غرب آسیا، منطقهای است که همواره شاهد تحولات جدیدی بوده است. جنگها، درگیریها، دخالت قدرتهای بیگانه و پیدایش گروههای تروریستی از معضلهایی است که منطقه را تهدید میکند. در این میان عدم وجود اتحاد میان کشورهای اسلامی نیز بر این مشکلات میافزاید.
رمضان بورسا، روزنامهنگار و تحلیلگر ترکیهای در این باره گفتگویی را با
خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا) انجام داده است که مشروح آن از نظر میگذرد:
به نظر شما بزرگترین مشکلات و چالشهای امروزی در غرب آسیا چیست؟
اولین مشکل عدم وجود اتحاد و انسجام در منطقه است. از طرفی دیگر برخی از کشورهای منطقه به طرحها و عملیاتهای کشورهای غربی کمک میکنند. مسئله دیگر پایگاهها و حضور نظامی کشورهای غربی در منطقه است. برای مثال آمریکا در ترکیه، عراق و بحرین پایگاه دارد. حتی انگلیس یک پایگاه نظامی در اردن تشکیل میدهد. در شهر منبج سوریه آمریکا چندین پایگاه نظامی دارد. این کشورها به بهانه مبارزه با تروریسم ضمن تلاش برای تغییر جغرافیای منطقه شهرها را تخریب و انسانها را قتل عام میکنند.
ما به عنوان کشورهای اسلامی با کنار گذاشتن تفاوتهای نژادی و اختلافات مذهبی میتوانیم متحد باشیم و این مانع همبستگی ما نباید باشد. برخی از کشورهای اسلامی با همکاری غربیها و آمریکا علیه کشورهای اسلامی رفتار میکنند. از موضع ضد ایرانی عربستان که بگذریم آنان برای به حاشیه رانده شدن مسئله فلسطین نیز تلاش میکنند. از زمانی که محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان سعودی انتخاب شد، این تحرکات قوت گرفته است. وی به جای این که «از بحر تا نهر» یعنی از همه فلسطین اشغالی دفاع کند، در تلاش است که شهرک کوچک ابودیس با مناطق محدودی را برای دولت فلسطین به رسمیت بشناسد و حتی برای این کار محمود عباس را تحت فشار قرار میدهد. یعنی برخی کشورها حتی به مسئله بسیار مهم و مشترک مسلمانان که فلسطین است خیانت میکنند. امارات متحده عربی هم یکی از کشورهایی است که کارنامه قابل قبولی را در منطقه ندارد. این کشور امروزه برای تجزیه یمن تلاش میکند. علاوه بر آن با فعالیتهای زیادی که در آفریقا دارد، سودان و مصر را در مقابل یکدیگر قرار میدهد. امارات همچنین مواضعی علیه ایران و ترکیه اتخاذ میکند. امارات و عربستان هم از گروههای تجزیه طلب و تروریست ضد انقلاب اسلامی ایران مانند مجاهدین خلق و همچنین از کودتاچیان ترکیه در 15 جولای حمایتهای مالی میکنند.
چرا وقتی کشورهای اسلامی و غربی را با یکدیگر مقایسه میکنیم، در مییابیم که ظاهرا در میان کشورهای غربی اتحاد بیشتری وجود دارد؟ شما در این باره چه نظری دارید؟
سالها در غرب جنگهای مذهبی در میان ارتدکسها و کاتولیکها به وقوع پیوسته است. وقتی این موضوعات را مورد بررسی قرار میدهیم، اگر چه کشورهای غربی امروزه متحد هستند اما این یک اشتراک ایدئولوژیک و مذهبی نیست و در این زمینه اختلافات زیادی دارند. اکنون در میان کشورهای غربی هم تنشهایی وجود دارد. خروج انگلیس از اتحادیه اروپا در واقع یکی از نتایج این تنشها است، اما برتری غربیها در زمینه فناوری و همکاریهای اقتصادی آنان باعث میشود این کشورها در کنار یکدیگر حرکت کنند. در جهان اسلام به دلیل این که زمینههای اقتصادی و دفاعی و موضوعات حساس سیاسی اتحاد وجود ندارد، ما نمیتوانیم در زمینههای گوناگون با یکدیگر همسو و هماهنگ باشیم. یعنی عقب ماندن از کشورهای غربی در عرصه تکنولوژی یکی از عوامل عدم انسجام و اتحاد در جهان اسلام است.
برای مقابله با تجزیه کشورهای اسلام و جلوگیری از اجرای پروژه خاورمیانه بزرگ باید چه اقداماتی را انجام داد؟
روابط ایران و ترکیه در جریان بحران سوریه کمی خدشه دار شد، اما بر قوت خود باقی ماند. اما اکنون روابط سیر مثبتی را در پیش گرفته و در موضوع سوریه همکاریهایی انجام میشود. اما سوال این جا است که با وجود اختلافاتی در مسئله سوریه چرا روابط ایران و ترکیه با یکدیگر قطع نشد. با بررسی این نکته میتوان به این موضوع پی برد که افزایش حجم همکاریهای اقتصادی میان کشورهای اسلامی باعث تحکیم روابط میشود. ترکیه، یکی از وارد کنندگان اصلی گاز از ایران است. در حال حاضر حجم روابط تجاری میان این دوکشور حدود 10 میلیارد دلار برآورد میشود. یکی از راه حلهای اتحاد در جهان اسلام این است که تا حدد ممکن روابط اقتصادی میان کشورهای اسلامی افزایش یابد؛ زیرا این موضوع در بهبود روابط سیاسی نیز تأثیر بسزایی دارد. کشورها برای حفظ منافع اقصادی سعی میکنند که از سیاستهای غیر سازنده پرهیز کنند. گروه دی 8، سازمان مهمی در این زمینه است که 8 کشور پرجعیت جهان اسلام را گردهم میآورد.
در این منطقه باید یک سازمان دیگری نیز با اهداف دفاعی تشکیل شود. یعنی کشورهای اسلامی باید به نیروی دفاعی خود متکی باشند و این دو هدف اصلی دارد، نقش فعال در حل اختلاف میان کشورهای اسلامی و جلوگیری از بروز جنگ میان آنان و همچنین دفاع از منطقه در برابر قدرتهای بیگانه را میتوان از جمله وظایف این سازمان دانست. با تشکیل یک نهاد دفاعی میتوان هم در حل اخلافات منطقهای ایفای نقش کرد و هم این که در مقابل کشورهای غربی ایستاد. اگر آمریکا 30 کشور اسلامی را یکپارچه در مقابل خود ببیند، طبیعتا مجبور به توقف بسیاری از اقدامات و طرحهایش در منطقه خواهد شد. چندی پیش نتانیاهو گفته بود که یک روند عادی سازی روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی وجود دارد. وی همچنین میگوید که برای تحقق این امر در شبکههای اجتماعی فعالیتهای زیادی را انجام دادهایم. غربیها تنها منطقه را با سلاح تخریب نمیکنند، بلکه انسانهای این منطقه را نیز می ربایند. برای مثال شما میبینید که کسی در ترکیه برخاسته و از آمریکا دفاع میکند. به همین دلیل برای جلوگیری از تصاحب ذهنها و تفکر مردم منطقه توسط غرب باید نهادی در این زمینه تشکیل شود و جهان اسلام را در مقابل تبلیغات رسانهای و سیاهنماییهای غرب حفظ کند. در غیر این صورت غربیها از طریق رسانه به صورت جدی باعث اختلاف افکنی خواهند شد.
گفتگو از: مرتضی کریمی