم در حقیقت خود، علم است، اما اولین معلوم آن، خداوند است.
وی افزود: نشان دادن لوازم، کار کسی که در سطح کلان بحث می‌کند نیست؛ اینکه مشاهده و دانش تجربی، بدون متافیزیک نیست به عنوان اصلی قابل دفاع است؛ زیر بدون جهان‌بینی نمی‌شود. در دیدگاه ایشان، همین گونه است یعنی اولین مبانی در هر علمی کارآمد است، ولی اینکه بگوئیم هر عالمی این‌ها را قبول دارد این طور نیست.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: از دید ایشان رویکرد انتقادی به علوم کنونی وجود دارد، زیرا ایشان همه عالم را متنی می‌دانند که دائما بازسازی و بازخوانی خودشان را از آن دارند و آیت‌الله جوادی بر این موضوع نقد دارند.
وی در پایان تاکید کرد: علم، حقیقتا اسلامی است و غیراسلامی تفسیر کردن آن، حقیقتا نادرست است؛ گام‌های نخست علم بدون شناخت خدا ممکن نیست ولو اینکه دانشمند از آن غافل باشد.
وی افزود: جهت دوم به لحاظ موضوع است و علم از این جهت نیز می‌تواند متصف به دینی و غیردینی باشد؛ اگر موضوع علمی فرمان و کار و قول و فعل خدا بود می‌تواند متصف به علم دینی شود؛ اما اگر موضوع این طور نبود علم دینی نخواهد بود.
پارسانیا تصریح کرد: جهان تدوین همه در مدار اراده تکوینی خداست و از این منظر، جهان تشریع وقتی بر مدار فرمان خدا بچرخد علوم مرتبط با آن نیز دینی خواهد بود.
وی با اشاره به روش در علم بیان کرد: اگر علمی در روش، نیز عقل و نقل را به کار گرفت می‌تواند دینی باشد، اما اگر روش، ویژگی‌های مد نظر را نداشت متصف به غیر دین است.
پارسانیا بیان کرد: از دید ایشان اگر دین، فراگیری علمی را جایز و لازم و واجب بداند و منع نکرده باشد؛ علمی دینی است، ولی اگر به لحاظ تجویزی دین، علمی را منع کرده باشد آن علم، غیردینی خواهد بود؛ لذا علمی که به لحاظ متافیزیکی غیر دینی است به لحاظ تجویزی می‌تواند جایز باشد.
این استاد حوزه علمیه با اشاره به جهت عالم در بحث علم دینی عنوان کرد: نظریه آیت الله جوادی آملی به گونه‌ای است که با برخی تقریرها، در تنافی است؛ زیرا برخی می‌گویند علم دینی، علم مسلمان است و اگر عالمی مسلمان باشد، علم، دینی خواهد بود، اما ایشان این معنا را برای علم دینی غیرقابل دفاع می‌داند.
پارسانیا با بیان اینکه به لحاظ فرهنگی، تاریخی و تمدنی نیز این نظر قابل پیگیری است عنوان کرد: ایشان معتقدند اگر کسی در زمین‌شناسی و پزشکی و ... تامل کند آیا غیر از آن است که موضوع علمش، فعل الهی است؟.
پارسانیا همچنین در بخش دوم سخنانش عنوان کرد: ایشان علوم تجربی را فارغ از متافیزیک نمی‌داند و معتقدند که مشاهده حسی، بدون زمینه قبلی متافیزیکی وجود ندارد؛ لذا رویکرد پوزیتویست‌ها، مقبول نیست و نخواهد بود و اگر عباراتی را خلاف این مسئله بیان می‌کنند باید آن را دید و به مبنا باز گردیم.
وی تصریح کرد: ما کاری نداریم تاریخ دانش موجود چیست، این دانش دارای لوازمی است که در مبانی خود دارد؛ از دید علامه جوادی، علم نوری است که حقیقت خود را منعکس می‌کند ولو اینکه اندیشمند به لوازم توجه بکند یا نکند.
وی با اشاره به نظر ناقد این کرسی در مورد ناکارآمدی این نظریه با رد این مسئله و بیان اینکه کارآمدی این نظریه نگاه انتقادی به علوم تجربی است افزود: به لحاظ تجویزی، ما ناگزیر از عمل هستیم و احتمال و محتمل را می‌نگریم؛ مثلا اگر مریض شدیم و بخواهیم مداوا شویم نظریاتی روی مبانی متافیزیکی شکل گرفته که در عمل هم کارآمد است.
پارسانیا عنوان کرد: مداوا کردن به هیچ وجه دلیل بر صحت آن نیست بلکه نوعی اطمینان عقلائی برای تداوم حیات و زندگی می‌آورد و ما مجبوریم از این تکنولوژی استفاده کنیم، ولی از سوی دیگر نیز در شکافتن هستی نظریات باید به سرعت عمل کنیم تا فرهنگ را نسبت به مبادی این نظریات مصونیت سازیم.
وی تاکید کرد: بنابراین مدارا نسبت به وضعیت علم موجود به معنای نبود رویکرد انتقادی به روش و نحوه نگاه دانشمندان به موضوعات خود که آن را الهی نمی‌دانند بنابراین در بحث تجویزی، کارآمد است.
پارسانیا تصریح کرد: این نظریه داعیه این است که علم، جز اسلامی نیست و علم برای علم بودن باید موضوع خود را اسلامی و قول و فعل الهی قرار دهد، زیرا عقل فرمان الهی و خلقت الهی را کشف می‌کند و علم نیز حیثیت صدق و کذب دارد و اگر صادق بود حتما اسلامی است.
این استاد حوزه عنوان کرد: علم به لحاظ مفهوم خود دینی و غیردینی نیست؛ نوری است که حقیقت را نشان می‌دهد و در معرض دریافت همه انسان هاست بنابراین در مقام ذات، نه سکولار و نه دینی نیست، ولی در مقام تجلی اگر حق را نشان داد، دینی خواهد بود؛ علم در حقیقت خود، علم است، اما اولین معلوم آن، خداوند است.
وی افزود: نشان دادن لوازم، کار کسی که در سطح کلان بحث می‌کند نیست؛ اینکه مشاهده و دانش تجربی، بدون متافیزیک نیست به عنوان اصلی قابل دفاع است؛ زیر بدون جهان‌بینی نمی‌شود. در دیدگاه ایشان، همین گونه است یعنی اولین مبانی در هر علمی کارآمد است، ولی اینکه بگوئیم هر عالمی این‌ها را قبول دارد این طور نیست.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: از دید ایشان رویکرد انتقادی به علوم کنونی وجود دارد، زیرا ایشان همه عالم را متنی می‌دانند که دائما بازسازی و بازخوانی خودشان را از آن دارند و آیت‌الله جوادی بر این موضوع نقد دارند.
وی در پایان تاکید کرد: علم، حقیقتا اسلامی است و غیراسلامی تفسیر کردن آن، حقیقتا نادرست است؛ گام‌های نخست علم بدون شناخت خدا ممکن نیست ولو اینکه دانشمند از آن غافل باشد.
