ریشه های قرآنی یک توصیه اخلاقی: مرنج و مرنجان

به گزارش ایکنا؛ شفقنا نوشت: آقای آخوند گفت مرنجان را فهمیدم یعنی کسی را اذیت نکنم. ولی مرنج یعنی چی؟ چطور میتوانم ناراحت نشوم؟ مثلا وقتی بفهمم کسی مرا غیبت کرده یا فحش داده چطور میتوانم نرنجم؟!

آقای نخودکی گفت: علاج ، آن است که خودت را کسی ندانی. اگر خودت را کسی ندانستی دیگر نمی رنجی. اگر ما خودمان را دارای عزت و مقام خاصی در این دنیا ندانیم و خودمان را در برابر خداوند هیچ بدانیم دیگر هیچگاه از سخن دیگران ناراحت نمی شویم.{۱}

آیا این توصیه اخلاقی که «مرنج و مرنجان»، ریشه‌ای قرآنی و روایی دارد؟

پاسخ اجمالی
«مرنج و مرنجان» یک موضوع اخلاقی مهم است که به صورت مختصر و در قالب دو واژگان فارسی از سوی برخی علمای اخلاق توصیه شده است. این توصیه – علاوه بر آن‌که موافق با فطرت خداجوی انسانی می‌باشد، در آموزه‌های اسلامی نیز بر آن تأکید شده است.
الف. مرنجان
واژه «مرنجان» مترادف با عباراتی چون «آزار نرسان»، «ستم مکن» و … می‌باشد و نیاز به توضیح ندارد. هر عقل سلیم و هر فطرت پاکی در این موضوع تردید نمی‌کند که آزار رساندن به دیگران کار شایسته‌ای نیست، و از آن‌جا که پیامبران نیز از طرف پروردگار مأمورند تا بیدارکننده فطرت بشری باشند، آیات و روایات بسیاری نیز در نکوهش آزار دیگران وجود دارد:
«وَ أَمَّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ اللهُ لا یُحِبُّ الظَّالِمینَ»؛[۱] و امّا آنانی که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‌اند، پروردگار پاداششان را به صورت کامل خواهد داد و پروردگار، ستم‌کاران را دوست نمی‌دارد.
امام علی(ع): از ستم بپرهیز که از بزرگ‌ترین گناهان است و ستم‌کار در روز قیامت کیفر ستمش را خواهد دید. [۲]
امام صادق(ع): خداى عزّ و جلّ فرمود: هرکس بنده مؤمن مرا بیازارد، گویا با من اعلام جنگ نموده و هرکه بنده مؤمن مرا گرامى دارد، از خشم من در امان است. [۳]
ب. مرنج
واژه «مرنج» توصیه به آن می‌کند که انسان تا آنجا که ممکن است نباید از رفتار دیگران آزرده خاطر شود. خداوند در بیان ویژگی‌های مثبت مؤمنان می‌فرماید:
«وَ الَّذینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ»؛[۴] و کسانى که از گناهان بزرگ و زشت‌کاری‌ها دوری گزیده و چون خشمگین می‌شوند، گذشت می‌کنند.
«وَ إِذا خاطَبَهُمُ‏ الْجاهِلُونَ‏ قالُوا سَلاما»؛[۵] و هنگامی که نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ می‌دهند.
از پیشوایان معصوم(ع) نیز توصیه‌های فراوانی در این زمینه وجود دارد:
امام باقر(ع): «…پنج چیز را به تو سفارش می‌کنم: ۱٫ اگر بر تو ستم کردند، تو ستم نکن، ۲٫ اگر به تو خیانت کردند، خیانت نکن، ۳٫ اگر دروغگویت شمردند، خشم مگیر، ۴٫ اگر تو را ستودند، شاد مشو، ۵٫ اگر نکوهشت کردند، مرنج».[۶]
امام صادق(ع): «هرگز کسى به مقام بندگى خالص نمی‌رسد، مگر آن‌که ستایش و بدگویى دیگران از او برایش تفاوتی نکند؛ زیرا آنکه نزد خدا خوب و پسندیده است؛ با بدگویى مردم، بد و ناپسند نمی‌شود. و کسى هم که در پیشگاه خداوند متعال پست و مطرود است؛ با ستایش دیگران راه به جایی نخواهد برد …. و از بدگویى و نکوهش مردم نیز محزون و دلتنگ مباش؛ زیرا بدگویى آنان از درجه و مقام تو نمی‌کاهد، و کوچکترین آسیبی به تو نخواهد رساند. به گواهی پروردگار متعال و آگاه بودنش به کردارهای خوب و بدش دلخوش باش، چنان‌که می‌فرماید: “و کفى بالله شهیدا”[۷]».[۸]{۲}اسلام کوئست
{۱}تبیان
{۲}اسلام کوئست
[۱]. آل عمران، ۵۷٫
[۲]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص ۱۶۷، قم، دار الکتاب الإسلامی‏، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
[۳]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏۲، ص ۳۵۰، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
[۴]. شوری، ۳۷٫
[۵]. فرقان، ۶۳
۶٫ ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، غفاری، علی اکبر، ص ۲۸۴، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
[۷]. رعد، ۴۳٫
[۸]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۷۰، ص ۲۹۴ – ۲۹۵، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

انتهای پیام