زمانی حافظ قرآنیم که تردید، مکث و اشتباه در هنگام خواندن آیات نباشد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از قزوین، با توجه به اهمیت حفظ آیات قرآن کریم بر آن شدیم تا ازاین‌پس مهارت‌های لازم را در این خصوص در گفت‌وگو با «حجت‌الاسلام علیرضا نجفی» از حافظان کل قرآن و از اساتید برجسته قرآنی کشور ارائه دهیم.
علاقه‌مندان به حفظ قرآن می‌توانند پرسش‌های خود را در این خصوص برای خبرگزاری ایکنا در قزوین فرستاده تا پاسخ‌های راه گشا برای آن ارائه شود.
در نشست‌های قبل با استاد «علیرضا نجفی» به‌ضرورت حفظ و اهمیت و جایگاه آن در نزد حضرت حق و اهل‌بیت، بررسی مقدمات و ابزار موردنیاز برای یک حفظ منسجم و خوب و بیان جایگاه تقلید در حفظ قرآن و شیوه‌های تکرار آیات برای حفظ منسجم پرداخته شد.در نشست پنجم علاقه‌مندان به حفظ آیات قرآن با شیوه حفظی جدید آشنا خواهند شد.

استماع آیات: کارهایی که قبل از مرور باید انجام داد در ابتدا استماع ترتیل محدوده حفظ جدید است تا اشکال روخوانی نداشته باشیم. سپس تفسیر خلاصه آن محدوده را باید مطالعه کرده و حفظ جدید را شروع می‌کنیم.

تقسیم آیه: ابتدا هر آیه را با توجه به ذهنیت وتوان و سلیقه خودمان به چند قسمت تقسیم می‌کنیم، این کار کاملاً به خود فرد بستگی دارد و ممکن است فردی آیه را به دو قسمت تقسیم کند و فرد دیگری همان آیه را به سه یا چهار قسمت تقسیم نماید. فرض کنیم تصمیم گرفته‌ایم آیه را به سه قسمت تقسیم کنیم پس قسمت اول را به‌تنهایی و با صدایی آشکار نه به‌صورت آرام خوانی و نه ذهن‌خوانی فقط با صدایی آشکار که خودمان بشنویم؛ تکرار می‌کنیم تا حفظ شویم. باید دقت کرد از نوار چند بار تکرار استفاده نکرده و فقط خودمان تکرار می‌کنیم تا آیات را حفظ شویم.

شیوه حفظ شماره آیات: افرادی که شماره آیه را نیز حفظ می‌کنند در همین ابتدای آیه شماره آیه را نیز با اولین قسمت آیه تکرار کنند، بعد قسمت دوم را به همان شیوه تکرار کرده تا آیه و شماره آن را حفظ شونند. حالا دو قسمت اول و دوم را با هم تکرار و تمرین کرده بعد قسمت سوم را حفظ کنید و سه قسمت را تکرار کرده تا آیه کامل حفظ شود، سپس یک‌بار آیه را کامل و بدون اشکال تلاوت کرده آنگاه آیه دوم را داخل خودش به چند قسمت تقسیم کرده و به همان روش قبل حفظ می‌کنیم بعد آیه اول و دوم را باهم تمرین می‌کنیم. دقت کنید که آیات باید به‌صورت زنجیروار به هم مرتبط باشند و تکرار شوند تا اتصال آیات در ذهن بماند.

وقتی آیات در ذهن نمی‌ماند: کسانی که آیه را جا می‌اندازند یا پشت سر هم نمی‌توانند آیات را بخوانند یا جملات آخر آیات در ذهنشان نمی‌ماند، غالباً به این خاطر است که در پیوستگی آیات به یکدیگر ضعیف عمل کرده‌اند. حفظ را به همان ترتیب تا زمانی که محدوده حفظمان تمام شود ادامه می‌دهیم؛ حفظ وقتی تمام می‌شود که هیچ‌گونه تردید، مکث، اشتباه و خللی در هنگام خواندن محدوده حفظ نداشته باشیم و یک‌بار تمام محدوده حفظ را  بدون مراجعه به قرآن کریم بخوانیم.

انتقال محفوظات به حافظه بلندمدت: در این مرحله حفظ جدید تمام‌شده است ولی هنوز در حافظه کوتاه‌مدت قرار دارد. برای اینکه از حافظه کوتاه‌مدت به سمت حافظه بلندمدت برود باید مراحلی را طی کرد؛ تا قبل از رفتن به کلاس و تحویل آیات حفظ جدید به استاد باید 4 تا 5 بار بدون اشتباه و روان بدون نگاه به قرآن آن را تکرار کنیم.

قبل از رفتن به کلاس برای کسی بخوانیم و بعد به کلاس برویم مثلاً در ساعت 12 ظهر حفظ جدید را با تسلط کامل انجام دادیم یک‌بار بدون اشتباه تمام محدوده حفظمان را خواندیم، ساعت 2 تا 3 دوباره بدون رجوع به قرآن آن را تکرار می‌کنیم اگر اشکال داشتیم آن را در جای خودش تکرار می‌کنیم بعد یک‌بار بدون غلط می‌خوانیم، سپس ساعت 4 تا 5 یک‌بار مثل بار قبل مجدداً مرور می‌کنیم اگر اشکال در آیات نداشتیم دوباره در ساعت 6 تا 7 و سپس در ساعت 9 تا 10 این کار را انجام داده سپس قبل از کلاس آن را به کسی تحویل داده و به کلاس می‌رویم.

از پایین بودن نمره حفظتان در کلاس تعجب نکنید: نکته طلایی اینکه اگر حفظ جدیدمان کیفیت بسیار بالایی داشت و کاملاً بر آن مسلط بودیم اما مرحله چند بار تکرار قبل از رفتن به کلاس را انجام ندادیم و یا در کیفیت انجام آن کوتاهی کردیم در این هنگام از گرفتن امتیاز یا نمره کم در کلاس تعجب نکنیم! کسانی که مدعی هستند حفظشان در حد 100 بود اما در کلاس نمره کمتری گرفته‌اند یادشان باشد در کلاس به دلیل مواجه با ابهت استاد و شاگردان چند نمره افت خواهیم داشت پس باید کیفیت حفظ جدید و مراحل مرور قبل کلاس را بالا ببریم.

آیات طولانی، آیات کوتاه و آیات سجده دار: برخی آیات قرآن ظاهر متفاوتی دارند مثل آیه 282 سوره بقره که طولانی‌ترین آیه قران است یا آیات جزء سی که سوره‌ها آیات کوتاهی دارند و یا آیات سجده دار. ظاهر این آیات ممکن است این ذهنیت را در ما ایجاد کند که شیوه حفظ آن‌ها متفاوت است حال آنکه شیوه حفظ همان‌گونه که در بالا توضیح داده شد در تمامی آیات به یک صورت است.

حفظ آیات بلند: در آیات بلند شما می‌توانید آن آیه را به چند قسمت تقسیم نموده و همان‌طور که چند آیه پشت سر هم را حفظ می‌کنید آن را نیز حفظ کنید. برخی از اساتید معتقدند به دلیل طولانی بودن آیه 282 سوره بقره پس از اتمام حفظ کل قرآن این آیه حفظ شود در صورتی‌که حفظ قرآن کریم باید منظم و پشت سر هم باشد تا حافظه تصویری مناسبی شکل بگیرد و همچنین در زمان شرکت در مسابقات قبل از حفظ کل ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. پس می‌توانید به‌راحتی آن را 3 یا 4 آیه فرض نموده و به حفظ آن بپردازید. 

قسمت هایی از آیات جدید که جا می ماند: برخی از حافظان این آیات طولانی را تقسیم می‌کنند و به حفظ می‌پردازند اما برخی از قسمت‌ها را جا می‌اندازند، به آنها تأکید می‌کنم هر قسمتی را که حفظ کردید با قسمت‌های قبل از خودش باید تکرار کنید. این مورد هم داخل آیه مصداق دارد هم در مورد هر چند آیه‌ای که باید در آن روز حفظ نمایید.

حفظ آیات کوتاه: در مورد آیات خیلی کوتاه نیز می‌توانیم هرچند آیه را یک آیه در ذهنمان فرض کنیم اما حواسمان باشد که شماره آیات در جای خود باید تکرار شود. کمتر کردن فاصله مرور در روز حفظ جدید آیات کوتاه و داشتن مرور، مباحثه و استماع نوار بیشتر می‌تواند به کیفیت بهتر این آیات در ذهن کمک کند.

لزوم حفظ آیات سجده دار: برای هر بار خواندن آیات سجده دار، سجده لازم است و علیرغم توفیق حفظ این آیات شریف از جانب خداوند به عزیزان و حکمت الهی در امر به سجده در این آیات که این توقع را ایجاد می‌کند تا توجه ویژه‌ای از طرف حافظان نسبت به این آیات صورت بگیرد اما غالباً این توجه صورت نمی‌گیرد حتی گاهی برخی از حافظان اجزاء زیادی از قرآن را حفظ کرده‌اند اما هنوز این آیات و یا سوره‌ها را حفظ نکرده‌اند.

اگر چه به دلیل عذر شرعی می‌توان زمان انجام برنامه‌های مربوط به حفظ این آیات را چند روزی جابجا کرد اما توصیه می‌کنم در اولین فرصت به حفظ این آیات بپردازید. به قرآن آموزانی که این سوره‌ها در محدوده حفظشان بوده است اما حفظ ننموده‌اند، پیشنهاد می‌کنم اول این سوره‌ها را حفظ کنند سپس ادامه قرآن را حفظ کنید تا از پراکندگی در محفوظاتتان جلوگیری شود و از سوی دیگر ترتیب صفحات در ذهنشان مرتب باشد.

روش حفظ آیات سجده دار: روش حفظ این آیات شبیه آیات دیگر قرآن کریم است و شما می‌توانید برحسب توان و شرایط یکی دو بار یا بیشتر آیه را تکرار کرده و برای هر بار سجده کنید و دفعات بیشتر را در ذهنتان ذهن‌خوانی کنید و به زبان نیاورید تا نیاز به سجده مجدد نباشد. در مواردی که آیه را برای حفظ کردن به چند قسمت تقسیم می‌کنید و تکرار می‌کنید بر طبق نظر مراجع عالی‌قدر زمانی که آیه را کامل می‌خوانید سجده بر شما واجب می‌شود.

گفت‌وگو از رقیه ملاحسنی