اخلاقی بودن یا عقلانی بودن امید اجتماعی/ گسل‌های اجتماعی و عقب‌افتادگی جامعه

 به گزارش خبرنگار ایکنا، مصطفی ملکیان، پژوهشگر اخلاق در اولین همایش امید اجتماعی که صبح امروز در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد به چیستی امید اجتماعی پرداخت.

وی با بیان اینکه امید را می‌توان از دو وجه اخلاقی و معنوی و همچنین عقلانی بودن مورد بررسی قرار داد، اظهار کرد: در ادیان شرقی به ویژه در آئین بودا و بسیاری از آئین دین هندو امید مطلقا اخلاقی نیست. در یونان و روم باستان نیز امید تقبیح می‌شود چنانکه در اسطوره پندورا آخرین شری که از جعبه بیرون می‌جهد امید بود در واقع می‌توان گفت امید شری است که در مقابل با شر‌های دیگر آرامبخش نیز هست، این تنها در ادیان ابراهیمی است که امید یک فضیلت محسوب می‌شود.

ملکیان با بیان اینکه در روزگار ما امید معمولا یک پدیده روانی و اجتماعی محسوب می‌شود اظهار کرد: در حال حاضر ما باید به جنبه عقلانیت امید بپردازیم. آیا امید عقلانی است و اینکه می‌توان امید را معنا کرد بحث ما را تشکیل می‌دهد، امید معمولا نام یک احساس و یا نام یک عقیده است.

وی ادامه داد: اگر امید را احساس بدانیم از این منظر که احساس امری است غیر علمی امید نیز غیر علمی بوده و ارتباطی با عقلانیت ندارد. از سوی دیگر بحث عقلانیت مربوط به عقیده است و آیا می‌توان این عقیده را موجه تلقی کرد یا خیر باید بدانیم امید همیشه فردی بوده به این معنا که افراد انسان‌های هستند که امید در روح، روان و ضمیر آنها وجود دارد. اما اینکه چرا امید را اجتماعی می‌دانیم باید گفت که همزمان ممکن است افراد خاصی یک عقیده را داشته باشند و یا گاهی فرد امید به رویدادی داده باشد که خوبی آن برای جامعه است.

این پژوهشگر فلسفه و اخلاق عنوان کرد: اگر چهار شاخصه آرمان اجتماعی مانند امنیت، رفاه، عدالت اجتماعی و آزادی را در نظر بگیریم امید اجتماعی به اینها تعلق می‌پذیرد.

ملکیان افزود: حال اگر آرمان‌های اجتماعی تحقق پیدا کنند و رویدادهای مطلوب رخ دهد باید این بحث را مطرح کنیم که آیا این امید به تحقق آنها عقلانی هستند یا خیر؛ این موجب می‌شود که این بحث را پیش کشید که امید به چیزی دارد یا از قبل کسی دارد وقتی بحث از قبل و چه کسی و چه چیزی پیش می‌آید باید بدانیم که در ادیان ابراهیمی گفته می‌شود امید را فقط باید از خدا داشت و این امید موجه بوده در غیر این صورت امید ناموجه است. لذا در ادامه همین بحث سرنوشت اخلاقی امید مهم می‌شود و این سوال نیز در پی آن می‌آید که آیا از هر کسی می‌توان امید داشت یا خیر.

وی با تاکید بر اینکه امید به تحقق یک رویداد مطلوب است گفت: این امر می‌تواند از جانب کسی باشد یا از قبل چیزی به وجود آید. امید به رویدادهای مطلوب شامل این بحث است که خوبی زندگی ما را تامین می‌کند، خوشی زندگی ما را تامین می‌کند یا موجب بهروزی زندگی ما می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه امید همیشه یک امیدوار دارد، گفت: باید بدانیم که امیدوار باید چه کسی باشد و چه کسی به لحاظ عقلانی این حق را دارد که امیدوار بماند.عقلانیت امید به لحاظ افراد هم متفاوت است اینکه افراد بخواهند امیدشان متصف به صفت عقلانی باشد یک سری ویژگی‌ها دارد. و خود امیدواران نیز باید واجد یک سری شرایط باشند تا امید آنها به لحاظ عقلانی مورد توجه قرار بگیرد. لذا بعضی از ما امیدوران امیدی غیر عقلانی داشته و برخی دیگری امیدی عقلانی.

این استاد اخلاق ادامه داد: آیا اگر عقلانیت را از امید بگیریم موجب عدم امید می‌شود یا خیر؟ بسیاری از فلاسفه اعتقاد دارند که امید هرگز از بین نمی‌رود ولو اینکه غیر عقلانی باشد.

وی یادآور شد: در مقابل امید عقلانی امید احمقانه و ابلهانه هم وجود دارد اینکه ما امید را تمجید کنیم و از مخاطب غافل شویم نوعی فریب بوده و مردم را فریب می‌دهیم.

وی با تاکید بر اینکه امید باید از یکایک خود ما باشد، گفت: یکی از امیدهای احمقانه می‌تواند امید به کنشگران سیاسی باشد چرا که کسانی که در قدرت قرار می‌گیرند نمی‌تواند خود امیدوار باشند.

بر اساس گزارش ایکنا مصطفی معین، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در این همایش با بیان اینکه نمی‌توانیم بایدهای و واقعیت‌های اجتماعی را نادیده بگیریم اظهار کرد: این بایدها خود را به ما تحمیل می‌کنند اینکه واقعیت‌ها را بیان نکنیم، نمی‌توانیم در مورد ناامیدی اجتماعی صحبت کرده و برای مقابله با مشکلات و ایجاده انگیزه باید این مسائل را در نظر بگیریم.

سن آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا کرده است

وی افزود: شاخص‌های بحران می‌توانند امنیت اجتماعی را دچار بحران کرده و موجب آسیب رسانی به افراد، کاهش سرمایه اجتماعی و امید اجتماعی شوند. اگر امروز سن آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا کرده اعتیاد و میزان جرم و پروندهای قضایی به نسبت جمعیت اضافه شده اصلا خبر خوبی نیست.در حال حاضر دو میلیون کودک خیابانی وجود دارند که امیدها و آینده‌های ما هستند و نمی‌توان از آنها غافل شد.

وی ادامه داد: سوانح طبیعی در ایران همچنان وجود دارد چنانکه در جهان نیز هستند اما ابعاد آن در ایران ثابت‌اند. فروش مصرف سیگار و قلیان جایگزینی مواد مخدر صنعتی به جای سنتی و مصرف مشروبات الکلی، گسترش فقر و حاشیه نشینی، احساس تبعیض و بی عدالتی و فساد اداری از جمله مشکلاتی هستند که در حال حاضر امید اجتماعی را تهدید می‌کنند.

رئیس هیئت مدیره موسسه رحمان ادامه داد: رتبه پایین کشور از نظر شادی و امید اجتماعی یکی از علل‌ آسیب‌های اجتماعی بوده و با احساس تبعیض و نابرابری در سیکل معیوب منجربه تهدید کرامت نفس، احساس تنهایی، پایین آمدن اعتماد اجتماعی در نهایت افزایش یاس و ناامیدی می‌شود.

وی با اشاره به پایین بودن ضریب جینی(درآمد سرانه ) افراد در ایران طی سال‌های اخیر گفت: این درآمد با کاهش خود موجب شده است که مسئله فقر در ایران روز به روز گسترش پیدا کند و به طبع آن امید از بین برود. 31 درصد جوانان ما احساس فقر  و نابرابری می‌کنند.

گسل‌های اجتماعی موجب عقب افتادگی جامعه ما شده است نه گسل‌های طبیعی

معین ادامه داد: اگر چه کشور ما یک کشور گسل دار است اما باید بدانید که گسل‌های اجتماعی موجب عقب افتادگی جامعه ما شده است و نه گسل‌های طبیعی، از لحاظ شاخص نابرابری جنسیتی کودک آزاری و مرد آزاری وضعیت خوبی نداریم این یک هشدار است سوانح رانندگی، تخریب محیط زیست و فقدان طرح و برنامه برای آن امری است که امید به آینده را از شهروندان می‌گیرد.

رئیس انجمن علمی اخلاق ادامه داد: در سال 2016 شاخص بی ثباتی کشور در مرحله هشدار قرار داشت و خوشبختانه هنوز به مرحله خطر نرسیده‌ایم لذا باید این مسئله را جدی بگیریم و هر چه زودتر اقدامات خود را انجام دهیم متاسفانه در دهه‌های گذشته مدیریت نکرده‌ایم نه تنها دولت‌ها حتی روشنفکران و دانشگاهیان ما خوب عمل نکرده‌اند.

وی افزود: امید به آینده و امید اجتماعی از طریق ابراز رضایت ایجاد می‌شود که رتبه ایران در میان 149 کشور 117 بوده که این رتبه دون شان اسلام، انقلاب و تمدن ما است. بهترین سطح ابراز رضایت در ایران در حوزه آموزش و بهداشت است.

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ هادی خانکی، دبیر علمی همایش امید اجتماعی نیز با بیان اینکه سخن اصلی در همایش امید اجتماعی گامی به جلو نهادن برای بهتر زیستن است، اظهار کرد: تلاشی که موسسه رحمان طی یک دهه گذشته آغاز کرده است، با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی و فراهم سازی مقتضیات رشد، تعالی و توانمند سازی جامعه از طریق انجام پژوهش‌ها و مطالعات کاربردی، پیوسته و امیدوارانه است.

امید؛ انتظاری مثبت درباره آینده و رویدادهای علت و معلولی

وی افزود: امید انتظاری مثبت درباره آینده و رویدادهای علت و معلولی در پیش است که می‌توانند که مانند یک سد بین آثار رویدادهای استرس‌زای زندگی و سلامت جسمی،روانی و رفتاری قرار گیرد و مولفه اصلی پیشگیری از افسردگی و خمودگی محسوب می‌شود.

رئیس انجمن علمی مطالعات فرهنگی و رسانه افزود: امید اجتماعی بررسی و تحلیل وضعیت امید در سطح جامعه است که در پویایی و تحرکات اجتماعی نقش موثر ایفا می‌کند. به ویژه در جوامع محروم که درگیر اختلاف طبقاتی شدید هستند مسئله‌ای قابل تامل است چرا که در جامعه ما امید مسئله اجتماعی است.

خانکی بیان کرد: براساس مطالعات و پژوهش‌های اخیر و به استناد تحقیقات ملی که در کشور انجام گرفته از جمله طرح‌های ملی بررسی سرمایه اجتماعی و سه موج سنجش ارزش‌های و نگرش‌های ایرانی به نظر می‌رسد یکی از بنیاد‌ی‌ترین مسائل اجتماعی پیش روی پایین بودن امید اجتماعی است که خود به کاهش و تخریب سرمایه اجتماعی، تنزل مشارکت اجتماعی و رضایت از زندگی منجر می‌شود. کاهش امید اجتماعی به صورت ملموسی جامعه را از تعهدات اخلاقی و قانونی و ارزش‌های معنوی دور می‌کند و راه را بر رشد فرهنگ مادی، رفتارهای فرصت طلبانه فردی و بی اعتنایی به حقوق شهروندی می‌گشاید.

عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه هدف اصلی در برگزاری همایش امید اجتماعی در ایران طرح موضوع به مثابه مسئله‌ای اساسی و ملی است گفت: امیدواریم در خلال بحث‌ها و گفتگوهای علمی بتوان راهکارهای برای ارتقای امید اجتماعی در جامعه ایران به دست آورد.

وی افزود: توصیف و تحلیل پیوندها میان امید اجتماعی با مسائل و آسیب‌های اجتماعی در ایران، چگونگی سیاستگذاری و طرح خط مشی‌ها، شیوه‌ها و راهکارهای مناسب برای تقویت و حفظ امید اجتماعی در جامعه ایران، تلاش برای کاهش شکاف‌ها و گسست‌ها میان سازمان‌های مردم نهاد و جامعه و فراهم ساختن زمینه‌های فکری و همکاری بین نهادهای مدنی و مراکز دانشگاهی و دستگاه‌های اجرایی نیز از جمله اهداف مورد نظر این همایش هستند.

وی ابراز امیدواری کرد که بتوان از مشارکت ارزنده استادان، محققان، نویسندگان و کنش‌گران مدنی پیرامون ارتقای امید اجتماعی در ایران استفاده کرد.

در ادامه این همایش همچنین سارا شریعتی استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه روزی فرا می‌رسد که جوامع ما لحظات جوش و خروش آفرینشگری را می‌شناسند به دلایل ناامیدی جامعه شناسان پرداخت.

انتهای پیام/